แนะนำ เครือข่ายป่าชุมชนเขาราวเทียนทอง

ข้อมูลทั่วไป ที่ตั้ง ตั้งอยู่ในพื้นที่กิ่งอำเภอเนินขาม และอำเภอหันคา จังหวัดชัยนาท สภาพพื้นที่ ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ลักษณะพื้นที่แบบที่ราบสลับเนินเขา พื้นที่ส่วนใหญ่อยู่นอกเขตชลประทาน การเกษตรต้องอาศัยน้ำฝนเป็นหลัก

แผนที่จังหวัดชัยนาท ป่าชุมชนเขาราว เทียนทอง พื้นที่ป่าชุมชน อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติเขาราวเทียนทอง มีพื้นที่มากกว่า 22,000 ไร่ สภาพป่าส่วนใหญ่เป็นป่าเบญจพรรณที่มีไผ่รวกเป็นพืชเด่น มีต้นไม้ขึ้นกระจัดกระจายและหนาแน่นบางบริเวณ แต่ส่วนใหญ่เป็นต้นไม้ขนาดเล็ก ส่วนไม้พื้นล่างมีหนาแน่น เช่น กระเจียว ข่า และสมุนไพร นานาชนิด

ชุมชนรอบป่า มีทั้งสิ้น 14 หมู่บ้าน ใน 4 ตำบล คือ ตำบลเนินขาม, ตำบลกะบกเตี้ย กิ่ง อ.เนินขาม ตำบลเด่นใหญ่, ตำบลไพรนกยูง ของอำเภอหันคา ส่วนใหญ่เป็นชุมชนตั้งใหม่ช่วงหลัง พ.ศ.2500 มีชุมชนดั้งเดิมบ้าง เช่น บ้านหนองหอย บ้านรางจิก ที่มีอายุมากกว่า 100 ปี คนในชุมชนมีวิถีการดำเนินชีวิตแบบภาคกลาง อาชีพหลักคือการทำนา และทำไร่มันสำปะหลัง นอกนั้นคือการรับจ้าง และเก็บหาของป่าขาย ม.10 ม.12 ม.18 ม.13 ม.3 ม.11 ม.9 ม.6 ม.7 ม.8 ม.4 เขาราวเทียน ทอง ม.5 เขากล่ำ ต.ไพรนกยูง ต.กะบกเตี้ย ต.เด่นใหญ่ ต.เนินขาม

ช่วงก่อนปี พ.ศ. 2500 ป่ายังอุดมสมบูรณ์ แต่มีกลุ่มคนจากที่ต่าง ๆ เข้ามาตัดไม้ เข้าโรงเลื่อย และเผาถ่านขาย ทำให้ไม้ที่มีลักษณะดี เปลาตรง เช่น ชิงชัน ประดู่ ถูกตัดออกไปเกือบหมด พ.ศ. 2539 มีชาวบ้านกลุ่มเล็กๆ ในบ้านหมู่ 10 ต.เนินขาม เริ่มรวมตัวกันดับไฟป่าที่เกิดขึ้นเป็นประจำใกล้ๆ บ้าน จากนั้นแนวความคิดนี้ได้ขยายไปทั้งชุมชนโดยการนำของผู้ใหญ่สายชล พวงพิกุล และจากมีเพียงการดับไฟป่าได้เริ่มทดลองเรื่องการปิดป่าในบางช่วงของฤดูเก็บหาหน่อไม้ ปี 2542 ชาวบ้านหมู่ 10 ดำเนินการเรื่องการดับไฟป่าและปิดป่าจนได้ผล ป่าดีขึ้น จึงเกิดความคิดในการชักชวนเพื่อนบ้าน ให้ร่วมจัดการป่า โดยได้รับการสนับสนุนเป็นอย่างดีจากนายอำเภอในสมัยนั้น หลังจากการประชุมสัญจร ก็เริ่มปิดป่าร่วมกันทั้งเขา โดยการสนับสนุนของทางอำเภอ ใช้ที่ประชุมกำนัน, ผู้ใหญ่บ้าน และมีป่าไม้ส่งตัวแทนมาร่วม และมีการตั้งประธานเครือข่าย ปีแรกทดลองปิดป่าเพียงยี่สิบวัน แล้วเปิดให้เก็บได้อีก ปีที่สอง ทดลองปิดจนหมดฤดูฝน ปี 2544 มีการกำหนดช่วงเวลาที่ชัดเจน และเป็นที่รู้กันว่าจะปิดป่าประมาณวันที่ 20 กันยายน มีการตั้งคณะกรรมการเครือข่ายที่เอาตัวแทนของแต่ละหมู่บ้านเข้ามา ปี 2545 มีกิจกรรมระดมทุนจากภายในและภายนอก เช่น บวชป่า จัดงานผ้าป่าป่าชุมชน และขอทุนจากยูเอ็นดีพี

