อารยธรรมโรมัน

อารยธรรมโรมัน เป็นอารยธรรมที่สืบเนื่องมาจากอารยธรรมกรีก โดยชาว ‘อิทรัสกัน’ ต่อมาบรรพบุรุษของชาวโรมัน ‘ละติน’ ได้ขับไล่กษัตริย์อิทรัสกันออกไป และชุมนุมกันที่ ‘ฟอรัม’ ซึ่งถือเป็นศูนย์กลางของเมือง และเป็นจุดเริ่มต้นของกรุงโรมในเวลาต่อมา

ลักษณะทางภูมิศาสตร์ มีที่ราบอันกว้างใหญ่ และอุดมสมบูรณ์ เหมาะแก่การเพาะปลูก และเลี้ยงสัตว์ อยู่ห่างจากทะเลเพียง 15 ไมล์จึงเหมาะกับการทำการค้า และมีความเหมาะสมทางยุทธศาสตร์

ประวัติศาสตร์ และอารยธรรมโรมัน

อิทธิพลที่ส่งต่อมาสู่การกำเนิดอารยธรรม โรมก่อตัวจากหมู่บ้านทางภาคกลางของอิตาลี อุปนิสัยของโรมันคือ ความเคร่งขรึม และสร้างสรรค์สิ่งต่างๆอย่างช้าๆแต่มั่นคง ความสามารถทางทหารอยู่ที่ความอดทน ราว 750 ปีก่อน ค.ศ. มีผู้อพยพมาตั้งถิ่นฐานแถบภูเขาพาเลนไตน์ ต่อมาประมาณ 600 ปีก่อน ค.ศ. ผู้อพยพต่างรวมตัวกันตั้งนครรัฐแห่งโรมขึ้น ทางเหนือของโรมติดต่อกับดินแดนที่เรียกว่า ‘อีทรูเรีย’ คือทัสคานีปัจจุบัน อีทรูเนียเป็นที่อยู่อาศัยของพวกที่มีอารยธรรมสูงเรียกว่า ‘อีทรัสกัน’ ซึ่งเป็นพวกที่วางวัฒนธรรมของชาวโรมัน

เผ่าพันธุ์ที่มีอำนาจเหนือดินแดน ชาวอีทรัสกันเป็นพวกที่รับอารยธรรมกรีกมาผสมผสานกับอารยธรรมของตน และส่งต่อให้กับโรม การปกครองของกษัตริย์ที่มีพื้นเป็นอิทรัสกัน ทำให้ชาวโรมันทรงอำนาจ

ในราว 509 ก่อน ค.ศ. ขุนนางโรมันล้มกษัตริย์อีทรัสกัน และเปลี่ยนแปลงระบอบกษัตริย์มาเป็นสาธารณรัฐ แม้จะปกครองในนามชาวโรมันแต่ชนชั้นต่ำหรือเพลเบียนไม่มีสิทธิทางการเมืองเลย เมื่อประมาณ 450 ก่อน ค.ศ. ได้มีการนำกฎหมายที่สืบทอดกันมาตามประเพณีมาเขียนเป็นสายลักษณ์อักษร คือ กฎหมายสิบสองโต๊ะ และนำไปสู่ระบอบประชาธิปไตย

ลำดับเหตุการณ์พัฒนาการของอารยธรรม โรมันเป็นพวก อินโดยูโรเปียน กลุ่มที่อพยพเข้ามาเรียกรวมๆว่า ‘อิตาลิก’ แต่กลุ่มคนที่สำคัญคือ ‘ลาติน’ นิสัยเด่นของชาวโรมันคือ ชอบทำการรบ และการปกครอง มีวินัย ช่างคิด ช่างปฏิบัติ การปกครองแบ่งได้ 2 ยุคคือ สมัยสาธารณรัฐ = จูเลียส ซีซ่า เป็นผู้นำคนสำคัญ สมัยจักรวรรดิ = เริ่มขึ้นตอนที่ ออคตาเวียน สถาปนาตนเองเป็นกษัตรย์ ต่อมาโรมันเจริญสูงสุดเป็นสมัยแห่ง ‘สันติภาพโรมัน’

โรมันถูกชนเยอรมันเผ่า ‘ก๊อด’ มารุนรากจักรพรรดิคอนสแตนตินจึงแยกโรมันออกเป็น 2 ส่วน ฝั่งตะวันตก มีศูนย์กลางอยู่ที่กรุงโรม ฝั่งตะวันออก มีศูนย์กลางอยู่ที่กรุงคอนสแตนติโนเปิล ค.ศ. 476 กรุงโรมได้สลายลง เพราะการโจมตีของชนเยอรมัน ติวโตนิก

