From Burden to Challenges: A Decade of Learning and Development  Review of Client-Friendly Health Services for Cross-border Migrant in Thailand (2004-2014) 18 December 2014 คณะผู้ศึกษาวิจัย: ทัศนัย ขันตยาภรณ์ ยุทธพงษ์ ศรีวลัย สุภา วิตตาภรณ์ ศิวนารถ เยี่ยงสว่าง มาล์ลิค รณานันท์ บุญโญปกรณ์ อัญชัญ สิงห์ชัย

เปลี่ยน “ภาระ” เป็น “ภารกิจที่ท้าทาย” เปลี่ยน “ภาระ” เป็น “ภารกิจที่ท้าทาย” ก่อเกิด บริการที่เป็นมิตร 2547-48

คำถามหลัก “บริการสุขภาพที่เป็นมิตร” การทบทวนเอกสารในช่วง 10 ปี ประเทศไทยเป็นอย่างไรบ้าง ประสบการณ์ของยุโรปเป็นอย่างไร นำมาประยุกต์ใช้อย่างไร แนวทางการดำเนินงานของประเทศไทยมีอะไรบ้าง อะไรคือปัจจัยที่เอื้ออำนวยที่ทำให้เกิดขึ้นได้และประสบผล อะไรคือการประเมินความสำเร็จ (ในมุมผู้ให้และผู้ใช้บริการ) อะไรคือช่องว่างของที่ต้องพัฒนา (ในมุมผู้ให้และผู้ใช้บริการ) อะไรคือข้อเสนอแนะเพื่อพัฒนาสำหรับประเทศไทย ในเวลา 3.5 เดือน (กย.-ธค 2557)

พื้นที่ศึกษา บริการสุขภาพ ป้องกัน ส่งเสริม ดูแลรักษา ฟื้นฟู Trad Samuthsakorn Mae sort, Tak หน่วยบริการ รพ.จังหวัด/อำเภอ รพสต./ศูนย์เทศบาล/ คลินิก NGO Drop-in Center Health post ศสมช. บริการสุขภาพ ป้องกัน ส่งเสริม ดูแลรักษา ฟื้นฟู พื้นที่ศึกษา

ศึกษาในพื้นที่ดำเนินงานค่อนข้างดีและมีประสบการณ์ ศึกษาเชิงคุณภาพ รวม 60 คน: รัฐ 26, NGO 10, migrant จากพม่า กัมพูชา ลาว 24 คน ข้อจำกัดในการศึกษา ศึกษาในพื้นที่ดำเนินงานค่อนข้างดีและมีประสบการณ์ ไม่ได้ศึกษาในโรงพยาบาลเอกชน กลุ่มผู้ใช้บริการ ส่วนใหญ่เป็น พสต. อสต. มีประสบการณ์ตรงกับบริการที่เป็นมิตร สะท้อนความเห็นของตนเอง และประชากรข้ามชาติ การศึกษาบริการในยุโรป มาจากเอกสารเป็นหลัก

เนื้อหาในรายงาน บทที่ 1 บทนำ วัตถุประสงค์ วิธีการศึกษา บทที่ 1 บทนำ วัตถุประสงค์ วิธีการศึกษา บทที่ 2 ความหมาย องค์ประกอบ การพัฒนาที่ผ่านมา บทที่ 3 แนวทางในยุโรป ตัวอย่างบริการ การปรับใช้ บทที่ 4 ภาพรวม แนวทางการจัดบริการ ปัจจัยเอื้ออำนวย ตัวชี้วัด ช่องว่างที่ต้องพัฒนา บทที่ 5 เสียงสะท้อนผู้รับบริการ ข้อท้าทายในการพัฒนา

