ทิศทางการผลิตกำลังคนทางวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีที่ยั่งยืน การเสวนา ทิศทางการผลิตกำลังคนทางวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีที่ยั่งยืน โดย ดร. สุจินดา โชติพานิช รองปลัดกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 11 พฤศจิกายน 2549

กรอบการนำเสนอ 1. สถานภาพการผลิตกำลังคนทาง ว. และ ท. 1. สถานภาพการผลิตกำลังคนทาง ว. และ ท. 2. แรงผลักดัน / แนวโน้มของสังคมในอนาคต 3. ภาพอนาคตการผลิต / พัฒนากำลังคน ว. และ ท. 4. แนวทางการผลิต / พัฒนากำลังคนทาง ว. และ ท. อย่างยั่งยืน

1. สถานภาพการผลิตกำลังคนทาง ว. และ ท. 1. สถานภาพการผลิตกำลังคนทาง ว. และ ท. ยังมีปัญหาทั้งเชิงปริมาณและคุณภาพ ปริมาณ ยังไม่เพียงพอ คุณภาพ - ขาดคนระดับสูง ที่จะเป็นนักวิจัย - ขาดคนที่มีความรู้และทักษะตรงกับ ความต้องการของภาคการผลิตและบริการ - ขาดครู / อาจารย์ / บุคลากรผู้สอน - ขาดนักเทคโนโลยี

1.1 โครงสร้างและความสามารถในการผลิตกำลังคน ทาง ว. และ ท. โดยรวม 1.1 โครงสร้างและความสามารถในการผลิตกำลังคน ทาง ว. และ ท. โดยรวม  สายสังคมศาสตร์และมนุษย์ศาสตร์ มากกว่า สาย ว. และ ท. นักเรียน / นักศึกษาใหม่ (เบื้องต้น) ในปี 2548 มัธยมต้น ปริญญาตรี ปริญญาโท ปริญญาเอก สายวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี สายสังคมศาสตร์ และมนุษยศาสตร์ 100 200 300 400 (1,000 คน) มัธยมปลาย 789,280 179,769 (53%)* หมายเหตุ * สัดส่วนปี 2546 ที่มา : สพฐ. และ สกอ. 159,417 (47%)* ปวช . 76,884 (41%) 112,563 (59%) 295,913 (72%) 11,314 (24%) 113,371 (28%) 35,895 (76%) 899 (46%) 1,056 (54%) สาย ว. และ ท. ประกอบด้วย สาขาวิทยาศาสตร์ วิศวกรรมศาสตร์ เกษตรศาสตร์ และแพทยศาสตร์และ วิชาที่เกี่ยวกับสุขภาพ

ข้อมูลผู้สำเร็จการศึกษาระดับตรี / โท / เอก ของสถาบันอุดมศึกษาปี 2545  ความสามารถในการผลิตบัณฑิตด้าน ว. และ ท. มีค่อนข้างจำกัด โดยเฉพาะอย่างยิ่งกำลังคนระดับสูง ( โท , เอก ) ข้อมูลผู้สำเร็จการศึกษาระดับตรี / โท / เอก ของสถาบันอุดมศึกษาปี 2545

1.2 สถานภาพกำลังคนทาง ว. และ ท. ในตลาดแรงงาน 1.2 สถานภาพกำลังคนทาง ว. และ ท. ในตลาดแรงงาน ข้อมูลกำลังคนทาง ว. และ ท. ในตลาดแรงงานปี 2547 ๏ ผู้สำเร็จการศึกษาทาง ว.& ท. ทั้งหมด 2,200,000 คน ๏ ผู้มีงานทำที่สำเร็จการศึกษาด้าน ว. และ ท. 2,170,000 คน (99%) ๏ ผู้ที่ทำงานด้าน ว. และ ท. 700,500 คน (32%) ๏ ผู้ที่ประกอบอาชีพด้านการวิจัยและ พัฒนาทาง ว. และ ท. (นับแบบรายหัว)* 67,800 คน (3%) * ในปี 2546 มีบุคลากรด้านการวิจัยและพัฒนา (นับแบบเทียบเป็นการทำงานเต็มเวลา) 42,000 คน ที่มา : สำนักงานสถิติแห่งชาติ

1.3 ความต้องการแรงงานในภาคอุตสาหกรรมการผลิต 1.3 ความต้องการแรงงานในภาคอุตสาหกรรมการผลิต  สศช. ร่วมกับมูลนิธิสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI) คาดการณ์ว่า ในช่วงปี 2547-2552 ภาคอุตสาหกรรมการผลิต ต้องการประมาณ ปีละ 3.5 – 4 ล้านคน สำหรับอุตสาหกรรมหลัก 12 สาขา (2552) อุปสงค์ / อุปทาน มีดังนี้ . ความต้องการแรงงานด้าน ว. และ ท. มี 230,000 คน . จำนวนผู้สำเร็จการศึกษาด้าน ว. และ ท. มีเพียง 140,000 คน . ขาดแคลนระดับ ปวช. มากที่สุด รองลงมาคือ ระดับ ปวส. และ ปริญญาตรีขึ้นไป

