โครงการ “สานฝันสู่วงการนักแปลมืออาชีพ” CyberDict Translation Championship โครงการ “สานฝันสู่วงการนักแปลมืออาชีพ” วิทยากร: อาจารย์ทองทิพย์ พูลลาภ ศูนย์การแปลและการล่ามเฉลิมพระเกียรติ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 15 สิงหาคม 2552 บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 1

CyberDict Translation Championship (context) 'บริบท' บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 2

CyberDict Translation Championship บริบทนั้น..สำคัญไฉน บริบท (context) คือ คำหรือข้อความแวดล้อม รวมถึงสถานการณ์แวดล้อมที่ช่วยให้เข้าใจความหมายของ คำบางคำหรือประโยคบางประโยค บริบท ช่วยในการทำความเข้าใจ และตีความต้นฉบับ ลองสังเกตบริบทของเนื้อเรื่อง A และ B ต่อไปนี้    บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 3

CyberDict Translation Championship New York 1930. The streets were becoming more crowded. Shop keepers were opening their doors. Giorgio had opened the door and was busy sweeping the pavement in front of his bakery when he spotted Ricardo and his men. He wished he could become invisible. “Good morning.” Ricardo blared out in faked excitement. “Good morning.” Giorgio returned the greeting half-heartedly. “So, how are things?” Ricardo enjoyed seeing Giorgio pale. “They are OK.” “Glad to hear that. You’re ready then.” “No. Please.” “Well, you said things are OK.” “But they are not.” “Let’s get inside and talk then.” “Please.” “Come on. Let’s get it over with.” บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 4

CyberDict Translation Championship The deadline for the submission of the project assignment finally arrived. Jeff had been miserable. He could not get his analysis done and he had no project report for Professor Armor. He hoped he could asked for a few days if he could catch his professor before the class started. “Good Morning.” Professor Armor was not surprised. He could see through Jeff and his visit. “Good morning.” Jeff tried to appear cheerful. “So. How are things?” Professor Armor asked. One could almost hear him laugh. “They’re OK.” “Glad to hear that. You are ready then.” “No. Please.” “Well, you said things are OK.” “But they are not.” “Let’s get inside and talk then.” Professor Armor tried to sound annoyed. “Please.” “Come on. Let’s get it over with.” Hearing that, Jeff began to sweat. B. บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 5

CyberDict Translation Championship ขั้นตอนการแปล วิเคราะห์ต้นฉบับ รับทอดความหมาย (ให้ครบ) ถ่ายทอดเป็นภาษาแปล ตรวจแก้ให้รื่นหู บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 6

CyberDict Translation Championship ขั้นตอนการแปล ทำความเข้าใจ อ่านต้นฉบับทั้งหมดอย่างน้อย 1 รอบ ทำความเข้าใจบริบท (ใคร ทำอะไร ที่ไหน เมื่อไร อย่างไร) และความหมายในต้นฉบับ ถ้าไม่เข้าใจ ให้เปิดพจนานุกรม อ่านเพื่อทำความเข้าใจ (อีกรอบ) บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 7

ขั้นตอนการแปล ลงมือแปล... CyberDict Translation Championship ขั้นตอนการแปล ลงมือแปล... ผละออกจากภาษาในต้นฉบับ จับความหมายของประโยค ลองนึกดูว่าถ้าเป็นภาษาไทย จะพูดอย่างไร เขียนเป็นภาษาไทยที่สละสลวย ตรวจแก้ต้นฉบับ บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 8

ปัจจัยที่ต้องคำนึงถึง กลุ่มผู้อ่านเป้าหมาย ประเภทของงานเขียน วัตถุประสงค์ของผู้เขียน

การวิเคราะห์ องค์ประกอบภายในตัวบท CyberDict Translation Championship การวิเคราะห์ องค์ประกอบภายในตัวบท บริบททางวัฒนธรรม สถานที่ เวลา บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 10

CyberDict Translation Championship ตัวละคร ภูมิหลัง (ชนชั้น ฐานะ การศึกษา) ลักษณะนิสัย ความสัมพันธ์กับตัวละครอื่น สถานการณ์ อารมณ์ บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 11

CyberDict Translation Championship สถานการณ์การสื่อสาร พิธีการ ไม่เป็นพิธีการ - ภาษามาตรฐานระดับการ สนทนา เป็นกันเอง บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 12

พิธีการ ไม่เป็นพิธีการ กันเอง ตัวอย่าง พิธีการ ไม่เป็นพิธีการ กันเอง the elderly ผู้สูงอายุ old people คนชรา old folks คนแก่ residence ที่อยู่อาศัย house บ้าน pad/place รัง dismiss/discharge ให้ออก fire/ sack ไล่ออก kick out เตะออก splendid เลิศ วิเศษ great ยอดเยี่ยม cool จ๊าบ เทพ แหล่ม