ภาพรวมบริการที่เป็นมิตรในประเทศไทย สถานการณ์เคลื่อนย้ายประชากร จำนวนผู้รับบริการมากสื่อสารภาษาไม่ได้ มีการแพร่ระบาดของโรค ระดับปฎิบัติการแก้ไขปัญหา แสวงหาทางออก มีโครงการพิเศษ และ NGO ร่วมสนับสนุน แผนแม่บท/ยุทธศาสตร์ มาตรการประกันสุขภาพ แนวทาง/ ชุดประสบการณ์ จากการปฏิบ้ติงานจริง มีล่ามสื่อภาษา การทำงานเชิงรุกควบคุมป้องกันโรค Drop-in Center Health post

“เกิดรูปธรรมความร่วมมือ ระหว่าง รัฐ และ NGO ที่ชัดเจน ผสานความเชี่ยวชาญของแต่ละภาคส่วน”

องค์ประกอบ บริการสุขภาพที่เป็นมิตร (11 ด้าน) 1. เข้าใจความหลากหลายของวิถีชีวิตและวัฒนธรรม 2. มีความสอดคล้องกับลักษณะอาชีพและความเป็นอยู่ 3. หน่วยบริการอยู่ใกล้ชุมชนเข้าถึงได้โดยสะดวก 4. สื่อสารด้วยภาษาที่เข้าใจกัน ทั้งภาษาพูดและภาษาเขียน 5. บริการด้วยทัศนคติและท่าทีที่เคารพในศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ สิทธิสุขภาพ โดยไม่คำนึงถึงสถานะทางกฎหมาย

องค์ประกอบ บริการสุขภาพที่เป็นมิตร (11 ด้าน) 6. มาตรฐานบริการสุขภาพที่เท่าเทียมกับคนไทย 7. บริการสุขภาพสอดคล้องกับกำลังจ่ายของผู้ใช้บริการ 8. ผู้ให้บริการและใช้บริการเข้าใจสิทธิสุขภาพที่พึงได้ 9. สร้างความเข้าใจและการมีส่วนร่วมของนายจ้าง หรือผู้ประกอบการ 10. สร้างการมีร่วมของผู้ใช้บริการกลุ่มประชากรข้ามชาติครอบครัวและชุมชน 11. สร้างการเชื่อมโยงการให้บริการสุขภาพระหว่างประเทศต้นทางและปลายทาง

แนวทางในยุโรป มีนโยบายระดับชาติชัดเจน ที่มีมุมมองเรื่องสิทธิสุขภาพ ความแตกต่างทางวัฒนธรรม+ภาษา และไม่เลือกปฎิบัติ เน้นพัฒนาบุคลากร (Cultural Competency) “การให้บริการสุขภาพต่างวัฒนธรรม” เพื่อให้คนไปพัฒนาระบบ/บริการ ออกแบบบริการที่สร้างสมดุล ระหว่าง demand (ประชากรข้ามชาติ) และ supply (ระบบบริการสุขภาพ) มีแนวปฎิบัติ (service protocol) ที่ชัดเจน ออกนโยบาย ข้อกฎหมายสนับสนุนและเอื้ออำนวย

ตัวอย่าง โครงสร้างหน่วยบริการ ยืดหยุ่น-ปรับ-พัฒนา-ให้สอดคล้องได้ พัฒนาบุคลากรให้บริการต่างวัฒนธรรม พัฒนาแนวปฎิบัติการให้บริการสุขภาพ เปิดบริการให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตและการทำงาน จัดบริการด้านการแปลสื่อสารภาษา (พูดและเขียน) พัฒนาสัมพันธภาพและทัศนะเชิงบวกต่อกัน (ผู้ให้และผู้รับ) สร้างความเข้าใจให้กับประชากรข้ามชาติในสิทธิสุขภาพ ระบบบริการ และการเข้าใช้บริการสุขภาพ สร้างการมีส่วนร่วมของประชากรข้ามชาติ พัฒนาหน่วยบริการในชุมชน Drop-in Center

