กลยุทธการผลิตและการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวของประเทศไทย โดย... นายชัยฤทธิ์ ดำรงเกียรติ รองอธิบดีกรมการข้าว

สถานการณ์การผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าว ภาครัฐโดยกรมการข้าว ศูนย์วิจัยข้าว 27 แห่ง ปรับปรุงพันธุ์ ผลิตเมล็ดพันธุ์คัด และพันธุ์หลัก 3,000 ตัน/ปี ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว 23 แห่ง ผลิต เมล็ดพันธุ์ขยาย และพันธุ์จำหน่าย 100,000 ตัน/ปี 2

สถานการณ์การผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าว องค์กรเกษตรกรและชุมชน สหกรณ์การเกษตรมีโรงงานปรับปรุง สภาพเมล็ดพันธุ์ 64 โรง ผลิตเมล็ด พันธุ์จำหน่าย 25,000 ตัน/ปี ศูนย์ข้าวชุมชน 877 ศูนย์ ผลิต เมล็ดพันธุ์จำหน่าย 55,350 ตัน/ปี 3

สถานการณ์การผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าว ภาคเอกชน ผลิตเมล็ดพันธุ์จำหน่าย 150,000 ตัน/ปี โดยจัดแบ่ง 3 กลุ่ม 1. ดำเนินการทุกขั้นตอน ตั้งแต่การวิจัย และพัฒนาพันธุ์ รวมทั้งการผลิตและ การตลาด 2. ดำเนินการในด้านผลิตและการตลาด 3. ดำเนินการด้านการตลาด 4

สภาพปัญหาการผลิตและการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าว เมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีไม่เพียงพอ เมล็ดพันธุ์ข้าวที่จำหน่ายบางส่วนคุณภาพต่ำ ชาวนาเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ใช้เอง อย่างต่อเนื่องและใช้ในอัตราต่อไร่สูง 5

ใช้เมล็ดพันธุ์ปลูก 1.050 ล้านตัน ความต้องการเมล็ดพันธุ์ทั้งประเทศ ปีละ 600,000 ตัน พื้นที่ปลูกข้าว 69.82 ล้านไร่ ใช้เมล็ดพันธุ์ปลูก 1.050 ล้านตัน นาปี 57.42 ล้านไร่ นาปรัง 12.40 ล้านไร่ เปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ ทุก 3 ปี เปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ ทุก 2 ปี นาดำ 26.26 ล้านไร่ นาหว่าน 31.16 ล้านไร่ เปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ทุกปี นาหว่าน 12 ล้านไร่ นาดำ 0.4 ล้านไร่ ปีละ 60,000 ตัน เมล็ดพันธุ์นาดำ เมล็ดพันธุ์นาหว่าน ปีละ 290,000 ตัน เมล็ดพันธุ์นาปรัง ปีละ 250,000 ตัน รวมความต้องการเมล็ดพันธุ์ 600,000 ตัน 6

แผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวให้เพียงพอ ปี 2554-2560 หน่วย : ตัน หน่วยงาน 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 กรมการข้าว 100,000 90,000 80,000 75,000 70,000 65,000 60,000 สหกรณ์การเกษตร 25,000 27,500 30,000 32,500 35,000 37,500 40,000 ศูนย์ข้าวชุมชน 55,350 125,000 150,000 175,000 200,000 เอกชน/ชาวนาก้าวหน้า 225,000 250,000 275,000 300,000 รวม 330,350 367,500 410,000 457,500 505,000 552,500 600,000 7

แผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี2554 หน่วย : ล้านตัน เอกชน/ชาวนาก้าวหน้า 45.41% สหกรณ์การเกษตร7.57% 150,000 ตัน 25,000 ตัน รวม 330,350 ตัน 100 % ศูนย์ข้าวชุมชน 16.75% กรมการข้าว30.27% 55,350 ตัน 100,000 ตัน 8

แผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี2560 หน่วย : ล้านตัน สหกรณ์การเกษตร 6.67% เอกชน/ชาวนาก้าวหน้า 50% 40,000 ตัน 300,000 ตัน รวม 600,000 ตัน 100 % ศูนย์ข้าวชุมชน 33.33% 200,000 ตัน กรมการข้าว 10.00% 60,000 ตัน 9

ยุทธศาสตร์การผลิต และกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี ๒๕๕๔-๒๕๖๐

ชาวนาไทยได้ใช้เมล็ดพันธุ์ข้าว คุณภาพดีอย่างเพียงพอ วิสัยทัศน์ ชาวนาไทยได้ใช้เมล็ดพันธุ์ข้าว คุณภาพดีอย่างเพียงพอ 11

พันธกิจ 1. ส่งเสริม สนับสนุนการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีของทุกภาคส่วนให้เพียงพอกับความต้องการ 2. พัฒนาศักยภาพของภาครัฐ องค์กรเกษตรกร เอกชน และชาวนาชั้นนำ ผู้ผลิตและจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ให้เข้มแข็ง 12