1.4 หลักสูตรใหม่ด้าน ว. และ ท. 1.4 หลักสูตรใหม่ด้าน ว. และ ท.  การปรับหลักสูตรให้ทันสมัย ช่วยให้บัณฑิตมีความรู้ตรงตาม ความต้องการของภาคการผลิตที่เปลี่ยนไป  ช่วงปี 2545 - 2547 มีจำนวนหลักสูตรใหม่ ลดลงอย่างต่อเนื่อง (หลักสูตรที่ใช้อยู่อาจดีอยู่แล้ว?)

1.5 บุคลากรผู้สอน ด้าน ว. และ ท. 1.5 บุคลากรผู้สอน ด้าน ว. และ ท.  ระดับอุดมศึกษา ปี 2545 มีอาจารย์ จบปริญญาเอก เพียงร้อยละ 42  ระดับมัธยมปลาย ปี 2546 มีจำนวนอาจารย์ด้านวิทย์-คณิต ประมาณ 39,501 คน โดยจบการศึกษาทางด้านวิทย์โดยตรง ประมาณ 18,846 คน

แรงผลักดัน/แนวโน้มของสังคมในอนาคต (ต่อ) 2.1 กระแสโลกาภิวัฒน์ / การเปลี่ยนแปลงของสังคมโลก • เทคโนโลยีเปลี่ยนแปลงเร็ว • ใช้เทคโนโลยีเข้มข้น 2.2 การพัฒนาสู่สังคมเศรษฐกิจฐานความรู้ • สังคมแห่งภูมิปัญญาและการเรียนรู้ • สังคมที่มีคุณภาพและแข่งขันได้ • สังคมที่ยั่งยืนและพอเพียง มีความสมานฉันท์ เอื้ออาทรต่อกัน

2. แรงผลักดัน/แนวโน้มของสังคมในอนาคต 2. แรงผลักดัน/แนวโน้มของสังคมในอนาคต 2.3 การสร้างความสามารถในการแข่งขันของประเทศ • อันดับความสามารถในการแข่งขันปี 2549 โดย IMD จาก 61 ประเทศ - ด้านโครงสร้างพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์ เพิ่มขึ้นจากอันดับที่ 56 เป็น 53 - ด้านโครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยี ลดจากอันดับที่ 45 เป็น 48 • ไทยขาดแคลนกำลังคนด้าน ว. และ ท. โดยเฉพาะ ในระดับสูง

บุคลากรด้าน R&D (คน-ปี) จำนวนบุคลากรด้านวิจัยและพัฒนาของแต่ละประเทศในปี 2545 ระดับการพัฒนาเศรษฐกิจ / ประเทศ บุคลากรด้าน R&D (คน-ปี) เทียบต่อประชากร 10,000 คน ประเทศพัฒนาแล้ว - ฟินแลนด์ - สวีเดน (2544) - ญี่ปุ่น 105.8 81.1 67.3 ประเทศอุตสาหกรรมใหม่ - สิงคโปร์ - ไต้หวัน - เกาหลี 52.5 51.0 36.2 ประเทศกำลังพัฒนา - สาธารณรัฐประชาชนจีน - ไทย * (2546) - มาเลเซีย 8.1 6.7 (หรือ 42,379 คน) 4.4 ที่มา : OECD, Main Science and Technology Indicators, พฤษภาคม 2547 * สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ

3. ภาพอนาคตการผลิต/พัฒนากำลังคน ว. และ ท. 3. ภาพอนาคตการผลิต/พัฒนากำลังคน ว. และ ท. 3.1 แผนกลยุทธ์ ด้าน ว. และ ท. แห่งชาติ (พ.ศ. 2547-2556)

เป้าหมาย 3.2 (ร่าง) แผนที่นำทางการพัฒนากำลังคนด้าน ว. และ ท. 3.2 (ร่าง) แผนที่นำทางการพัฒนากำลังคนด้าน ว. และ ท. (พ.ศ. 2549-2556) เป้าหมาย 1) มีบุคลากรวิจัยและพัฒนาไม่ต่ำกว่า 10 คน ต่อประชากร 10,000 คน (คิดเป็นจำนวน 65,000 คน) กำลังคน ว. และ ท. มีคุณภาพสูงตรงตาม ความต้องการของตลาด ไทยเป็นศูนย์กลางการศึกษาด้าน ว. และ ท. ในสาขาที่มีศักยภาพ ในภูมิภาคเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต้

อาจารย์ที่สอนด้าน ว. และ ท. ในมหาวิทยาลัย ของรัฐ จำนวน 24 แห่ง จบการศึกษาปริญญาเอก ไม่น้อยกว่า 75% และในมหาวิทยาลัยราชภัฏ และราชมงคล ไม่น้อยกว่า 30% มีครู / อาจารย์ / บุคลากรผู้สอนด้าน ว. และ ท. ที่มีคุณภาพและเพียงพอกับการสอนด้าน ว. และ ท.

