หญ้าปักกิ่ง Murdannia bracteata (C.B. Clarke) J.K. Morton ex D.Y. Hong รศ.ดร.ภญ.วิสุดา สุวิทยาวัฒน์ สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล 27 มีนาคม 2555

หญ้าปักกิ่ง กับ การรักษาโรคมะเร็ง

การเกิดมะเร็ง จากสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ เล่มที่ 9 โดยนายแพทย์ไพรัช เทพมงคล

ฤทธิ์ที่เกี่ยวข้องกับการต้านมะเร็งของหญ้าปักกิ่ง ต้านการอักเสบ ต้านการก่อกลายพันธุ์ ต้านการแบ่งเซลล์ ทำให้เซลล์ตายแบบ apoptosis เป็นพิษกับเซลล์ กระตุ้นเอ็นไซม์ dt-diaphorase

ฤทธิ์ต้านการอักเสบ หญ้าปักกิ่ง มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ cyclooxygenase และ lipooxygenase สารจากหญ้าปักกิ่ง (bractenolide A และ B) มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ iNOS (inducible nitric oxide synthase) (ทดสอบใน LPS-activated macrophages)

ฤทธิ์ต้านการก่อกลายพันธุ์ สารสกัดหญ้าปักกิ่งด้วยแอลกอฮอล์ มีฤทธิ์ต้านการก่อกลายพันธุ์ของเชื้อ Salmonella typhimurium strain TA 100 และ TA98 ที่เกิดจากการเหนี่ยวนำด้วย Aflatoxin B และ IQ (อุษณีย์และคณะ, 1996 และ สีหณัฐ และคณะ, 2549)

ฤทธิ์ต้านการแบ่งเซลล์ สารสกัดน้ำ และสารสกัดเอทานอล 80% ของหญ้าปักกิ่ง ไม่มีฤทธิ์ยับยั้งการแบ่งเซลล์ของเซลล์มะเร็งเม็ดเลือดขาว (เชียงใหม่เวชสาร 2001 Vol.40(4),195-203 )

ความเป็นพิษต่อเซลล์ สารสกัดน้ำ และสารสกัดเอทานอล 80% ของหญ้าปักกิ่ง ไม่เป็นพิษต่อมะเร็งเม็ดเลือดขาว (เชียงใหม่เวชสาร 2001 Vol.40(4),195-203 ) สารสกัด (fractions) ไม่ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งเต้านมทั้ง 3 ชนิดที่ทำการทดสอบ (THE SIXTH PRINCESS CHULABHORN INTERNATIONAL SCIENCE CONGRESS (VOL.II), BANGKOK THAILAND, NOV 25-29, 2007 2007 Vol.(II),238)

ความเป็นพิษต่อเซลล์ น้ำคั้นหญ้าปักกิ่ง เป็นพิษต่อเซลล์มะเร็งลำไส้ใหญ่ และเซลล์มะเร็งเต้านมของคน (การประชุมวิชาการโรคมะเร็งแห่งชาติ ครั้งที่ 5 กรุงเทพฯ, 20-22 ตุลาคม 2542 1999) น้ำคั้นหญ้าปักกิ่ง เป็นพิษต่อเซลล์มะเร็งปอด ตับ รังไข่ ปากมดลูก (ในขนาดความเข้มข้นสูง) (งานสัมมนา เรื่องการเผยแพร่ผลงานวิจัยด้านการพัฒนาสมุนไพรเพื่ออุตสาหกรรม กรุงเทพฯ, 28-29 ก.ย. 2549)

ฤทธิ์ทำให้เซลล์ตายแบบ apoptosis

ฤทธิ์กระตุ้นเอ็นไซม์ dt-diaphorase

ต้านการอักเสบ  ฤทธิ์ที่เกี่ยวข้องกับการต้านมะเร็งของหญ้าปักกิ่ง ต้านการอักเสบ  ต้านการก่อกลายพันธุ์  ต้านการแบ่งเซลล์ X ทำให้เซลล์ตายแบบ apoptosis , X เป็นพิษกับเซลล์ , X กระตุ้นเอ็นไซม์ dt-diaphorase 

ฤทธิ์ยับยั้งการเกิดมะเร็งในสัตว์ทดลอง สารสกัดน้ำมีฤทธิ์ยับยั้งการเกิดเนื้องอกบนผิวหนังสัตว์ทดลอง (3ก./กก.) สารสกัดเอทานอล 80% ขนาด 0.1 ก./กก.ยับยั้งการเกิดมะเร็งลำไส้ใหญ่ในหนูแรท (เหนี่ยวนำด้วย azoxymethane) ในระยะเริ่มต้นและระยะส่งเสริมได้ 39% และ 17% ตามลำดับ (มีฤทธิ์อ่อน) [เชียงใหม่เวชสาร 1999 Vol.38(1-2),1-6]

สารสำคัญ : glycospingolipid 1b-O-D-glucopyranosyl-2-(2’-hydroxy-6’-ene-cosamide)-sphingosine Jiratchariyakul W, P Moongkrandi, H Okabe H and AW Frabm. A study of antitumor compounds from Thai medicinal plants. การประชุมวิชาการโรคมะเร็งแห่งชาติ ครั้งที่ 5 กรุงเทพฯ, 20-22 ตุลาคม 2542 Cytotoxic glycosphingolipid from Murdannia loriformis (Hassk.) Rolla Rao et Kammathy. Thai Journal of Phytopharmacy Vol.5(1)Jun 1998.

ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาอื่นๆของหญ้าปักกิ่ง กระตุ้นภูมิคุ้มกัน (1.6 ก./กก.) ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ (0.5 – 1 ก./กก.) ความเป็นพิษ

ความเป็นพิษ น้ำคั้นจากหญ้าปักกิ่ง LD50 มีค่า > 120 ก./นน. หนูแรท โดยการป้อน ป้อนหนูแรทด้วยน้ำคั้นจากหญ้าปักกิ่งสด 14 ก./กก. ติดต่อกัน 3 เดือน ไม่ทำให้เกิดความผิดปกติในด้านการเจริญเติบโต เคมีเลือดและพยาธิสภาพของอวัยวะสำคัญ น้ำคั้นหญ้าปักกิ่ง มีความปลอดภัยสูง

ความเป็นพิษ (ต่อ) หญ้าปักกิ่ง ผสมในอาหาร ร้อยละ 6 ให้นกกระทา กินนาน 6 สัปดาห์ ไม่พบความเป็นพิษ

ขอบคุณค่ะ สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล http://WWW.medplant.mahidol.ac.th โทร 02-354-4327 มูลนิธิโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร โทร. 0372-11088 ต่อ 3152