อารยธรรมเด่น ศิลปะโรมันได้รับอิทธิพลมาจากกรีก แต่ก็ได้พัฒนาให้มีรูปแบบป็น ของตัวเอง มีการสร้างสถานที่เด่นๆหลายอย่าง เช่น สนามกีฬาโคลอสเซียม ประตูชัย สะพาน และท่อลำเลียงน้ำ อาคารส่วนใหญ่จะเป็นรูปโค้ง วรรณกรรมที่เด่นๆ เช่น มหากาพย์อีเนียด

การแบ่งชนชั้นในสังคม และระบบการปกครอง

สมัยสาธารณรัฐ พลเมืองโรมันจะแบ่งเป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆคือ กลุ่มผู้บริหาร และชนชั้นปกครอง กับ ราษฎรธรรมดาทั่วไป ในสมัยแรกๆกลุ่มผู้บริหาร และชนชั้นปกครองจะมีอำนาจในการปกครอง และออกกฎหมาย จนกระทั่งราวปี 450 BC กลุ่มพลเมืองจึงเริ่มมีสิทธิเสรีภาพมากขึ้น ทำให้โรมันมีความแข็งแกร่ง และขยายอำนาจออกไปเรื่อยๆ ขณะนั้นฟินิเชียที่มีเมืองหลวงชื่อ ‘คาร์เธจ’ ได้ขยายอิทธิพลมาจนถึงเมือง ‘syracuse’ ของโรมัน จึงเกิดสงคราม ‘ฟิวนิค’ ขึ้น และโรมันเป็นฝ่ายชนะ

ชาติโรมันมีอาณาเขตกว้างขวาง ปัญหาด้านเศรษฐกิจ และการปกครองก็ตามมา ทำให้เปลี่ยนมาเป็นระบอบจักรวรรดิ สงครามกลางเมืองที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองครั้งสำคัญคือ สงครามระหว่างจูเลียส ซีซาร์ กับ ปอมเปย์ ในยุคสมัยของซีซาร์นั้นมีการปฏิรูปการปกครอง แก้ไขปัญหาทางเศรษฐกิจ และสังคม สร้างสาธารณูปโภคต่างๆ การปกครองตั้งแต่ยุคออกุสตุสเป็นต้นมามีความสงบสุขจนได้ชื่อว่าเป็นสมัยสันติภาพโรมัน

สมัยจักรพรรดิที่ดีทั้ง 5 สิ้นสุดในปี ค. ศ สมัยจักรพรรดิที่ดีทั้ง 5 สิ้นสุดในปี ค.ศ. 180 เพราะหันกลับไปใช้ระบบเก่าคือ สืบสายโลหิต จากนั้นอาณาจักรเริ่มเสื่อมลง โดยปัจจัยหลักๆ 3 ประการคือ ความเสื่อมโทรมทางเศรษฐกิจในชนบท การแย่งชิงอำนาจในสกุลวงศ์ของจักรพรรดิ และการรุกรานของอนารยชน จักรพรรดิคอนสแตนตินทรงสร้างนครหลวงแห่งใหม่ทางตะวันออกในแคว้นไบแซนติอุม ทำให้แบ่งโรมันออกเป็น 2 ส่วนในปี ค.ศ. 395

แนวความคิด หรือความเชื่อของประชาชนในสังคม

ศาสนาโรมัน สมัยพรินซิเพทเกิดลัทธิบูชาจักรพรรดิ สมัยออกุสตุส ชาวโรมันเริ่มบูชาเทพเจ้าจากทางตะวันออก ลัทธิเปลโต้ใหม่ นักปรัชญาของลัทธินี้คือ โพลตินุส สุดท้ายแล้ว คริสต์ศาสนาได้เกิดขึ้น และชนะใจประชาชน

คริสตศาสนาในจักรวรรดิโรมัน

คริสตศาสนามีลักษณะที่นำเอาความเชื่อจากลัทธิที่มีมาก่อนมาจัดรวมกัน มีพื้นฐานต่างจากศาสนาอื่นๆอย่างน้อย 2 ประการคือ มีพระเจ้าองค์เดียว และพระเยซูนั้นถือเป็นผู้ไถ่บาป แนวความคิดของคริสตศาสนาได้รับการพัฒนาให้ลึกซึ้งตามแนวปรัชญาต่างๆของกรีก และยิว ในระยะแรกคริสต์ศาสนิกชนมักตกเป็นเป้าความเกลียดชัง ในบางช่วงจึงโดนกวาดล้าง แต่ศาสนาคริสต์ก็เผยแพร่ไปไม่หยุด คอนแสตนตินเป็นจักรพรรดิโรมันองค์แรกที่นับถือคริสตศาสนา เมื่อสิ้นคริสต์ศตวรรษที่ 4 ประชาชนส่วนใหญ่ก็หันมานับถือคริสต์

