บทบาทของกรมการข้าวในยุคปัจจุบัน จากแนวคิดสู่แนวทางปฏิบัติ มกราคม 2551

พระราชดำรัส “...ข้าวต้องปลูกเพราะอีก 20 ปี ประชากรอาจจะ 80 ล้านคน ข้าวจะไม่พอ ถ้าลดการปลูกข้าวไปเรื่อยๆ ข้าวอาจไม่พอ เราต้องซื้อข้าวจากต่างประเทศ เรื่องอะไร ประชาชนคนไทยไม่ยอม คนไทยนี้ต้องมีข้าว แม้ข้าวที่ปลูกในเมืองไทยจะสู้ข้าวที่ปลูกในต่างประเทศไม่ได้เราก็ต้องปลูก...” พระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อเสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตรโครงการโคกกูแว จังหวัดนราธิวาส พ.ศ. 2536

พระราชเสาวนีย์ “...สำหรับเรื่องข้าวนั้นก็เป็นเรื่องสำคัญ เพราะไทยเป็นประเทศเกษตรกรรม และคนไทยรับประทานข้าวเป็นอาหารหลัก ข้าวไทยมีหลายชนิดล้วนแต่อร่อย และเป็นพลังงานที่มีประโยชน์ต่อร่างกายมากกว่าพลังงานจากอาหารประเภทแป้งชนิดอื่น อย่างเช่น โอลิมปิก เดี๋ยวนี้เขาประกาศแล้วว่านักกีฬาทั้งหลายของโอลิมปิกจะต้องรับประทานข้าว เพราะข้าวเป็นอาหารแป้งที่ดีมาก และก็ไม่อ้วน ไม่เพิ่มน้ำหนัก ดังนั้น สถาบันที่รัฐบาลจะจัดตั้งขึ้นเพื่อดูแลเรื่องข้าวก็คงจะเป็นที่พึ่งที่หวังของชาวนาได้ต่อไป...” พระราชเสาวนีย์ของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เนื่องในวโรกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา 73 พรรษา พ.ศ. 2548

คำนำ ข้าราชการและเจ้าหน้าที่กรมการข้าวทุกคนต้องสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ และพระบรมวงศานุวงศ์ทุกพระองค์ที่ทรงห่วงใยต่อสถานการณ์การปลูกข้าวของประเทศและชีวิตความเป็นอยู่ของชาวนามาโดยตลอด และยิ่งไปกว่านั้นสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ ยังได้ทรงมีพระเมตตาต่อกรมการข้าวโดยเสด็จพระราชดำเนินทรงวางศิลาฤกษ์อาคารที่ทำการกรมการข้าว ในวันเสาร์ที่ 22 ธันวาคม 2550 อีกด้วย ข้าราชการและเจ้าหน้าที่ของกรมการข้าวทุกคน ต้องตระหนักในความสำคัญของข้าวที่มีต่อเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และความมั่นคงของประเทศ รวมทั้งความสำคัญของชาวนา ผู้ผลิตข้าว การจัดทำเอกสารเล่มนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ข้าราชการ พนักงานราชการ และลูกจ้างกรมการข้าวทุกคนได้เข้าใจแนวคิดและแนวทางปฏิบัติงานในประเด็นที่สำคัญอันจะทำให้การทำงานเกิดผลสำเร็จตามความคาดหวังของทุกฝ่าย คือความอยู่ดีกินดีของชาวนา และความรุ่งเรืองของประเทศชาติ ทั้งนี้ผู้ที่รับผิดชอบ (เจ้าภาพ) ในแต่ละเรื่องต้องไปศึกษาและจัดทำรายละเอียด ที่มีวิธีดำเนินการและเป้าหมายชัดเจนต่อไปด้วย หากมีข้อสงสัยประการใดให้หารือกับผู้บริหารกรมการข้าวได้ตลอดเวลา จึงขอให้ทุกคนร่วมแรงร่วมใจกันปฏิบัติงานอย่างเต็มกำลังความสามารถ ทั้งสติปัญญาและร่างกายเพื่อทดแทนพระคุณของแผ่นดิน ด้วยความปรารถนาดี มกราคม 2551

สารบัญ นโยบายการทำงานของกรมการข้าว 1-2 หน้า นโยบายการทำงานของกรมการข้าว 1-2 ความคาดหวังในการจัดตั้งกรมการข้าว 3-5 ข้อจำกัดของกรมการข้าว 6 ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับข้าวของโลก 7-10 ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับข้าวของไทย 11-14 ประเด็นท้าทายสำหรับกรมการข้าว 15-18 โครงสร้างการบริหารจัดการข้าวของประเทศ 19 ยุทธศาสตร์กรมการข้าว 20-23 กลยุทธ์การวิจัยและพัฒนา 24-25 ศูนย์วิจัยและพัฒนาข้าวแห่งชาติ 26 การบูรณาการกับหน่วยงานภายนอกกรม 27 ระบบการส่งเสริมการผลิตข้าวและพัฒนาชาวนา 28-34 การจัดทำคู่มือคำแนะนำการผลิตข้าวเฉพาะพื้นที่ 35-38

สารบัญ (ต่อ) หน้า ศูนย์วิจัยข้าว 39-40 ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว 41-42 ศูนย์วิจัยข้าว 39-40 ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว 41-42 ศูนย์บริการชาวนา 43-45 ศูนย์ข้าวชุมชน 46-51 ธนาคารข้าวชุมชน 52-53 สวัสดิการชาวนา 54-57 ยุวชาวนา 58-59 กลยุทธ์การแปรรูป การพัฒนาผลิตภัณฑ์ การสร้างมูลค่าเพิ่ม และการตลาด 60-61 ระบบการเตือนภัยข้าว 62-63 ระบบการรายงานสถานการณ์การตลาดและราคา 64-66 ระบบการตรวจติดตามและนิเทศงาน 67-69 ข้อสังเกตส่งท้าย 70