ไทย VS ยุโรป พัฒนางานจากสถานการณ์ และการหาทางออกต่อปัญหาที่พบ พัฒนาคน ให้คนไปพัฒนาระบบ ใช้มาตรการประกันสุขภาพ และแผนแม่บทฯ /ยุทธศาสตร์ นโยบายรองรับสิทธิสุขภาพ และบริการต่างวัฒนธรรม ให้บริการโดยใช้ระบบบริการสุขภาพที่มีอยู่แล้ว ออกแบบระบบที่สร้างสมดุลระหว่าง demand and supply ใช้แนวปฎิบัติเดียวกันกับการให้บริการคนไทย มี Service protocol สำหรับประชากรข้ามชาติ นโยบายที่เกี่ยวข้อง เป็นอุปสรรค ออกนโยบายใหม่ ให้เอื้ออำนวย

ผู้ใช้บริการคิดอย่างไร ?

เสียงสะท้อนจากผู้ใช้บริการ-1 เห็นด้วยกับการแยกบางแผนกกับคนไทย แต่ควรมีล่ามประจำ พอใจกับการจัดบริการเชิงรุกในช่วงเทศกาลหรือช่วงทีสะดวก เชื่อมั่นในคุณภาพการดูแลรักษาไทย หากมีแพทย์จากประเทศตนเองก็รู้สึกอุ่นใจเพราะคุยกันเข้าใจ ต้องการใช้สถานบริการใกล้บ้านบริการไม่ซับซ้อน มั่นใจ กล้าใช้ ถ้าใช้ประกันสุขภาพได้ก็จะดียิ่งขึ้น อยากให้มียาสามัญ ยาคุมฯ ถุงยางที่ Drop-in Center health Post

เสียงสะท้อนจากผู้ใช้บริการ-2 เห็นด้วยกับการมีล่าม ควรจัดให้เพียงพอ ประจำทุกคลินิกเฉพาะ การไปแผนกต่างๆ และจุดจ่ายยา สื่อสุขภาพมีความสำคัญ ควรมีป้ายต่างๆ ในรพ. และการดูแลหลังเข้ารับบริการ ขาดล่าม และ สื่อภาษาลาว คิดว่าผู้ให้บริการส่วนใหญ่เป็นมิตรดี แต่ส่วนน้อยที่ไม่ดีส่งผลในภาพลบต่อสถานบริการในภาพรวม ระบบบริการสุขภาพมีความเท่าเทียมกันกับคนไทย

เสียงสะท้อนจากผู้ใช้บริการ-3 มีกำลังจ่ายในระดับปฐมภูมิ เข้าใจความจำเป็นในการเก็บค่าบริการล่วงหน้า เห็นความสำคัญและมีกำลังจ่ายค่าประกันสุขภาพ แต่ไม่พร้อมหากซื้อทั้งครอบครัว อัตราเด็ก 7-15 ปีแพงเกินไป กลุ่มไม่ซื้อประกัน มักไม่พึ่งพาโรงพยาบาล แต่ใช้บริการใกล้บ้าน ที่มีกำลังจ่ายได้ ความไม่แน่นอนของนโยบาย จดทะเบียนแรงงานส่งผลต่อ การซื้อประกันสุขภาพ ต้องการระบบประกันสุขภาพรายปี และควรเข้าถึงโดยไม่ต้องมีนายจ้าง

ข้อท้าทายในการพัฒนา พัฒนาศักยภาพบุคลากร ก่อน และระหว่าง พัฒนาแนวปฎิบัติบริการสุขภาพ สนับสนุนความต่อเนื่องของ DiC and HP พสต. เพียงพอ บทบาทสื่อสาร เชิงรุก มีตำแหน่งงาน ค่าตอบแทน งบจัดจ้าง สนับสนุนประกันสุขภาพแบบรายปี

ข้อท้าทายในการพัฒนา พัฒนาตัวชี้วัดบริการที่เป็นมิตร งบประมาณส่งเสริมสุขภาพเป็นชุมชน พัฒนาฐานข้อมูลเฉพาะ เพื่อวางแผน ประเมิน วิจัยพัฒนา นโยบายที่เอื้ออำนวย

Time to Brainstorm