ตัวอย่าง “ไม่กักบริเวณหรือคะ” ลอร่าถาม ผู้ช่วยครูใหญ่ส่ายหน้า “No detention?” Laura asked. The vice principal shook his head. “ไม่กักบริเวณหรือคะ” ลอร่าถาม ผู้ช่วยครูใหญ่ส่ายหน้า

ตัวอย่าง “ไอ้ควาย! มึง! ไอ้ตอแหล!” ผมตะคอกอย่างโกรธจัด “Schmuck! You liar!” I said angrily. “You scum! How dare you accuse me of lying!” He barked at me. “Beat it!” John cut in. “ไอ้ควาย! มึง! ไอ้ตอแหล!” ผมตะคอกอย่างโกรธจัด “ไอ้สวะ มึงกล้าดียังไงมาว่ากูตอแหล” มันเห่าตอบ “เฮ้ย พอทีโว้ย!” จอห์นขัดจังหวะ

CyberDict Translation Championship คำลงท้าย ครับ คะ ค่ะ จ้ะ ฮะ ซิ นะ เถอะ ละ ล่ะ ฯลฯ ยังงั้น – อย่างนั้น ยังไง – อย่างไร บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 16

CyberDict Translation Championship ระบบสรรพนาม ภาษาอังกฤษ I - you – we – they – he – she – it ภาษาไทย - ? บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 17

CyberDict Translation Championship การวางแผนการแปล กำหนดสรรพนาม I – ฉัน ดิฉัน อิฉัน ผม กระผม ข้าพเจ้า กระหม่อม หม่อมฉัน หนู ข้า กู กัน เรา เค้า พ่อ / แม่ / พี่ / น้อง /ลุง / ป้า / น้า / อา ครู / อาจารย์ / หมอ / บ่าว บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 18

CyberDict Translation Championship You – คุณ ท่าน เธอ ฝ่าบาท ใต้เท้า มึง แก เอ็ง ลื้อ ตัวเอง หนู หล่อน นาย พ่อ / แม่ / พี่ / น้อง /ลุง / ป้า / น้า / อา อาจารย์ / คุณหมอ / นายช่าง คุณหญิง / คุณนาย / ท่านดยุค / ท่านลอร์ด บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 19

CyberDict Translation Championship คำนามและสรรพนาม ภาษาไทย เป็นภาษาที่นิยมละสรรพนามที่เป็น ประธานหรือ กรรม แพงไป ไม่ซื้อ ชมฝนดาวตกเปอร์เซอุสคืนนี้ ร้อยรวมดวงใจ เทิดไท้ราชินี ทานชามั๊ยคะ (Do you want a cup of tea?) ภาษาอังกฤษ ต้องมีประธาน กรรม คำขยาย บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 20

พจน์ (number) แมวเป็นสัตว์สวยงาม จำนวนหนึ่ง หรือมากกว่า หนึ่ง ภาษาไทย ไม่นิยมจำแนกสิ่งต่าง ๆ ตามจำนวน เช่น Cats are beautiful animals. แมวทั้งหลายเป็นสัตว์สวยงามหลายตัว แมวเป็นสัตว์สวยงาม

CyberDict Translation Championship การแปล a, an, the He saw a dog. Then the dog chase him. เขาเห็นสุนัข(ตัวหนึ่ง) แล้วเจ้าสุนัข(ตัวนั้น)ก็วิ่งไล่เขา บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ

CyberDict Translation Championship ประโยคกรรม (passive sentence) ‘be + past participle’ บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 23

CyberDict Translation Championship การแปลประโยคกรรม (1) “ถูก” “โดน” He was bitten by a dog. เขาถูกหมากัด Watching Harry being bullied by Uncle Vernon was Dudley’s favorite form of entertainment. การเฝ้าดูแฮรี่ถูกลุงเวอร์นอนดุด่าเป็นเรื่องบันเทิงใจสุด โปรดอย่างหนึ่งของดัดลีย์ บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ

CyberDict Translation Championship การแปลประโยคกรรม (2) “ได้รับ” Students are permitted to visit the village of Hogsmeade. นักเรียนได้รับอนุญาตให้เที่ยวหมู่บ้านฮอกส์มี้ด Her picture has been restored ภาพของเธอได้รับการซ่อมแซม บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 25

CyberDict Translation Championship การแปลประโยคกรรม (3) The door was locked. ประตูล็อก The tree was placed at the tunnel mouth. ต้นไม้ปลูกไว้ตรงปากอุโมงค์ The book was written by John. หนังสือเล่มนี้จอห์นเขียน หนังสือเล่มนี้เขียนโดยจอห์น จอห์นเป็นผู้เขียนหนังสือเล่มนี้ บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 26