แนวทางการผลิต/พัฒนากำลังคนทาง ว. และ ท. อย่างยั่งยืน  เน้นคุณภาพ  ให้ความสำคัญกับการผลิต / พัฒนาในทุกระดับ และ บุคลากรผู้สอน ( ประถมศึกษา - มัธยมศึกษา - อาชีวศึกษา - อุดมศึกษา - ครู - บุคลากรภาคการผลิต )  ร่วมมือกันทุกหน่วยงาน / ทุกภาคส่วน

ผลผลิตที่คาดว่าจะเกิดขึ้น แนวทาง / มาตรการดำเนินการ ใน (ร่าง) แผนที่นำทางฯ แผนงาน งบประมาณ (ล้านบาท) ผลผลิตที่คาดว่าจะเกิดขึ้น บุคลากร วิจัย (คน) ปริญญา เอก (คน) เชิงคุณภาพ พัฒนาอัจฉริยภาพฯ 37,500 6,810 5,703 สร้างฐานกำลังคนที่มีคุณภาพสูง เพื่อพัฒนาขีด ความสามารถของประเทศในระยะยาว ขยายฐานการศึกษาฯ 2,900 - ร้อยละ 80 ของนักเรียนเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ด้าน วิทยาศาสตร์ พัฒนาครู อาจารย์ฯ 22,800 7,710 7,382 บุคลากรผู้สอนได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง พัฒนาคุณภาพบุคลากรฯ 16,400 3,780 3,009 อบรมบุคลากรในภาคอุตสาหกรรม ไม่น้อยกว่า ร้อยละ 50 เป็นศูนย์กลางการศึกษาฯ 12,420 ยกระดับมาตรฐานสถาบันการศึกษาไทยสู่ระดับโลก พัฒนาโครงสร้างถาวร 200 เกิดโครงสร้างถาวร ดูแลการพัฒนากำลังคนใน ภาพรวม มาตรการรองรับฯ * แหล่งงานรองรับกำลังคนระดับสูง สร้างเส้นทางอาชีพนักวิจัย รวม 92,220 18,300 16,094 * เป็นการประสานงานกับคณะอนุกรรมการชุดอื่น ๆ ภายใต้คณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (กนวท.) อาทิ คณะอนุกรรมการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและสถาบัน และคณะอนุกรรมการปรับระบบบริหารจัดการด้านวิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยี ดำเนินการผลักดันให้เกิดการปฏิบัติที่สอดคล้องกันต่อไป

4.1 พัฒนาอัจฉริยภาพด้าน ว. และ ท. เน้นส่งเสริมเด็กอัจฉริยะ 4.1 พัฒนาอัจฉริยภาพด้าน ว. และ ท. เน้นส่งเสริมเด็กอัจฉริยะ 1) การพัฒนาอัจฉริยะสำหรับนักเรียน . โครงการ พสวท. . โครงการแข่งขันโอลิมปิกวิชาการ . การทำโครงงานวิทยาศาสตร์ 2) ค่ายวิทยาศาสตร์ถาวร 3) เพิ่มจำนวนโรงเรียนวิทยาศาสตร์และห้องเรียนวิทยาศาสตร์ 4) การพัฒนาอัจฉริยภาพด้าน ว. และ ท. สำหรับอุดมศึกษา และ การศึกษาหลังปริญญาเอก . หลักสูตรเกียรตินิยม . การจัดตั้งสถาบันการศึกษาเฉพาะทาง ว. และ ท. . การให้ทุนการศึกษา (เช่น ทุนกระทรวงวิทยาศาสตร์ฯ)

1) พัฒนาค่าย ว. และ ท. สำหรับเยาวชนทั่วไป 4.2 ขยายฐานการศึกษาด้าน ว. และ ท. ให้มีมากขึ้น 1) พัฒนาค่าย ว. และ ท. สำหรับเยาวชนทั่วไป 2) จัดการประกวดและแข่งขันด้าน ว. และ ท. 3) พัฒนาการศึกษาด้าน ว. และ ท. ด้วยสื่ออิเล็กทรอนิกส์ และระบบการศึกษาทางไกล 4) สร้างแรงจูงใจให้เยาวชนศึกษาด้าน ว. และ ท. 5) ส่งเสริมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ในโรงเรียนชนบท / ชุมชน

