นโยบายและทิศทางการส่งเสริมสุขภาพในยุคแห่งการเปลี่ยนแปลง โดย นายแพทย์ณรงค์ศักดิ์ อังคะสุวพลา อธิบดีกรมอนามัย

ความเชื่อมโยงและพลวัตที่เกี่ยวกับสุขภาพ เศรษฐกิจ กรรมพันธุ์ การศึกษา ประชากร ครอบครัว และการอพยพย้ายถิ่น พฤติกรรม สุขภาพ สุขภาพ ค่านิยม /ความเชื่อ และวัฒนธรรม ปัจเจกบุคคล สภาพแวดล้อม ความเชื่อ การเมือง/การปกครอง สิ่งแวดล้อม จิตวิญญาณ โครงสร้างพื้นฐาน เทคโนโลยี ระบบริการ สุขภาพ เสมอภาค / ความครอบคลุม คุณภาพ / ประสิทธิภาพ ประเภท และระดับบริการ รัฐ / เอกชน พลวัต

ยุคแห่งการเปลี่ยนแปลง

ยุคแห่งการเปลี่ยนแปลง : ปัจจัยการเปลี่ยนแปลงระดับโลก/ประเทศ ผลกระทบระดับโลก/ประเทศ ปัจจัย ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ภาวะโลกร้อน อุบัติภัยทางธรรมชาติ เช่น น้ำท่วม แผ่นดินไหว สภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงรุนแรง ทรัพยากรธรรมชาติเปลี่ยนแปลง ทำให้เกิดโรคต่างๆ เช่นโรคติดต่อและไม่ติดต่อโรคจากแมลง โรคขาดสารอาหาร วิกฤติการด้านอาหาร ปัจจัย ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง เศรษฐกิจ การเงิน/การคลัง เศรษฐกิจการค้า การค้าระหว่างประเทศ เศรษฐกิจการเงิน ปัจจัย ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง สังคม การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากร และการย้ายถิ่น การศึกษา ที่พักอาศัย ประชากรพึ่งพึงสูงขึ้น แรงงานข้ามชาติ ความรอบรู้และตระหนักเรื่องสุขภาพ ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ โลกไร้พรมแดน การใช้วิทยาการทางการแพทย์ค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพสูง ปัจจัย ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง เทคโนโลยี เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร เทคโนโลยีการแพทย์ ปัจจัย ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง การเมือง ความเป็นธรรม/เสมอภาคและสงบสุข ประชาชน/สังคมอยู่เย็นเป็นสุข

ยุคแห่งการเปลี่ยนแปลง : ปัจจัยการเปลี่ยนแปลงระดับโลก/ประเทศ ผลกระทบระดับโลก/ประเทศ บทบาทหน้าที่ของกระทรวง/กรมในเชิงเสนอและผลักดันนโยบาย บทบาทด้านวิชาการที่เข็มแข็งของกระทรวง กรมต่าง ๆ ปัจจัย ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง โครงสร้างองค์กร การปรับโครงสร้างขององค์กร ปัจจัย ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง การเมือง/นโยบาย พรบ. สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2540 และ พ.ศ. 2550 และธรรมนูญสุขภาพ การค้าระหว่างประเทศ เศรษฐกิจการเงิน การเกิดโรคติดต่อใหม่และอุบัติซ้ำ โรคไม่ติดต่อ เบาหวาน ความดันโลติตสูง โรคหลอดเลือดสมอง หลอดเลือดหัวใจอุดตัน และมะเร็ง ภาระโรคจากปัจจัยเสี่ยง การใช้ยาเวชภัณฑ์และเครื่องแพทย์ที่มีราคาสูง ปัจจัย ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง งบประมาณ การบริหารงบประมาณตามรัฐธรรมนูญ ปัจจัย ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง เทคโนโลยี เทคโนโลยีทางสุขภาพ เทคโนโลยีทางการแพทย์ละสาธารณสุข การใช้ยาเวชภัณฑ์และเครื่องมือแพทย์ที่มีราคาสูง การบังคับใช้สิทธิบัตรยาในประเทศไทย

ผลกระทบต่อสุขภาวะคนไทย

การสูญเสียปีสุขภาวะคนไทย (Daly’s LOSS) กลุ่มอายุ ปัญหาสุขภาพ แรกเกิด – 14 ปี ทารกน้ำหนักน้อย ทารกขาดออกซิเจน 15 – 29 ปี เอดส์ อุบัติเหตุ ยาเสพติด จิตเภท พิษสุราเรื้อรัง 30 – 59 ปี เอดส์ อุบัติเหตุ เบาหวาน มะเร็งตับ 60 ปีขึ้นไป โรคหลอดเลือดสมอง ถุงลมโป่งพอง เบาหวาน

สาเหตุสำคัญของการสูญเสียปีสุขภาวะ (DALY’s loss) ในประเทศไทย พ. ศ ลำดับ ที่ เพศชาย เพศหญิง โรค DALYs loss ร้อยละ 1. เอชไอวี/เอดส์ 600,004 11.3 หลอดเลือดสมอง 307.131 7.9 2. อุบัติเหตุจราจรทางบก 329,068 6.2 290,711 7.5 3. ติดสุรา เบาหวาน 267,549 6.9 4. 305,105 5.7 ซึมเศร้า 191,490 4.9 5. มะเร็งตับ 294,868 5.5 140,480 3.6 6. หัวใจขาดเลือด 178,011 3.3 อุบัติหตุจราจรทางบก 135,832 3.5 7. หลอดลมอุดกั้นเรื้อรัง 175,549 117,790 3.0 8. 168,702 3.2 ข้อเข่าเสื่อม 9. 136,895 2.6 112,663 2.9 10. ตับแข็ง 133,046 2.5 ต้อกระจก 110,572 2.8

จำนวนผู้ป่วยโรคหลอดเลือดหัวใจตีบตันที่เข้ารับ การรักษาในสถานบันโรคหัวใจ พ.ศ. 2538 - 2549 จำนวน (ราย) ความชุกของโรคไม่ติดต่อ โรคเรื้อรัง ทั้ง มะเร็ง โรคหัวใจ เบาหวาน และความดันโลหิตสูง มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น พ.ศ. ที่มา : สถาบันโรคหัวใจ กรมการแพทย์

อัตราการเข้าพักรักษาตัวในโรงพยาบาล (ต่อประชากร 100,000 คน) ของโรคหัวใจ โรคมะเร็ง และโรคเบาหวาน พ.ศ. 2528 – พ.ศ. 2549 ต่อประชากร 100,000 คน พ.ศ. ที่มา : รายงานผู้ป่วนใน สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข หมายเหตุ : ความชุกของโรคมะเร็ง ตั้งแต่ พ.ศ. 2537 แสดงเฉพาะมะเร็งตับ ปอด มดลูก และเต้านม เท่านั้น

อัตราอุบัติการณ์ของโรคมะเร็งปากมดลูก และมะเร็งเต้านมในสตรีกรุงเทพมหานครระหว่าง พ.ศ. 2536 - 2540 ต่อประชากร 100,000 คน พ.ศ. ที่มา : สถาบันมะเร็งแห่งชาติ กรมการแพทย์

อุบัติการณ์ต่อประชากร 100,000 คน เพศชาย เพศหญิง 2536 37.4 15.5 2539 อุบัติการณ์มะเร็งตับต่อประชากร 100,000 คน ของประเทศไทย พ.ศ. 2536, 2539, 2542 และ 2543 พ.ศ. อุบัติการณ์ต่อประชากร 100,000 คน เพศชาย เพศหญิง 2536 37.4 15.5 2539 40.5 16.0 2542 38.6 14.3 2543 31.2 11.5 ที่มา : Cancer in Thailand, 1995 - 2000

ร้อยละของผู้ป่วยโรคมะเร็งปอดที่เข้ารับการรักษา ในสถาบันมะเร็งระหว่าง พ ร้อยละของผู้ป่วยโรคมะเร็งปอดที่เข้ารับการรักษา ในสถาบันมะเร็งระหว่าง พ.ศ. 2529 - 2548 ร้อยละ พ.ศ. ที่มา : สถาบันมะเร็งแห่งชาติ กรมการแพทย์ หมายเหตุ : เป็นร้อยละของผู้ป่วยมะเร็งทั้งหมด

อัตราตาย และอัตราการบาดเจ็บจากอุบัติเหตุจราจร ต่อประชากร 100,000 คน ประเทศไทย พ.ศ. 2527 - 2540 จำนวนอุบัติเหตุ (ราย) พ.ศ. ที่มา : ศูนย์ข้อมูลข้อสนเทศ สำนักงานตำรวจแห่งชาติ