CyberDict Translation Championship Hagrid had been known to befriend giant spiders ใคร ๆ ก็รู้ว่าแฮกริดผูกมิตรกับแมงมุมยักษ์ You will be escorted to each lesson by a teacher. จะมีอาจารย์เดินนำพวกเธอไปเวลาเปลี่ยนชั่วโมงเรียน You have been sent a broomstick, Potter มีคนส่งไม้กวาดมาให้เธอ พอตเตอร์ It is feared that … เป็นที่หวั่นเกรงว่า... บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 27

Dummy it It was agreed that the meeting would be postponed until next week. It’s going to rain. It’s a long way from here to Phuket. It seems that she has lost all her self- confidence.

ไม่ควรแปล it ว่า มัน เสมอไป Dummy it (cont.) It must have been here that I first met her. Take it easy! I don’t get it. What’s happening? ไม่ควรแปล it ว่า มัน เสมอไป เพราะภาษาไทย นิยมการซ้ำคำมากกว่าการใช้สรรพนามแทน หรือไม่ก็ละประธานหรือสรรพนามนั้นไปเลย

คำและความหมายของคำ

CyberDict Translation Championship “see” I explain the problem but he could not see it. ฉันอธิบายปัญหาให้ฟัง แต่เขาไม่เข้าใจ He has seen much unhappiness in his life. เขาตกทุกข์ได้ยากมามากแล้วในชีวิต You should see a doctor. คุณควรไปหาหมอ บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ

CyberDict Translation Championship “TO CARRY” บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 32

CyberDict Translation Championship TO CARRY กระเดียด กระเตง ขน คอน ถือ หิ้ว สะพาย ทูน เทิน แบก บรรทุก ประคอง พก หอบ หาบ หาม หนีบ อุ้ม Miles was returning from the kitchen, carrying a bottle of wine. Police officers in Britain do not usually carry guns. He will carry the memory of the accident with him for ever. บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 33

CyberDict Translation Championship ความหมายนัยประหวัด คำสามารถสะท้อนทัศนคติ และอารมณ์ความรู้สึกทั้งแง่บวก และแง่ลบ partner/ wife the better half, the significant other, companion (+) the bitch, the hag (-) กิ๊ก ชู้ เมียน้อย pig, cow, buffalo บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 34

CyberDict Translation Championship คำรื่นหู (euphemism) pass away, perish, expire, kick the bucket, snuff it, go west, go the way of all flesh, turn up one’s toe ไปค้าถ่าน กลับบ้านเก่า ไปไหว้พระจุฬามณี ถึง แก่กรรม สิ้นบุญ บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 35

CyberDict Translation Championship Nick took advantage of a spell of bright spring sunshine last March by photographing his local lollipop man. “I had to ask his permission first and explain why I wanted a picture”, says Nick. บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 36

CyberDict Translation Championship Lollipop man คือ คนขายอมยิ้ม เจ้าหน้าที่ที่พาเด็กนักเรียนข้ามถนน ผู้ชายที่ไม่จริงจังกับชีวิต กะเทยแปลงเพศ บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 37

CyberDict Translation Championship A LOLLIPOP MAN บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 38

CyberDict Translation Championship สำนวนไทยคล้ายฝรั่ง tighten one’s belt black sheep sour grapes dark horse grass root รัดเข็มขัด แกะดำ องุ่นเปรี้ยว ม้ามืด รากหญ้า บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 39

CyberDict Translation Championship การแปลสำนวน Don’t try to sell me that old car as a bargain. I wasn’t born yesterday. “to carry coals to Newcastle” “make hay while the sun shines” บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 40

การแปลสำนวน “a piece of cake” I need not have worried about my translation exam. It was a piece of cake. (=something very easy to do) “nip in the bud” The government discovered the plot as soon as it was formed and were able to nip in the bud. (= to stop something as soon as it starts)

CyberDict Translation Championship การแปลคำเลียนเสียง บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 42

CyberDict Translation Championship บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ

ขั้นตอนสุดท้าย: ตรวจแก้ต้นฉบับ CyberDict Translation Championship ขั้นตอนสุดท้าย: ตรวจแก้ต้นฉบับ - อ่านฉบับแปล ดูว่าเป็นภาษาไทยที่ดีหรือไม่ - อ่านฉบับแปล เทียบกับต้นฉบับ บรรยายพิเศษโดย อ. ทองทิพย์ พูลลาภ 44

หนังสืออ่านเพิ่มเติม

หนังสืออ่านเพิ่มเติม