หน่วยการเรียนรู้ที่ ๕ กาพย์เรื่องพระไชยสุริยา ภาษาไทย ม.๓ ผลงานของ นางนฤมล ศักดิ์ศรีเกษมกุล ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูชำนาญการพิเศษ โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ นนทบุรี หน่วยการเรียนรู้ที่ ๕ กาพย์เรื่องพระไชยสุริยา ภาษาไทย ม.๓

นำเรื่อง และ ความเป็นมา กาพย์พระไชยสุริยาเป็นงานประพันธ์ของสุนทรภู่ โดยแต่งขึ้นประมาณปี พ.ศ. ๒๓๘๒ - ๒๓๘๕ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะที่สุนทรภู่บวชอยู่ที่วัดเทพธิดาราม จุดมุ่งหมายของการแต่งก็เพื่อใช้เป็นแบบสอนอ่าน คำเทียบหลังจากที่เรียนการผันอักษรแล้ว จึงให้อ่าน ประสมคำในมาตราแม่ต่างๆ เริ่มตั้งแต่มาตราแม่ ก กา แล้วต่อด้วยแม่กน แม่กง แม่กก แม่กด แม่กบ จนถึงแม่ เกย ตามลำดับ

ความเป็นมา (ต่อ) สุนทรภู่เคยเป็นครูของ เจ้าฟ้าสามพระองค์ ซึ่งเป็น พระราชโอรสใน พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศ หล้านภาลัย ได้แก่ เจ้าฟ้า อาภรณ์ เจ้าฟ้ากลาง และ เจ้าฟ้าปิ๋ว นักวรรณคดีจึง สันนิษฐานว่าสุนทรภู่ได้แต่ง แบบเรียนสอนภาษาไทย ชั้นต้นขึ้น เรื่องพระไชย สุริยา มาเป็นเนื้อเรื่องให้ สอดคล้องกับการสอน หนังสือไทย ซึ่งเมื่อผู้เรียน อ่านตัวอักษรได้แล้วก็ให้ เรียนการประสมอักษร

ความเป็นมา (ต่อ) สุนทรภู่เป็นกวีที่มีความสามารถ อย่างสูงในการแต่งคำประพันธ์ทั้งบทกลอน และ กาพย์ ได้ประพันธ์นิทาน เรื่องพระไชยสุริยา เป็นกาพย์ยานี ๑๑ กาพย์ฉบัง ๑๖ และกาพย์ สุรางคนางค์ ๒๘

ความเป็นมา (ต่อ) เมื่อพระบาทสมเด็จพระ จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระ กรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้ง โรงเรียนหลวงขึ้น และพระยา ศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจาร ยางกูร)ได้แต่งแบบเรียน ภาษาไทยเพื่อใช้ในโรงเรียน หลวง จึงได้นำคำประพันธ์บาง ตอนในกาพย์พระไชยสุริยามา เป็นแบบฝึกอ่านในมูลบทบรรพ กิจด้วย สะธุสะ

เรื่องย่อ พระไชยสุริยาเป็นกษัตริย์ ครองเมืองสาวัตถี มีมเหสีชื่อสุมาลี บ้านเมืองอุดมสมบูรณ์ และเป็นสุข มาช้านาน จนกระทั่งเมื่อข้าราช บริพารและผู้มีอำนาจพากันลุ่มหลง ในอบายและเที่ยวข่มเหงราษฎรจน เดือดร้อนไปทั่ว ในที่สุดน้ำป่าก็ ไหลบ่าท่วมเมืองจนผู้คนล้มตาย ผู้ ที่มีชีวิตรอดก็หนีออกจากเมืองไป ทิ้งสาวัตถีกลายเป็นเมืองร้าง พระไชยสุริยาพามเหสีและข้า ราชบริพารหนีลงเรือสำเภาออกจาก เมืองแต่ถูกพายุใหญ่พัดเรือแตก พระไชยสุริยากับนางสุมาลีว่ายน้ำ ไปขึ้นฝั่งแล้วรอนแรมไปในป่า พระดาบสรูปหนึ่งเข้าฌาณเห็นพระ ไชยสุริยากับนางสุมาลีต้องทนทุกข์ ทรมานก็เวทนา เพราะเห็นว่าพระ ไชยสุริยาทรงเป็นกษัตริย์ที่ดี แต่ ประสบเคราะห์กรรมเพราะหลงเชื่อ เสนาอำมาตย์ จึงเทศนาโปรดจน ทั้งสองศรัทธาและบำเพ็ญธรรมจน ได้ไปเกิดบนสวรรค์

ข้อคิดที่ได้จากเรื่อง ๑. คนเราเมื่อประพฤติดี ย่อมได้ดีและมีความสุข ๒. คนเราควรเคารพในสิ่งที่ควรเคารพเท่านั้น ๓. การประพฤติตนอยู่ในศีลในธรรม ย่อมทำให้ ตนเองและสังคมเจริญด้วย ๔. การประพฤติชั่วนอกจากจะทำให้ตนเองดูเป็นคน ไม่ดีแล้วยังทำให้ประเทศชาติและสังคมเสื่อม โทรมด้วย ๕. ความเจริญรุ่งเรืองและความมั่นคงของบ้านเมือง ขึ้นอยู่กับประชาชนทุกคนในชาติที่จะต้อง ช่วยกันธำรงรักษาไว้