พันธกิจ (ต่อ) 3. เพิ่มประสิทธิภาพการควบคุมคุณภาพเมล็ดพันธุ์ข้าวที่มีการผลิตและจำหน่ายแก่ชาวนาให้มีคุณภาพได้มาตรฐาน 4. ส่งเสริมการกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีสู่ชาวนาไทยอย่างทั่วถึง 13

ประเด็นยุทธศาสตร์ ยุทธศาสตร์ที่ 1 การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ที่มีประสิทธิภาพ 14

ยุทธศาสตร์ที่ 1 เป้าประสงค์ ผู้ประกอบการทุกภาคส่วนทั้งภาครัฐ องค์กรเกษตรกร เอกชน และชาวนาก้าวหน้า สามารถผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวเพิ่มขึ้นทั้งปริมาณ คุณภาพ และทันเวลาด้วยต้นทุนการผลิตที่เหมาะสม 15

ยุทธศาสตร์ที่ 1 กลยุทธสำคัญ ส่งเสริมสนับสนุนให้เอกชนเข้ามา ดำเนินการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว คุณภาพดีเพิ่มมากขึ้น ส่งเสริมและพัฒนาศูนย์ข้าวชุมชน 16

ศูนย์ข้าวชุมชนหลักและศูนย์ข้าวชุมชนเครือข่าย ศมข./ศวข. ศูนย์บริการชาวนา ศขช. 1 ศขช.2 ศูนย์ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ให้บริการปรับปรุงสภาพ เมล็ดพันธุ์และบรรจุถุง บริการลานตากข้าว ศขช.10 ศขช. 3 ศขช. 9 ศูนย์หลัก ศูนย์เรียนรู้การผลิตข้าว แปลงเรียนรู้ ห้องสมุดชาวนา อบรมชาวนา ศขช. 4 ศขช. 8 ศขช. 5 พยากรณ์การระบาดศัตรูข้าว สำรวจข้อมูลสภาพอากาศ สำรวจข้อมูลสถานการณ์ ศัตรูข้าว เผยแพร่และเตือนภัยการ ระบาด ศขช. 7 ศขช. 6 ศูนย์บริการชาวนาเครือข่าย ข้อมูลการวินิจฉัยศัตรูข้าว ข้อมูลการตลาดข้าว ศูนย์เรียนรู้การแปรรูปผลิตภัณฑ์ข้าว โรงสีชุมชน อบรมให้ความรู้ด้านการแปรรูป และบรรจุภัณฑ์ 17

ประเด็นยุทธศาสตร์ (ต่อ) ยุทธศาสตร์ที่ 2 การสร้างความเข้มแข็ง ของผู้ผลิตและผู้จำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าว 18

ยุทธศาสตร์ที่ 2 เป้าประสงค์ ผู้ผลิตและผู้จำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าว มีความเข้มแข็ง และมีความสามารถ ในการบริหารจัดการผลิตและจำหน่ายเมล็ดพันธุ์อย่างมีประสิทธิภาพ และยั่งยืน 19

ยุทธศาสตร์ที่ 2 กลยุทธสำคัญ ส่งเสริมและสนับสนุนการเข้าถึง แหล่งทุนและความร่วมมือในการ พัฒนาธุรกิจเมล็ดพันธุ์ข้าว 20

ประเด็นยุทธศาสตร์ (ต่อ) ยุทธศาสตร์ที่ 3 การควบคุมคุณภาพเมล็ดพันธุ์ข้าว 21

ยุทธศาสตร์ที่ 3 เป้าประสงค์ เมล็ดพันธุ์ข้าวที่ผลิตและจำหน่าย มีคุณภาพดีเป็นไปตามมาตรฐาน ที่กฎหมายกำหนด 22

ยุทธศาสตร์ที่ 3 กลยุทธสำคัญ เพิ่มขีดความสามารถในการควบคุม กำกับดูแล และตรวจสอบเมล็ดพันธุ์ข้าว ที่ผลิตและจำหน่าย ตามพระราชบัญญัติ พันธุ์พืช พ.ศ. 2518 และที่แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2535 และพ.ศ. 2550 23

ประเด็นยุทธศาสตร์ (ต่อ) ยุทธศาสตร์ที่ 4 การกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวอย่างเพียงพอและทั่วถึง 24

ยุทธศาสตร์ที่ 4 เป้าประสงค์ ชาวนาส่วนใหญ่มีโอกาสเข้าถึงและ ใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี 25

ยุทธศาสตร์ที่ 4 กลยุทธสำคัญ ผลักดันให้องค์กรปกครองส่วน ท้องถิ่นเข้ามามีส่วนร่วมในการ ส่งเสริมการผลิตและการใช้เมล็ด พันธุ์ข้าวคุณภาพดี 26

สวัสดี