1) พัฒนาครู / อาจารย์ / ผู้สอนด้าน ว. และ ท. ที่มี 4.3 พัฒนาครู / อาจารย์ / บุคลากรผู้สอนด้าน ว. และ ท. 1) พัฒนาครู / อาจารย์ / ผู้สอนด้าน ว. และ ท. ที่มี ความสามารถพิเศษด้าน ว. และ ท. 2) ฝึกอบรมครู / อาจารย์ / ผู้สอนด้าน ว. และ ท. 3) จัดสรรทุนสำหรับอาจารย์ด้าน ว. และ ท. ในระดับ มหาวิทยาลัย 4) พัฒนาสื่อการเรียนการสอน

1) พัฒนาระบบหรือหน่วยงานรับผิดชอบ 4.4 พัฒนาคุณภาพบุคลากรด้าน ว.& ท. ให้ตรงกับความ ต้องการของภาคการผลิตและบริการ 1) พัฒนาระบบหรือหน่วยงานรับผิดชอบ - ตั้งศูนย์เฉพาะทางสำหรับภาคอุตสาหกรรม 2) จัดหลักสูตรฝึกอบรมเพื่อเพิ่มคุณภาพกำลังคนในคลัสเตอร์หลัก 3) ปรับหลักสูตรเน้นทักษะมากกว่าทฤษฎี 4) จัดตั้งโรงเรียนเทคโนโลยีฐานวิทยาศาสตร์ 5) พัฒนากำลังคนในเทคโนโลยีหลัก 4 สาขา - เทคโนโลยีชีวภาพ - เทคโนโลยีวัสดุ - นาโนเทคโนโลยี - ICT

1) จัดสรรทุนสำหรับนักศึกษาประเทศเพื่อนบ้าน 4.5 พัฒนาประเทศไทยให้เน้นศูนย์กลางการศึกษา ด้าน ว. และ ท. 1) จัดสรรทุนสำหรับนักศึกษาประเทศเพื่อนบ้าน 2) แลกเปลี่ยนนักวิจัยด้าน ว. และ ท. กับประเทศอื่น ๆ 3) สร้างแรงจูงใจให้สถาบันศึกษาที่มีชื่อเสียงระดับโลก มาลงทุนด้านการศึกษาในประเทศไทย ฯ ล ฯ 4.6 พัฒนาโครงสร้างองค์กรถาวร หรือหน่วยงานกลาง 1) จัดโครงสร้างองค์กรถาวร เพื่อกำหนดนโยบาย กำกับดูแล ผลักดันการปฏิบัติ 2) วิจัยเชิงนโยบาย

1) พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้าน ว. และ ท. 4.7 มาตรการรองรับการพัฒนากำลังคนด้าน ว. และ ท. ในด้านอื่น ๆ 1) พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้าน ว. และ ท. - อุทยานวิทยาศาสตร์ - ศูนย์แห่งความเป็นเลิศ 2) ส่งเสริมเส้นทางอาชีพ - โครงการวิจัยขนาดใหญ่ เพื่อสร้างงาน 3) ให้บริษัทข้ามชาติที่มีขีดความสามารถทางเทคโนโลยีสูง เข้ามาลงทุนในประเทศ

แนวคิดระบบการพัฒนากำลังคนทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีครบวงจร นักเทคโนโลยี นักวิทยาศาสตร์ / วิศวกรวิจัย ภาคเอกชน ป.เอก ส่งเสริมต่อ ผ่านโครงการวิจัย ที่มีผลกระทบสำคัญ ในด้านต่างๆ Consultants R&D หลักสูตร เน้นการ วิจัย และ พัฒนา สิ่งทอ Patents/License ICT ยานยนต์ เกษตร และอาหาร ชีวภาพ สุขภาพ ปริญญาตรี หลักสูตร พิเศษ KMUTT KMITL KMITNB RMUT etc. T V Q หลักสูตรเกียรตินิยมทางเทคโนโลยี หลักสูตร เกียรตินิยม สายวิทยาศาสตร์ การศึกษาในระบบปกติ CU MU TU etc. ปวส. นักเทคนิค Thai Vocational Qualification ม.6 แนวคิดระบบการพัฒนากำลังคนทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีครบวงจร ร.ร.เทคโนโลยี ฐานวิทยาศาสตร์ ร.ร. วิทยา- ศาสตร์ ม.3 ที่มา : แนวคิดการจัดตั้งโรงเรียนวิทยาศาสตร์ คณะอนุกรรมการพัฒนากำลังคนด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี