รัฐวิสาหกิจไทย: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต

งานนำเสนอเรื่อง: "รัฐวิสาหกิจไทย: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต"— ใบสำเนางานนำเสนอ:

1 รัฐวิสาหกิจไทย: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต
พรายพล คุ้มทรัพย์

2 เอกสารอ้างอิง: “The Privatization Challenge: A Strategic, Legal, and Institutional Analysis of International Experience” by Pierre Guislain, The World Bank, 1997

3 เอกสารอ้างอิง: “การแปรรูปรัฐวิสาหกิจ” ฝ่ายวิชาการ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 2542 “สาระน่ารู้: การปฏิรูปรัฐวิสาหกิจ” สำนักรัฐวิสาหกิจและหลักทรัพย์ของรัฐ กระทรวงการคลัง และ คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 2543

4 เอกสารอ้างอิง: “สัมปทานในกิจการสาธารณูปโภค” พรายพล คุ้มทรัพย์ และ สมัย โกรธินทาคม 2544 “State Enterprises and Privatization in Thailand: Problems, Progress and Prospects” by Praipol Koomsup 2003

5 เค้าโครงการบรรยาย 2 ส่วน :
ความเป็นมา ปัญหา และความพยายามปรับปรุงรัฐวิสาหกิจไทย การปฏิรูปรัฐวิสาหกิจ

6 บทบาทของภาครัฐในด้านเศรษฐกิจ
นโยบายและแผน บริหารและกำกับดูแล ผลิตสินค้าและบริการ

7 บทบาทของภาครัฐในด้านเศรษฐกิจ
หน่วยราชการ: นโยบายและบริหาร บริการ/สินค้าสาธารณะ (ใช้เงินภาษี) รัฐวิสาหกิจ: ผลิตสินค้าและบริการ (คิดค่าสินค้าและบริการโดยตรง)

8 โดยปกติภาคเอกชนผลิตสินค้าและบริการได้ ทำไมจึงต้องมีรัฐวิสาหกิจ?
โดยปกติภาคเอกชนผลิตสินค้าและบริการได้ ทำไมจึงต้องมีรัฐวิสาหกิจ? รัฐวิสาหกิจลงทุนและผลิต ในกรณีที่สินค้าและบริการมีความสำคัญต่อเศรษฐกิจและสังคม โดย ไม่ควรให้เอกชนทำ (เพื่อ “ความมั่นคง”) ผูกขาดธรรมชาติ (natural monopoly) และจำเป็นต่อการครองชีพ (สาธารณูปโภค)

9 โดยปกติภาคเอกชนผลิตสินค้าและบริการได้ ทำไมจึงต้องมีรัฐวิสาหกิจ?
โดยปกติภาคเอกชนผลิตสินค้าและบริการได้ ทำไมจึงต้องมีรัฐวิสาหกิจ? รัฐวิสาหกิจลงทุนและผลิต ในกรณีที่สินค้าและบริการมีความสำคัญต่อเศรษฐกิจและสังคม โดย ไม่คุ้มค่าเชิงพาณิชย์ ใช้เงินลงทุนสูง เป็นอบายมุข (ต้องควบคุม และเพื่อรายได้)

10 แบ่งรัฐวิสาหกิจไทยได้ 5 ประเภท
สาธารณูปโภค (ไฟฟ้า ประปา โทรศัพท์ ขนส่ง) รายได้จากอบายมุข (บุหรี่ สลากกินแบ่ง สุรา) ส่งเสริมบางสาขา/สวัสดิการ (กีฬา สวนสัตว์ ท่องเที่ยว นิคมอุตสาหกรรม โคนม ยาง ยา วิจัย)

11 แบ่งรัฐวิสาหกิจไทยได้ 5 ประเภท
สถาบันการเงิน (ธนาคารพาณิชย์ ธนาคารพัฒนาเฉพาะด้าน: ออมสิน ธกส. ธอส. Exim SME) ความมั่นคงทางทหาร (หนัง ทอผ้า แก้ว อาหารสำเร็จ แบตเตอรี่ อู่เรือ)

