ภาษี ผลิตภัณฑ์น้ำมัน 1 1

เอกสารอ้างอิง “Energy Pricing” ใน ยุทธศาสตร์พลังงานของประเทศไทย: ทางเลือกการจัดหาพลังงาน (Fuel Options) เมษายน 2549 หน้า 179-194 “บทเรียนและความท้าทายสำหรับยุทธศาสตร์พลังงานของไทย” โดย ยรรยง ไทยเจริญ, จริยา เปรมศิลป์ และ วัสยา ลิ้มธรรมมหิศร เสนอในสัมมนาวิชาการประจำปี 2549 ของธนาคารแห่งประเทศไทย หน้า 22-26 2 2 2 2

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน ทำไมต้องเก็บภาษีน้ำมัน? ทำไมเก็บภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมันต่างๆ ในอัตราไม่เท่ากัน? 3 3

% ของราคากลั่น + ค่าการตลาด ภาษีน้ำมัน ณ วันที่ 30 มิถุนายน 2551 (อ้างอิงราคาขายปลีกน้ำมัน บริษัท ปตท)   ภาษีต่างๆ % ของราคาขายปลีก % ของราคากลั่น + ค่าการตลาด เบนซิน 95 16% 22% แก๊สโซฮอล 95 19% เบนซิน 91 ดีเซลหมุนเร็ว (0.035%S) 12% 14% ไบโอดีเซล (B5) ดีเซลหมุนเร็ว (0.7%S) 13% ดีเซลหมุนช้า 15% น้ำมันเตา 11% ก๊าซหุงต้ม 20% 25%

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน การเก็บภาษีน้ำมัน: คำอธิบายทางเศรษฐศาสตร์ รายได้เข้ารัฐ เก็บง่าย ให้บริการแก่ผู้จ่ายภาษี แก้ความบิดเบือนจาก “ความล้มเหลวของตลาด” (market failures) 5 5 5

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน “ความล้มเหลวของตลาด” จาก 4 สาเหตุ อำนาจเหนือตลาด (market power) สินค้ามหาชน (public goods) ผลกระทบภายนอก (externalities) สารสนเทศไม่สมมาตร (asymmetric information) 6 6 6

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน เหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ของการเก็บภาษีน้ำมัน ค่าใช้จ่ายในการใช้ถนน (road user charge) ใช้น้ำมัน = ใช้รถ = ใช้ถนน เก็บภาษีจากการใช้น้ำมันง่ายกว่า และยุติธรรม รัฐใช้รายได้ในการสร้าง/ซ่อมถนน 7 7 7

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน เหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ของการเก็บภาษีน้ำมัน ผลกระทบภายนอกด้านสิ่งแวดล้อม (environmental externalities) เผาน้ำมัน (เชื้อเพลิงฟอสซิล) มีผลต่อภาวะโลกร้อน ข้อเสนอ “carbon tax” 8 8 8

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน เหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ของการเก็บภาษีน้ำมัน ผลกระทบภายนอกด้านจราจร (traffic congestion externalities) ใช้น้ำมัน ใช้ถนน ทำให้รถติด และอุบัติเหตุ 9 9 9

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน เหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ของการเก็บภาษีน้ำมัน ภาระความเสี่ยงจากการพึ่งพาน้ำมันมากเกินไป (security of supply) กระจุกตัวมากเกินไป เสี่ยงด้านอุปทาน ผลักดันให้ประหยัด และหันไปใช้พลังงานอื่น 10 10 10

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน เหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ของการเก็บภาษีน้ำมัน การกระจายรายได้ รัฐใช้รายได้จากน้ำมันเพื่อกระจายรายได้ เก็บภาษีจากเบนซิน เพื่อไปอุดหนุนน้ำมัน “คนจน” (เช่น น้ำมันก๊าด) cross subsidy 11 11 11

ภาษีผลิตภัณฑ์น้ำมัน ในทางปฏิบัติ ประเทศเก็บภาษีน้ำมันต่างกันไป: ยุโรปเก็บ 200% ของ (ราคา ณ โรงกลั่น + ค่าการตลาด) ซึ่งสูงมาก สหรัฐฯ เก็บ 10% (ค่อนข้างต่ำ) ซาอุฯ อิหร่าน เวเนซูเอลา อุดหนุนราคาน้ำมัน 12 12 12

การคำนวณภาษีน้ำมันตามทฤษฎี 8 มีนาคม 2549 (บาทต่อลิตร)   ตามทฤษฎี ราคาจริง ราคา ณ โรงกลั่น 17.32 ค่าการตลาด 1.08 Road charge 11.46 Congestion costs 3.77 Accident costs 7.01 Non-carbon pollution costs 2.15 Carbon costs 0.95 รวมเป็นราคาขายปลีก 43.74 24.24 ภาษีทั้งหมด 25.34 5.84 (% ของ [ราคาโรงกลั่น + ค่าการตลาด] ) (138%) (32%)