ป้องกัน สร้าง คนรุ่นใหม่ กระบวนการจัดการ ฟิ้นฟู สร้างความ ร่วมมือ พัฒนาคน องค์กร

ผลที่เกิดขึ้น

ป่าชุมชนเขาราวเทียนทองหนุนเสริมเศรษฐกิจ ระดับชุมชนและท้องถิ่น ผู้ได้ประโยชน์ ชุมชน/พื้นที่ จำนวนครัวเรือน จำนวนประชากร ประโยชน์ทางตรง (เก็บกิน,เก็บขาย) 14 หมู่บ้าน รอบเขา มากกว่า 1,000 ครัวเรือน 4,129 คน ประโยชน์ทางอ้อม (ซื้อกิน จากตลาดท้องถิ่น) 38 หมู่บ้าน ใน 4 ตำบล มากกว่า 2,600 ครัวเรือน ประมาณ 10,000 กว่าคน ประโยชน์ทางอ้อม (จากผลผลิตที่แปรรูปแล้ว) หน่อไม้ปี๊ป – ตลาดท้องถิ่น, ชัยนาท, อ่างทอง, กรุงเทพฯ เห็ดโคนอัดกระป๋อง – สุพรรณบุรี, กรุงเทพฯ ผักอีนูน, ผักหวาน, น้ำผึ้ง – ตลาดท้องถิ่น และในจังหวัดชัยนาท

ผลผลิตสำคัญ ต่อหนึ่งชุมชน มูลค่าทางเศรษกิจ (บาท) ข้อมูลการใช้ประโยชน์ผลผลิตที่สำคัญ ปี พ.ศ.2549 บ้านเขาราวเทียนทอง หมู่ 10 ต.เนินขาม กิ่งอ.เนินขาม จ.ชัยนาท ผลผลิตสำคัญ ปริมาณการเก็บหา ต่อหนึ่งชุมชน มูลค่าทางเศรษกิจ (บาท) หน่อไม้ไผ่รวก 7,769 กิโลกรัม 62,152 บาท เห็ดโคน 831 กิโลกรัม 166,200 บาท รวมมูลค่าทางเศรษฐกิจ 228,352 บาท หมายเหตุ : - ปริมาณการเก็บหา เป็นตัวเลขของการเก็บหาเพื่อขายเท่านั้น - ราคาเฉลี่ยของ หน่อไม้ คือ ก.ก.ละ 8 บาท, เห็ดโคน ก.ก.ละ 200 บาท

คนรอบป่าเขาราวเทียนทอง มีสำนึกในการเก็บหาทรัพยากรอย่างยั่งยืน คนรอบป่าเขาราวเทียนทอง มีสำนึกในการเก็บหาทรัพยากรอย่างยั่งยืน

สภาพป่าสมบูรณ์ขึ้น

ป่าชุมชนเป็นที่ยอมรับขององค์กร,หน่วยงานภายนอก

อุปสรรค และ ข้อจำกัด - ยังมีการเข้ามาถือครองที่ของนายทุนเนื่องจากการชี้เขตยังไม่ชัดเจน - การเก็บหาทรัพยารกรโดยคนภายนอก – เก็บหาอย่างทำลาย - ความร่วมมือกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ในบางพื้นที่ - อำนาจหน้าที่ตามกฎหมาย ในการลงโทษผู้กระทำผิด ??

แนวทางต่อไป เริ่มทำเรื่องแปรรูปเห็ด หน่อไม้ และทำเรื่องตลาดจริงจัง งานด้านการรณรงค์ ในหมู่บ้านที่ยังไม่มีส่วนร่วมจริงจัง จัดทำข้อมูลให้ชัดเจน สม่ำเสมอ เพื่อติดตามว่าชุมชนจัดการป่าและใช้ ประโยชน์จากป่าอย่างยั่งยืนได้

ขอบคุณ