การใช้งาน Infusion Pump เพื่อประสิทธิภาพและความปลอดภัย ผศ. นพ. ทนันชัย บุญบูรพงศ์ ภาควิชาวิสัญญีวิทยา คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล thananchairama@gmail.com

Infusion Pump คืออะไร Wikipedia เครื่องควบคุมอัตราการไหลของสารน้ำ ยา หรืออาหาร เข้าสู่ร่างกาย มักให้เข้าทางหลอดเลือดดำ (intravenous) แต่อาจเข้าทางอื่นได้ เช่น subcutaneous, arterial, epidural เป็นต้น ทำให้สามารถให้ใน ปริมาณ อัตราเร็ว หรือความถี่ห่าง ที่ทำไม่ได้ง่ายด้วยคน หรือสามารถให้ตามความต้องการของผู้ป่วย (patient-controlled) ได้

ชนิดของ Infusion Pump Syringe pump: small-volume pump มักใช้เพื่อให้ยา Infusion pump: large-volume pump มักใช้เพื่อให้สารน้ำ สารอาหาร

Infusion Pump แบบอื่นๆ ใช้มือบีบ ใช้ BP cuff พัน Pressure infusor

ชนิดของ Infusion Pump แบ่งตามกลไกการทำงาน Drop-counting pump นับหยด Volumetric pump คำนวณปริมาตร 1. Linear peristaltic pump – finger pump เช่น Infusomat (B Braun), Terufusion (Teruma) 2. Rotary peristaltic pump เช่น Simplicity (Critikon), Narco (Air Shields) 3. Reciprocating piston pump เช่น Imed 960 (Imed), Imfu-Check 1500 (Ivac) 4. Piston-actuated diaphragm pump เช่น Flo-Gard (Travenol), Valleylab (Valleylab)

Linear Peristaltic Pump (Finger Pump) ก้านเรียงติดต่อกันกดสายน้ำเกลือในลักษณะนิ้วกดไล่เรียงกันไป ตัวอย่างเช่น - Infusomat (B Braun) - Terufusion (Teruma) - Flo-gard 6201 (Baxter)

Rotary Peristaltic Pump ล้อหมุน รีดสายน้ำเกลือ ตัวอย่างเช่น - Simplicity (Critikon) - Narco (Air Shields)

Reciprocating Piston Pump ใช้ลูกสูบ ดึงสารน้ำเข้ามาในกระบอกสูบแล้ว pump ออกไปด้วยอัตราที่ตั้งไว้ กำหนดทิศทางการไหลของสารน้ำให้เข้าหรือออกจากกระบอกสูบด้วย rotary valve หรือการอุดกั้นทางออก ตัวอย่างเช่น - Imed 960 (Imed) - Imfu-Check 1500 (Ivac)

Piston-Actuated Diaphragm Pump ลูกสูบดันน้ำไปดัน diaphragm ให้สารน้ำในอีกกระเปาะหนึ่งไหลออกจากกระเปาะไป เมื่อลูกสูบถูกดึงกลับ แรงดัน diaphragm ลดลง สารน้ำไหลเข้าสู่กระเปาะผ่าน one-way valve ตัวอย่างเช่น - Valleylab IV6000 (Valleylab) - Flo-Gard 8000 (Baxter)

Occlusion Pressure (mm Hg) Evaluation of Volumetric Infusion Pumps Intensive Care World, December 1984 Mean Error (%) Occlusion Pressure (mm Hg) Time to Alarm At 1 mL/h (min) Accumulated Fluid Expelled (mL) Infusomat 2.51.1 62677 39.4 0.25 Terufusion 4.82.5 988145 139.3 2.82 Critikon 3.61.4 81625 89 0.68 Narco 1.10.7 742191 18.9 0.19 Imed 1.41.1 130276 57.8 0.60 Ivac 1.30.6 1256107 106.5 1.23 Travenol 2.31.0 46440 27.5 0.38 Valleylab 2.21.0 80270 41.3 0.43

วิธีการให้สารน้ำ Continuous infusion - Pulsatile vs non-pulsatile - มักหยดไม่สม่ำเสมอถ้าตั้งอัตราการไหลต่ำ Intermittent infusion + KVO Patient-controlled infusion Total parenteral nutrition infusion Target-controlled infusion

ความเที่ยงตรงในการให้ปริมาตร เชื่อถือได้มากเพียงใด ความเที่ยงตรงในการให้ปริมาตร เชื่อถือได้มากเพียงใด ความคลาดเคลื่อนประมาณ 5% ผิดพลาดมากขึ้นถ้าไม่ใช้ IV set ที่ระบุ ควรตรวจสอบดูเป็นระยะ

มาตรการเพื่อความปลอดภัย แบตเตอรี่ ป้องกันเครื่องปิดขณะไฟดับ ต้องมีการเตือนเมื่อเครื่องหยุดให้สารน้ำ Anti-free-flow device ป้องกันสารน้ำไหลเป็นสายเข้าสู่ผู้ป่วย ขณะกำลังตั้งเครื่องหรือปลดสายจากเครื่อง Downstream occlusion sensor อาจตั้งระดับได้ Upstream pressure sensor เพื่อให้รู้ว่าสารน้ำหมด (empty container sensing) หรือมีการบีบถุงน้ำเกลือ Air-in-line detector

Occlusion ผลเสียจากการไม่ได้สารน้ำหรือยา เช่น hypotension, hypertension, hyperglycemia เมื่อแก้การอุดกั้นได้ สารน้ำหรือยาที่สะสมอยู่ จะถูกดันเข้าสู่ร่างกายเป็น bolus Occlusion alarm level อาจตั้งระดับได้

Air-In-Line ควรบีบกระเปาะ IV set ให้มีน้ำมากพอ ใช้เครื่องที่มี air-in-line sensor หลีกเลี่ยงการใช้ภาชนะบรรจุน้ำเกลือที่มีอากาศ

ปัญหาอื่นๆ ถ้าตั้งอัตราการไหลต่ำ จะหยดไม่สม่ำเสมอ ไม่ควรใช้ในการให้ยาที่ต้องให้อย่างสม่ำเสมอ การ purge ทำโดยตั้ง rate สูงและจำกัด volume การต่อสายจาก infusion pump เข้ากับ 3-way ที่วัด CVP อาจมีผลให้ CVP สูง Battery ควรดูแลให้ใช้งานได้ และ charge ไว้เสมอ บางเครื่องเสียงดังขณะทำงาน ไม่แนะนำให้ใช้เพื่อให้เลือด ความดันอาจทำให้เม็ดเลือดแดงแตก

การเลือกซื้อ Infusion Pump ต้องการให้สารน้ำประเภทใด อัตราเร็วเพียงใด ขนาดและน้ำหนักเครื่อง มาตรการเพื่อความปลอดภัย ทดลองใช้

ขอขอบคุณอย่างมาก หากจะมีคำถาม และ แลกเปลี่ยนประสบการณ์