ภาษี ผลิตภัณฑ์น้ำมัน 1 1

เอกสารอ้างอิง “Energy Pricing” ใน ยุทธศาสตร์พลังงานของประเทศไทย: ทางเลือกการจัดหาพลังงาน (Fuel Options) เมษายน 2549 หน้า 179-194 “บทเรียนและความท้าทายสำหรับยุทธศาสตร์พลังงานของไทย” โดย ยรรยง ไทยเจริญ, จริยา เปรมศิลป์ และ วัสยา ลิ้มธรรมมหิศร เสนอในสัมมนาวิชาการประจำปี 2549 ของธนาคารแห่งประเทศไทย หน้า 22-26 2 2 2 2

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน ทำไมต้องเก็บภาษีน้ำมัน? ทำไมเก็บภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมันต่างๆ ในอัตราไม่เท่ากัน? 3 3

% ของราคากลั่น + ค่าการตลาด ภาษีน้ำมัน ณ วันที่ 30 มิถุนายน 2551 (อ้างอิงราคาขายปลีกน้ำมัน บริษัท ปตท)   ภาษีต่างๆ % ของราคาขายปลีก % ของราคากลั่น + ค่าการตลาด เบนซิน 95 16% 22% แก๊สโซฮอล 95 19% เบนซิน 91 ดีเซลหมุนเร็ว (0.035%S) 12% 14% ไบโอดีเซล (B5) ดีเซลหมุนเร็ว (0.7%S) 13% ดีเซลหมุนช้า 15% น้ำมันเตา 11% ก๊าซหุงต้ม 20% 25%

% ของราคากลั่น + ค่าการตลาด ภาษีน้ำมัน ณ วันที่ 6 สิงหาคม 2552 (อ้างอิงราคาขายปลีกน้ำมัน บริษัท ปตท)   ภาษีต่างๆ % ของราคาขายปลีก % ของราคากลั่น + ค่าการตลาด เบนซิน 95 26% 46% แก๊สโซฮอล 95 29% 45% เบนซิน 91 54% ดีเซลหมุนเร็ว (0.035%S) 27% 41% ไบโอดีเซล (B5) 28% 39% ก๊าซหุงต้ม 20% 25%

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน การเก็บภาษีน้ำมัน: คำอธิบายทางเศรษฐศาสตร์ รายได้เข้ารัฐ เก็บง่าย ให้บริการแก่ผู้จ่ายภาษี แก้ความบิดเบือนจาก “ความล้มเหลวของตลาด” (market failures) 6 6 6

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน “ความล้มเหลวของตลาด” จาก 4 สาเหตุ อำนาจเหนือตลาด (market power) สินค้ามหาชน (public goods) ผลกระทบภายนอก (externalities) สารสนเทศไม่สมมาตร (asymmetric information) 7 7 7

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน เหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ของการเก็บภาษีน้ำมัน ค่าใช้จ่ายในการใช้ถนน (road user charge) ใช้น้ำมัน = ใช้รถ = ใช้ถนน เก็บภาษีจากการใช้น้ำมันง่ายกว่า และยุติธรรม รัฐใช้รายได้ในการสร้าง/ซ่อมถนน 8 8 8

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน เหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ของการเก็บภาษีน้ำมัน ผลกระทบภายนอกด้านสิ่งแวดล้อม (environmental externalities) เผาน้ำมัน (เชื้อเพลิงฟอสซิล) มีผลต่อภาวะโลกร้อน ข้อเสนอ “carbon tax” 9 9 9

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน เหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ของการเก็บภาษีน้ำมัน ผลกระทบภายนอกด้านจราจร (traffic congestion externalities) ใช้น้ำมัน ใช้ถนน ทำให้รถติด และอุบัติเหตุ 10 10 10

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน เหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ของการเก็บภาษีน้ำมัน ภาระความเสี่ยงจากการพึ่งพาน้ำมันมากเกินไป (security of supply) กระจุกตัวมากเกินไป เสี่ยงด้านอุปทาน ผลักดันให้ประหยัด และหันไปใช้พลังงานอื่น 11 11 11

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน เหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ของการเก็บภาษีน้ำมัน การกระจายรายได้ รัฐใช้รายได้จากน้ำมันเพื่อกระจายรายได้ เก็บภาษีจากเบนซิน เพื่อไปอุดหนุนน้ำมัน “คนจน” (เช่น น้ำมันก๊าด) cross subsidy 12 12 12

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน ในทางปฏิบัติ ประเทศเก็บภาษีน้ำมันต่างกันไป: ยุโรปเก็บ 200% ของ (ราคา ณ โรงกลั่น + ค่าการตลาด) ซึ่งสูงมาก สหรัฐฯ เก็บ 10% (ค่อนข้างต่ำ) ซาอุฯ อิหร่าน เวเนซูเอลา อุดหนุนราคาน้ำมัน 13 13 13

Gasoline Prices, Jan. 2006 (US$/litre)

การคำนวณภาษีน้ำมันตามทฤษฎี (เบนซิน 95) 8 มีนาคม 2549 (บาทต่อลิตร)   ตามทฤษฎี ราคาจริง ราคา ณ โรงกลั่น 17.32 ค่าการตลาด 1.08 Road charge 11.46 Congestion costs 3.77 Accident costs 7.01 Non-carbon pollution costs 2.15 Carbon costs 0.95 รวมเป็นราคาขายปลีก 43.74 24.24 ภาษีทั้งหมด 25.34 5.84 (% ของ [ราคาโรงกลั่น + ค่าการตลาด] ) (138%) (32%)