แผนการเรียนรู้เพศศึกษา โครงการก้าวย่างอย่างเข้าใจ แผนการเรียนรู้เพศศึกษา เรื่อง รู้จักคุ้นเคย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒
สาระสำคัญ การเรียนรู้เรื่องวิธีการคุมกำเนิด การป้องกันการตั้งครรภ์ที่ไม่พร้อม และการป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เป็นการเรียนรู้เพื่อการดูแลสุขภาพทางเพศเมื่อจำเป็นต้องใช้
จุดประสงค์ อธิบายวิธีการคุมกำเนิด การใช้อุปกรณ์ และประสิทธิภาพของแต่ละวิธีได้ถูกต้อง
ให้นักเรียนเลือกวิธีคุมกำเนิดของชายและหญิง ทำหมันชาย ห่วงอนามัย ยาฝังคุมกำเนิด หลั่งข้างนอก ยาเม็ดคุมกำเนิดทั่วไป ทำหมันหญิง ยาฉีดคุมกำเนิด ถุงยางอนามัย ถุงอนามัยสตรี การนับระยะปลอดภัย ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉิน
การคุมกำเนิดในเพศชาย ถุงยางอนามัย การหลั่งข้างนอก การทำหมันชาย
การคุมกำเนิดในเพศหญิง ยาฉีดคุมกำเนิด ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉิน ยาฝังคุมกำเนิด ยาเม็ดคุมกำเนิดทั่วไป ทำหมันหญิง ห่วงอนามัย การนับระยะปลอดภัย หรือนับหน้า ๗ หลัง ๗ ถุงอนามัยสตรี
การคุมกำเนิดในเพศชาย ถุงยางอนามัย เป็นวิธีคุมกำเนิดแบบชั่วคราว เป็นวิธีเดียวที่ป้องกันการตั้งครรภ์ โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ และการติดเชื้อเอชไอวี ควรเลือกขนาดที่เหมาะสมกับอวัยวะเพศ ควรดูวันผลิต หรือวันหมดอายุก่อนการใช้
ถุงยางอนามัย วิธีใช้
การหลั่งข้างนอก เป็นวิธีการคุมกำเนิดแบบธรรมชาติ ได้ผลไม่แน่นอน เพราะขณะที่สอดใส่ ฝ่ายชายจะมีน้ำคัดหลั่งจำนวนหนึ่งออกมาก่อน ซึ่งอาจจะมีอสุจิปะปนอยู่ด้วย เป็นวิธีการที่ขึ้นอยู่กับฝ่ายชาย โดยที่ฝ่ายหญิงไม่สามารถควบคุมได้เลย
การทำหมันชาย วิธีคุมกำเนิด เป็นการคุมกำเนิดแบบถาวรสำหรับผู้ชาย เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่ต้องการมีบุตรอย่างถาวร ทำเมื่อไรก็ได้ เมื่อผู้ชายพร้อม และได้ปรึกษากับคู่แล้วเมื่อร่างกายโดยทั่วไปแข็งแรง
การทำหมันชาย โดยการผูกและตัดท่อนำน้ำเชื้อ ทำให้ตัวอสุจิไม่สามารถเล็ดลอดออกมาผสมกับไข่ได้
การทำหมันชาย ประสิทธิภาพ ประสิทธิภาพสูงกว่าวิธีคุมกำเนิดอื่นๆ ทั้งระยะสั้นและระยะยาว หลังทำหมันชายแล้ว ยังมีตัวอสุจิค้างอยู่ในท่อทางเดิน หากมีเพศสัมพันธ์ต้องใช้วิธีคุมกำเนิดอื่นก่อน ภายหลัง ๓ เดือนควรตรวจเชื้ออสุจิซ้ำ เพื่อแน่ใจว่าไม่พบเชื้อในน้ำอสุจิ
การทำหมันชาย เป็นวิธีคุมกำเนิดถาวร ทำครั้งเดียวคุมกำเนิดได้ตลอดไป ข้อดี เป็นวิธีคุมกำเนิดถาวร ทำครั้งเดียวคุมกำเนิดได้ตลอดไป ข้อเสีย ไม่สามารถป้องกันการรับและแพร่เชื้อที่ติดต่อทางเพศสัมพันธ์
การคุมกำเนิดในเพศหญิง ยาเม็ดคุมกำเนิดทั่วไป ยาคุมกำเนิดชนิดเม็ดมี ๒ แบบ คือ แบบ ๒๑ เม็ด และแบบ ๒๘ เม็ด ประสิทธิภาพไม่ต่างกัน ยาคุมชนิด ๒๘ เม็ด เม็ดยาที่เพิ่มขึ้นมา ๗ เม็ดเป็นวิตามินป้องกันการลืม
วิธีการกินยาคุม ยาคุม ๒๘ เม็ด แผงแรก ให้เริ่มกินเม็ดแรก ภายใน ๕ วันแรกของการมีประจำเดือน แล้วกินติดต่อกันทุกวันๆ ละ ๑ เม็ดจนหมดแผง แล้วต่อแผงใหม่ได้เลย
ตัวอย่างยาเม็ดคุมกำเนิด ชนิด ๒๘ เม็ด
ยาคุม ๒๑ เม็ด แผงแรก ให้เริ่มกินเม็ดแรก ภายใน ๕ วันแรกของการมีประจำเดือน แล้วกินติดต่อกันทุกวันๆ ละ ๑ เม็ดจนหมดแผงเมื่อกินหมดแผง ให้เว้นไป ๗ วันแล้วจึงเริ่มแผงใหม่
ยาเม็ดคุมกำเนิดแบบฉุกเฉิน มี ๒ เม็ด เม็ดแรก กินทันทีหรือภายใน ๗๒ ชั่วโมง หลังการมีเพศสัมพันธ์ เม็ดที่สอง กินห่างจากเม็ดแรก ๑๒ ชั่วโมง ยาคุมฉุกเฉินประสิทธิภาพต่ำกว่าวิธีคุมกำเนิดแบบปกติทั่วๆ ไป ดังนั้น ควรใช้ในกรณีฉุกเฉินเท่านั้น ไม่ควรใช้เป็นประจำ
ข้อคิดจากยาคุมฉุกเฉิน ต้องกิน ๒ เม็ด จึงมีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด ไม่ควรกินเกิน ๔ เม็ดต่อเดือน ไม่ควรใช้เป็นวิธีการคุมกำเนิดประจำ ป้องกันการตั้งครรภ์ แต่ไม่สามารถป้องกันการรับและแพร่เชื้อที่ติดต่อทางเพศสัมพันธ์
การนับระยะปลอดภัย หรือนับหน้า ๗ หลัง ๗ เป็นวิธีคุมกำเนิดแบบธรรมชาติ ใช้ได้ผลเฉพาะผู้หญิงที่มีรอบเดือนมาสม่ำเสมอเท่านั้น
ยาฝังคุมกำเนิด เป็นวิธีการคุมกำเนิดแบบชั่วคราว ซึ่งเป็นฮอร์โมนสังเคราะห์ชนิดเดียวกับในยาฉีดคุมกำเนิดชนิด ๓ เดือน ได้แก่ ชนิด ๖ หลอด (Norplant) คุมกำเนิดได้ ๕-๗ ปี ชนิด ๒ หลอด (Jadelle) คุมกำเนิดได้ ๕ ปี ชนิด ๑ หลอด (Implanon) คุมกำเนิดได้ ๓ ปี
วิธียาฝังคุมกำเนิด ฝังได้ภายใน ๑-๗ วันแรกของการมีประจำเดือน หรือภายหลังแท้งไม่เกิน ๑-๓ สัปดาห์ หรือหลังคลอด ๔ - ๖ สัปดาห์ ฝังที่บริเวณต้นแขนด้านใน เหนือข้อศอก โดยการฉีดยาชาก่อนฝัง
ประสิทธิภาพ ป้องกันการตั้งครรภ์สูงถึงร้อยละ ๙๙ โอกาสตั้งครรภ์ได้น้อยกว่าร้อยละ ๑ กลไกการคุมกำเนิดโดย ๑. ยับยั้งการตกไข่ ระงับการตกไข่ได้ภายหลังฝังยา ๒๔ ชั่วโมง ๒. ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกบางลงไม่เหมาะแก่การฝังตัวของตัวอ่อน ๓. ทำให้มูกที่ปากมดลูกเหนียวข้นไม่เหมาะแก่การให้อสุจิเคลื่อนผ่านเข้าไปในโพรงมดลูก
ข้อดี ฝังครั้งเดียวสามารถคุมได้ ๓-๗ ปี มีความเป็นส่วนตัว อาการข้างเคียงน้อย เหมาะสำหรับผู้มีความผิดปกติของสมอง และความจำ หลังถอดยาฝัง ร่างกายจะกลับเข้าสู่ภาวะเจริญพันธุ์ได้เร็ว
ข้อเสีย ไม่สามารถซื้อยามาฝังหรือถอดยาฝังออกเองได้ เกิดความผิดปกติของประจำเดือน โดยเฉพาะเดือนแรกที่ฝังยา ปวด อักเสบ บวม ฟกว้ำ การหลุดหรือคลำพบหลอดยาฝังคุมกำเนิดบริเวณที่ฝังยา หากมีอาการข้างเคียงรุนแรงควรไปพบแพทย์
ห่วงอนามัย วิธีการคุมกำเนิดแบบชั่วคราวสำหรับผู้หญิง นิยมใช้กันอย่างแพร่หลาย โดยใส่เข้าไปในโพรงมดลูกโดยผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์ ห่วงอนามัยที่ใส่ต่อครั้ง สามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้นาน ๓-๑๐ ปี
ประสิทธิภาพ ๑. มีประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์สูง ๒. การใส่ห่วงทำให้มีผลยับยั้งการว่ายของอสุจิขึ้นไปสู่ส่วนบนของมดลูกและท่อนำไข่ ๓. ภายหลังใส่ สามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้ทันที เนื่องจากเป็นระยะปลอดภัย
ข้อดี สามารถคุมกำเนิดได้ระยะยาว ราคาประหยัด เหมาะสำหรับผู้ที่แพ้ฮอร์โมน ไม่มีผลกระทบต่อรอบเดือน ประจำเดือนจะมาเป็นปกติ หลังถอดห่วงออก ร่างกายจะกลับเข้าสู่ภาวะเจริญพันธุ์ทันที
ข้อเสีย เพิ่มโอกาสของการแพร่และรับเชื้อเอชไอวี และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ เนื่องจากภายหลังใส่ห่วงใหม่ๆ อาจมีเลือดออก ประมาณ ๒ - ๓ วัน อาจทำให้เกิดการอักเสบติดเชื้อในอุ้งเชิงกรานได้ถ้าอุปกรณ์ทำความสะอาดไม่ได้มาตรฐาน
การทำหมันหญิง คือ การคุมกำเนิดแบบถาวรสำหรับผู้หญิง โดยการผูกและตัดท่อนำไข่ ทำให้ไข่และตัวอสุจิไม่สามารถผสมกันได้ วิธีนี้เป็นการคุมกำเนิดที่เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่ต้องการมีบุตรอย่างถาวร
ประสิทธิภาพ การทำหมันหญิง ทำได้ ๒ ช่วงคือ การทำหมันหญิง ทำได้ ๒ ช่วงคือ ช่วงหลังคลอดใหม่ ๆ เรียกว่า หมันเปียก ช่วงเวลาปกติ ระยะใดก็ได้ เรียกว่า หมันแห้ง ประสิทธิภาพ ประสิทธิภาพสูงกว่าวิธีคุมกำเนิดต่างๆ ทั้งระยะสั้นและระยะยาว หลังทำหมันแล้ว ควรเว้นระยะการมีเพศสัมพันธ์ไปก่อนจนกว่าแผลผ่าตัดจะเป็นปกติ
ข้อดี ข้อเสีย เป็นวิธีคุมกำเนิดถาวร ทำครั้งเดียวคุมกำเนิดได้ตลอดไป เหมาะสำหรับผู้ที่แพ้ฮอร์โมนในผลิตภัณฑ์คุมกำเนิดอื่นๆ ข้อเสีย ไม่สามารถป้องกันการรับและแพร่เชื้อที่ติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้ ทำหมันแล้วแก้ไขให้มีลูกได้ยาก
ถุงอนามัยสตรี ถุงอนามัยสตรีทำหน้าที่คล้ายกับถุงยางอนามัยที่ใช้กับอวัยวะเพศชาย ต่างกันที่ถุงอนามัยใช้สอดใส่อวัยวะเพศของฝ่ายรับ ไม่ว่าจะเป็นช่องคลอดหรือช่องทวารหนัก
ข้อดี ป้องกันทั้งการตั้งครรภ์และการติดเชื้อจากการมีเพศสัมพันธ์ เหมาะสำหรับผู้ที่แพ้ฮอร์โมนคุมกำเนิด สามารถเตรียมใส่ล่วงหน้า ก่อนมีเพศสัมพันธ์
ข้อเสีย ต้องฝึกฝนการใส่อย่างถูกวิธี ๒-๓ ครั้งด้วยตัวเอง ก่อนจะสามารถใส่ได้คล่องและคุ้นเคย อาจเกิดเสียงพลาสติกกรอบแกรบเมื่อมีเพศสัมพันธ์ แต่ถ้าต้องการลดเสียงสามารถใช้สารหล่อลื่นเพิ่มเติมช่วยได้
แบบทดสอบ
๑. วิธีคุมกำเนิดชนิดใดที่สามารถป้องกันการติดโรคทางเพศสัมพันธ์และเชื้อเอชไอวี ก. กินยาเม็ดคุมกำเนิด ข. หลั่งข้างนอก ค. ทำหมันถาวร ง. ถุงยางอนามัย
๒. การคุมกำเนิดแบบใดที่ได้ผลน้อยที่สุด ก. ถุงยางอนามัย ข. กินยาคุมกำเนิด ค. ทำหมัน ง. การนับระยะปลอดภัย
๓. ถ้าผู้หญิงต้องการยับยั้งการตกไข่ ควรคุมกำเนิดโดยวิธีใด ก. ถุงยางอนามัย ข. ถุงอนามัยผู้หญิง ค. ใส่ห่วงคุมกำเนิด ง. กินยาคุมหรือฉีดยาคุม
ขีดเส้นโยงการคุมกำเนิดเพศหญิงแบบชั่วคราว การทำหมัน ยาเม็ดคุมกำเนิดทั่วไป ถุงยางอนามัย ห่วงอนามัย ยาฉีดคุมกำเนิด การหลั่งข้างนอก
<Scoreboard will appear here, leave shape as-is.>
แล้วเจอกันเรื่องหน้านะคะ จบบริบูรณ์ แล้วเจอกันเรื่องหน้านะคะ
นางสาวสิริมนต์ ประดับ ผลิตโดย นางสาวสิริมนต์ ประดับ ตำแหน่งครู คศ. ๑ โรงเรียนคลองแดนวิทยา อำเภอระโนด จังหวัดสงขลา สพท. สงขลาเขต ๑