เหตุการณ์สำคัญที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของอารยธรรม

การเปลี่ยนแปลงทางสังคม และการเมืองระหว่างปี 246 – 146 ก่อน ค.ศ. การเปลี่ยนแปลงทางสังคม และการเมืองระหว่างปี 246 – 146 ก่อน ค.ศ. ช่วงระยะเวลาระหว่างสงครามพิวนิคทั้ง 3 ครั้ง ได้มีการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของโรม ส่วนหนึ่งมาจากความมั่งคั่งร่ำรวย และความสำเร็จทางการทหาร โรมได้รับหลักสโตอิคเกี่ยวกับการวาดภาพสากล ทางด้านการเกษตรก็ได้รับเอาเทคนิคแบบเฮลเลนิสติค คือ การทำกสิกรรมขนาดใหญ่

ความรุนแรง และการปฏิวัติในศตวรรษ สุดท้ายของสาธารณรัฐ ท่ามกลางปัญหา ได้มีความพยายามที่จะปฏิรูปไทบีเรียส และไกอุส สองพี่น้องพยายามดำเนินการปฏิรูปที่ดินเพื่อประชาชน แต่ความพยายามของเขาก็ล้มเหลว ในปี 83 ก่อน ค.ศ. ซุลลาได้ยึดอำนาจ และตั้งตนเป็นผู้เผด็จการ ในช่วงทศวรรษที่ 60 ก่อน ค.ศ. นักปรัชญาการเมือง และนักวาทศิลป์พยายามรวมสภาเซเนท และชนชั้นขี่ม้าด้วยกัน แต่ไม่ประสบผลสำเร็จ

เหตุที่ทำให้อาณาจักรโรมันล่มสลาย โรมันเริ่มเสื่อมด้วยปัจจัยหลายประการ ไม่ว่าทางด้านเศรษฐกิจ การแย่งชิงอำนาจของจักรพรรดิ และการรุกรานจากพวกอารยชน

ผลงานที่เกิดจากการสร้างสรรค์อารยธรรมที่ศึกษา สนามกีฬาในกรุงโรม ใช้เป็นสถานที่ให้นักโทษต่อสู้กับสิงโตที่อดอาหาร หรือให้ทาสต่อสู้กันเอง

สวนลอยแห่งกรุงบาบิโลน

ศิลปกรรมสมัยสาธารณรัฐ อิมเมจินส์ คือการใช้ขี้ผึ้งหล่อหน้าบรรพบุรุษเก็บไว้บูชา นิยมสร้าง วิหาร สุสาน สถานที่อาบน้ำสาธารณะ โรงมหรสพ สนามกีฬา โฟรุ่ม บาซิลิกา อาคารที่พักอาศัย สะพาน และท่อส่งน้ำ

ศิลปกรรมสมัยจักรวรรดิ์ โฟรั่ม = ย่านชุมนุม สถานที่ราชการ ตลาด บาซิลิกา = ชื่อเรียกอาคารขนาดใหญ่ซึ่งใช้เป็นศาลยุติธรรม และอาคารพาณิชย์ของรัฐ

คำถามท้ายบท 1.ลักษณะทางภูมิศาสตร์ของโรมันได้เปรียบกว่ากรีก หลายประการ ได้แก่อะไรบ้าง ตอบ.มีที่ราบอันกว้างใหญ่และอุดมสมบูรณ์เพาะปลูกได้ เต็มที่ หุบเขาใกล้เคียงมีป่าไม้และเหมาะแก่การเลี้ยง สัตว์อยู่ห่างจากทะเล 15 ไมล์ เหมาะกับการทำการค้า ทางทะเลเมดิเตอร์เรเนียน และตั้งอยู่ในทำเลที่มีความ เหมาะสมทางยุทธศาสตร์ 2.การปกครองของโรมในระยะแรกอยู่ภายใต้การ ปกครองของกษัตริย์ที่มีพื้นเพเป็นชาวอะไร ตอบ.อีทรัสกัน