อัตราการออกกำลังกายของประชากรอายุ 11 ปีขึ้นไป พ.ศ. 2530 - 2550 อัตราการออกกำลังกายของประชากรอายุ 11 ปีขึ้นไป พ.ศ. 2530 - 2550 ร้อยละ พ.ศ. ที่มา : 1. รายงานการสำรวจพฤติกรรมการเล่นกีฬาและการดูกีฬาของประชากร อายุ 6 ปีขึ้นไป พ.ศ. 2530, 2535, 2540 และ 2545 , สำนักงานสถิติแห่งชาติ 2. รายงานการสำรวจพฤติกรรมการออกกำลังกายของประชากรอายุ 11 ปีขึ้นไป พ.ศ. 2547. สำนักงานสถิติแห่งชาติ

ผลกระทบต่อองค์กร (กรมอนามัย)

งบประมาณกรมอนามัย ปีงบประมาณ 2549 - 2551 งบประมาณกรมอนามัย ปีงบประมาณ 2549 - 2551 แหล่งข้อมูล: เอกสารงบประมาณรายจ่ายไม่รวมหมวดเงินเดือนและลูกจ้างประจำ

อัตรากำลัง กรมอนามัย ปีงบประมาณ 2547-2551 แหล่งข้อมูล: กองการเจ้าหน้าที่ กรมอนามัย

การจัดสรรงบประมาณ PP สปสช คำนวณจาก 253.01 บาทต่อปชก.สิทธิ UC ที่จำนวนปชก.UC 46.477 ล้านคน จัดสรรพร้อมเงื่อนไขผลงานตาม composite indicator โดย สสจ. และ สาขา กทม.เป็น P&P manager PP Capitation (186.27บาทต่อหัว) 63.131 ล้านคน PP Vertical program (15.47) ระดับประเทศ PP Community (37.50) ระดับชุมชน PP Facility (5 กิจกรรมหลัก) (82.43) ระดับ CUP PP Area based (50.87) ระดับพื้นที่ กรม กองทุนตำบล จังหวัดจัดสรรให้ Cup + PCU (เฉพาะ ปชก.พื้นที่ที่ไม่มีกองทุนตำบล) Cup (Diff. by age group) สปสช. สาขาจว. 65% สปสช. สาขาเขต 35 % จังหวัดจัดสรรให้ Cup ที่มา: สปสช 5 กิจกรรมหลัก ได้แก่ ANC, PNC, FP, EPI ทุกช่วงอายุ, อนามัยเด็กเล็ก

การบริหารงบ PP Community Based (37.50 บาท : หัวประชากร) จังหวัดจัดสรรให้ Cup + PCU (เฉพาะ ปชก. พื้นที่ที่ไม่มีกองทุนตำบล) กองทุนตำบล ที่มา: สปสช

ข้อสังเกตจากการนิเทศ จังหวัดตั้งตัวไม่ทัน มีแผน แต่บางพื้นที่ยังบูรณาการไม่ได้ดี ความไม่ชัดเจนระหว่างการจัดสรร (Allocation) กับ (Payment) กระบวนการบริหารจัดการที่หลากหลาย - เชิงยุทธศาสตร์ - เชิงแผนงาน / โครงการ

ข้อสังเกตจากการนิเทศ ขาดระบบตรวจสอบ คุณภาพโครงการ - สภาพปัญหา สถานการณ์ไม่มี - ประชากรเป้าหมาย ไม่ชัดเจน - มาตรการเดิม ๆ ตัวชี้วัดมาก กพร/PMQA1Composite indicator รายงานอิเล็กทรอนิกส์ กรอบแนวคิดถูกตีกรอบ