12 ความสำคัญของรัฐวิสาหกิจไทย
60 แห่ง สินทรัพย์ 2 ล้านล้านบาท (40% ของ GDP) โดยไม่รวมสถาบันการเงิน รายจ่ายสูงกว่างบประมาณของรัฐบาล

13 ความสำคัญของรัฐวิสาหกิจไทย
หนี้ =1/3 ของหนี้สาธารณะ ส่วนใหญ่มีกระทรวงการคลังค้ำประกัน พนักงาน 250,000 คน (1% ของกำลังแรงงาน) ส่งรายได้เป็น 6% ของรายได้รวมรัฐบาล

14 รัฐวิสาหกิจไหนเอ่ย?

15 ปัญหาของรัฐวิสาหกิจไทย
บริการไม่น่าพอใจ กรณีตัวอย่าง: รถไฟ ขสมก. ท่าเรือ ประปา ภาระการเงินสำหรับภาครัฐ ไม่ขาดทุน แต่ต้องกู้ยืมเพื่อลงทุนทุกปี ภาระหนี้สำหรับภาครัฐ

16 สาเหตุของปัญหา 3 ประการ
ข้อจำกัดทางการเงิน ข้อบกพร่องของระบบและองค์กร การผูกขาด (ขาดการแข่งขัน)

17 สาเหตุของปัญหา ข้อจำกัดทางการเงิน การปรับราคาและแรงกดดันทางการเมือง
ความจำเป็นในการลงทุนและการกู้ยืม การขาดทุนและการปรับปรุงคุณภาพบริการ

18 สาเหตุของปัญหา ข้อบกพร่องทางระบบและองค์กร: กฎ ระเบียบ ไม่คล่องตัว
ระบบเงินเดือน สวัสดิการ และแรงจูงใจในการทำงาน ความเหมาะสมของคณะกรรมการ/ผู้บริหาร

19 สาเหตุของปัญหา ข้อบกพร่องทางระบบและองค์กร:
โครงสร้างการควบคุมและกำกับดูแล การแทรกแซงทางการเมือง

20 สาเหตุของปัญหา การผูกขาด ผูกขาดโดยธรรมชาติ หรือ โดยนโยบาย
ผู้บริโภคมีทางเลือกน้อย --> คุณภาพบริการต่ำ การให้สัมปทานกับเอกชน แต่รัฐวิสาหกิจเป็นคู่แข่งที่ทำหน้าที่กำกับดูแลด้วย

21 การปรับปรุงกิจการรัฐวิสาหกิจไทย
เริ่มตั้งแต่แผนพัฒนาที่ 1 แต่จริงจังในช่วงกว่า 10 ปีที่ผ่านมา ในทศวรรษ 1990 ให้สัมปทานเอกชนในสาขา ไฟฟ้า โทรคมนาคม ทางด่วน ท่าเรือ ประปา

22 การปรับปรุงกิจการรัฐวิสาหกิจไทย
อำนาจการผูกขาดและการกำกับดูแลของรัฐวิสาหกิจ ยังเป็นอุปสรรคต่อการแข่งขัน การขยาย - ยุบรัฐวิสาหกิจบางแห่ง

23 การปรับปรุงกิจการรัฐวิสาหกิจไทย
การปรับปรุง “ธรรมาภิบาล” ของรัฐวิสาหกิจ รัฐวิสาหกิจชั้นดี การสรรหา แต่งตั้ง และดำรงตำแหน่งของผู้บริหาร

24 การปรับปรุงกิจการรัฐวิสาหกิจไทย
ความจำเป็นในการแปรรูปรัฐวิสาหกิจอย่างจริงจัง (เพิ่มบทบาทของเอกชน)