3.การเปลี่ยนแปลงโรมไปสู่ระบอบประชาธิปไตย ซึ่งสำเร็จบริบูรณ์ในปีใด ตอบ.ปี 287 ก่อน ค.ศ. 4.นิสัยที่โดดเด่นของชาวโรมันคืออะไร ตอบ.ชอบทำการรบ และการปกครอง เป็นพวกมีวินัย เป็นนักคิด นักปฏิบัติ 5.ใครเป็นผู้นำสำคัญของโรมันในสมัยสาธารณรัฐ ตอบ.จูเลียส ซีซ่า 6.สมัยแห่ง “สันติภาพโรมัน” คือสมัยใด ตอบ.สมัยออตเตเวียน เป็นช่วงที่โรมันเจริญสูงสุด 7.ค.ศ. 476 กรุงโรมได้ สลายลงเพราะเหตุใด ตอบ.เพราะการโจมตีของชนเยอรมัน ติวโตนิก

8.กฎหมาย12โต๊ะ คือกฎหมายที่เน้นเกี่ยวกับเรื่องใด ตอบ.ความเสมอภาคของประชาชนทุกคนในโรมัน 9.เพราะเหตุใดอาคารส่วนใหญ่ของชาวโรมันจะเป็นรูปโค้ง หรือ หลังคาเป็นรูปโดม ตอบ.เพราะชาวโรมันเชื่อว่า วงกลม เป็นรูปแบบที่ ไม่มีที่สิ้นสุดเปรียบเหมือนพระเจ้าที่ไม่มีจุดเริ่มต้น ไม่มีที่สิ้นสุด 10.พลเมืองโรมันจะแบ่งเป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆได้แก่อะไรบ้าง ตอบ.กลุ่มที่เป็นผู้บริหารและชนชั้นปกครองกับราษฎรธรรมดาทั่วไป 11.สมัยออกุสตุส ชาวโรมันเริ่มบูชาเทพเจ้าจากทางตะวันออกในแนวของการไถ่บาปในโลกหน้าเช่นอะไรบ้าง ตอบ.บูชาเทพไอซีสของอียิปต์ เทพมิทราของเปอร์เชีย ฯลฯ

12.จักรพรรดิโรมันองค์แรกที่นับถือคริสตศาสนาคือใคร ตอบ.จักรพรรดิคอนแสตนติน 13.สวนลอยแห่งกรุงบาบิโลนตั้งอยู่ที่ใด ตอบ.กลางทะเลทราย แบกแดด ประเทศอิรักปัจจุบัน 14.ศิลปกรรมของโรมันกับกรีกมีความแตกต่างกันอย่างไร ตอบ.โรมันเน้นความหรูหรา สง่างาม อำนาจ ศิลปกรรมสนองความต้องการทางกายและความยิ่งใหญ่ของจักรวรรดิ์ แต่กรีกเน้นความเรียบง่ายสง่างาม เพื่อแสดงพุทธิปัญญาและความเป็นปราชญ์ 15.ชาวโรมันมีประเพณีนิยมการใช้ขี้ผึ้งหล่อหน้าบรรพบุรุษเก็บไว้บูชา ประเพณีนี้เรียกว่าอะไร ตอบ.อิมเมจินส์(Imagines)

16.ประติมากรรมในสมัยสาธารณรัฐจึงพอสรุปได้ว่ามี 2 กระแส ได้แก่อะไรบ้าง ตอบ.1.การสร้างเทวรูปเคารพซึ่งอยู่ภายใต้อิทธิพลของศิลปะกรีกแบบเฮเลนิสติก 2.ส่วนแนวที่สองนั้นทำตามรูปแบบเหมือนจริงตามแบบอีทรัสกันและชอบ ทำรูปเคารพบรรพบุรุษของตัวเอง 17.สถาปัตยกรรมของโรมันนิยมสร้างอะไรบ้าง ตอบ.1. วิหารและสุสาน 2. สถานที่อาบน้ำสาธารณะ   3. โรงมหรสพและสนามกีฬา   4. โฟรุ่มและบาซิลิกา   5. อาคารที่พักอาศัย   6. สะพานและท่อส่งน้ำ

18.ศิลปกรรมสมัยใดมีความเจริญสูงสุด ตอบ.ศิลปกรรมสมัยจักรวรรดิ์ 19.โฟรัม(Forum) คืออะไร ตอบ.เป็นย่านชุมนุมชน สถานที่ราชการ ตลาด คล้ายกันกับ อโกลา (agora)ของกรีก มีลักษณะเป็นลานกว้างแต่บางแห่งอาจจะมีหลังคา บริเวณรอบๆจะรายล้อมด้วย อาคาร สถานที่ราชการ วิหาร หอสมุด ที่มีชื่อเสียงในสมัยจักรวรรดินี้คือโฟรัมของทราจัน(Forum of Trajan) 20.วิหาร(Temple)ที่สำคัญในยุคจักรวรรดิต้นคือวิหารใด ตอบ.วิหารแพนเธออน(Pantheon)