นโยบายและทิศทางส่งเสริมสุขภาพ

สาระสำคัญธรรมนูญสุขภาพ 12 2 จัดให้มีหลักประกัน และ ความคุ้มครอง ให้เกิดสุขภาพ 11 การสร้างเสริมสุขภาพ 3 คุณลักษณะที่พึงประสงค์ และเป้าหมาย การป้องกัน และควบคุมโรคและ ปัจจัยที่คุกคามสุขภาพ 10 การเงิน การคลังด้าน สุขภาพ 1 การบริการ สาธารณสุขและ ควบคุมคุณภาพ 4 ปรัชญาและแนวคิด 5 9 ผลิตพัฒนาบุคลากร สาธารณสุข สนับสนุนการใช้ภูมิปัญญา ท้องถิ่น การแพทย์ แผนไทย แพทย์ทางเลือก เผยแพร่ข้อมูลข่าวสาร ด้านสุขภาพ การคุ้มครอง ผู้บริโภคด้านสุขภาพ การสร้าง และเผยแพร่องค์ ความรู้ด้านสุขภาพ 6 8 7 ที่มา : พ.ร.บ.สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2550

ประชาชน รัฐ เอกชน Bangkok Charter In A Globalize World Build capacity Partner ออตตาวา เพิ่มความสามารถของชุมชน พัฒนาทักษะบุคคล สร้างสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพ ปรับระบบบริการสุขภพ สร้างนโยบายสาธารณะ เพื่อสุขภาพ ประชาชน รัฐ Advocate Invest MEANs (ยุทธ์วิธี) - Planning - Allocate Resource - Target - Indicator - Monitoring - Report เอกชน Regulate and Legislate

Six Key Functions to High Performance Organization Six keys function of High Performance Organization Organization Development R & D M & E Consumer Protection Healthy People Thailand Knowledge Management Provider Support Information Funder Alliance Surveillance M & E Human Resource Development

5 กลยุทธ์สำคัญของกรมอนามัย พัฒนาความเข้มแข็ง และสร้างการมีส่วนร่วมกับภาคีเครือข่าย (Partner) ลงทุน (Invest) เพื่อการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและระบบงานที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์องค์กร พัฒนากระบวนการกำหนดนโยบายสาธารณะ และกฎหมายด้านสุขภาพ (Regulate and Legislate) จากฐานความรู้ที่สอดคล้องกับ สภาพปัญหา และวิถีชีวิตคนไทย สร้างความตระหนัก (Advocacy) เพื่อการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพของประชาชน พัฒนาสมรรถนะบุคลากร (Build Capacity) ให้เป็นมืออาชีพและทันต่อการเปลี่ยนแปลง

พัฒนาความเข้มแข็ง และสร้างการมีส่วนร่วมกับภาคีเครือข่าย พัฒนาความร่วมมือ และการมีส่วนร่วม เสริมสร้างศักยภาพกับภาคีเครือข่าย ทุกระดับ สร้างเสริมการสร้างความสัมพันธ์ และภาพลักษณ์ที่ดี พัฒนากระบวนการเรียนรู้ร่วมกัน

ลงทุน เพื่อการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและระบบงานที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์องค์กร มุ่งเน้นคุณภาพ บริหารจัดการภาครัฐ (PMQA) ทั่วทั้งองค์กร จัดตั้งศูนย์การเรียนรู้ พัฒนาระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารจัดการและการเรียนรู้ พัฒนาประสิทธิภาพการบริหารงบประมาณ

พัฒนากระบวนการกำหนดนโยบายสาธารณะและกฎหมายด้านสุขภาพจากฐานความรู้ ที่สอดคล้องกับสภาพปัญหาและวิถีชีวิตคนไทย พัฒนาวิชาการให้มีคุณภาพ และใช้แก้ไขปัญหาได้ จัดทำแผนยุทธศาสตร์ ข้อเสนอเชิงนโยบาย มาตรการทางกฎหมายแบบมีส่วนร่วม จัดให้มีกลไกคณะกรรมการที่ปรึกษาภาคประชาชน เพื่อการมีส่วนร่วม พัฒนาระบบติดตามประเมินผล

สร้างความตระหนักเพื่อการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพของประชาชน พัฒนาการสื่อสารความเสี่ยง ร่วมมือและเสริมสร้างศักยภาพองค์กร ภาคประชาชน สร้างภาพลักษณ์องค์กรที่ดีต่อประชาชน พัฒนาช่องทางการเรียนรู้

พัฒนาสมรรถนะบุคลากรให้เป็นมืออาชีพ และทันต่อการเปลี่ยนแปลง พัฒนาระบบจัดการทรัพยากรบุคคล สร้างช่องทางการสื่อสารภายในองค์กร เสริมสร้างองค์กรด้วยระบบการจัดการความรู้

"ส่งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี" กรมอนามัย "ส่งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี"