บทปฏิบัติการที่ 16 ระบบการหายใจ (Respiratory System)
ระบบการหายใจของแมลงส่วนใหญ่เป็นระบบท่ออากาศ ประกอบด้วยรูหายใจ (spiracle) อยู่ทางด้านข้างของลำตัว จากรูหายใจจะมีท่ออากาศ (trachea) ส่งไปเลี้ยงเนื้อเยื่อส่วนต่าง ๆ แมลงบางชนิดซึ่งไม่มีรูหายใจ อากาศเข้าสู่ลำตัวโดยซึมผ่านผนังลำตัว เช่น หนอนของแมลงเบียน ตัวอ่อนแมลงในน้ำ เช่น (แมลงชีปะขาว แมลงปอ)
การเรียงตัวของท่ออากาศประกอบด้วย ท่ออากาศด้านข้าง(lateral tracheal trunk) มี 1 คู่ทอดตามยาวลำตัวด้านข้างทั้ง 2 ข้าง ท่ออากาศด้านสันหลัง(dorsal tracheal trunk) มี 1 คู่ ทอดตามยาวลำตัวด้านสันหลังขนานกับท่อโลหิต ท่ออากาศด้านล่าง(ventral tracheal trunk) มี 1 คู่ ทอดตามยาวลำตัวด้านล่างขนานกับสายประสาท ท่ออากาศตามขวาง(tranverse connective) เชื่อมระหว่างท่ออากาศด้านข้าง ด้านสันหลัง และด้านล่าง
เส้นสีแดงแสดงทางเดินของทราเคี่ยว* spiracles tracheal trunk เส้นสีแดงแสดงทางเดินของทราเคี่ยว* spiracles จุดกลมๆตามเส้นขนานของทราเคี่ยว*
อวัยวะที่ช่วยในการหายใจในแมลง
สาขาของท่ออากาศมีแยกออกไปตามอวัยวะต่าง ๆ ของร่างกายประกอบด้วย ดอร์ซอล บรานช์(dorsal branch) แตกตามสาขาไปทางสันหลัง ส่งอากาศไปเลี้ยงหัวใจ กล้ามเนื้อ สันหลัง เวนทรอล บรานช์(ventral branch) แตกสาขาไปทางด้านล่างของลำตัวเลี้ยงกล้ามเนื้อด้านล่างและสายประสาท วิซเซอร์รอล บรานช์(visceral branch) แตดสาขาไปตรงกลาง เลี้ยงอวัยวะส่วนต่างๆ ของทางเดินอาหารและระบบสืบพันธุ์
อวัยวะพิเศษช่วยในการหายใจ แมลงบินเร็ว เช่น ผึ้ง แมลงวัน และแมลงบางชนิด เช่น ตั๊กแตน มีถุงอากาศช่วยเก็บอากาศไว้หายใจ ในตั๊กแตนถุงอากาศติดกับท่ออากาศด้านข้าง แมลงในน้ำ เช่น ตัวเต็มวัยมวนวน มวนกรรเชียง และด้วงดิ่ง เมื่อขึ้นมาที่ผิวน้ำจะดึงเอาฟองอากาศติดไว้ที่ปลายส่วนท้องใต้ปีก หรือตามปล้องหนวดเพื่อใช้ในการหายใจใต้น้ำ
ระบบหายใจของแมลงส่วนใหญ่มีรูหายใจ 10 คู่ อยู่ที่ส่วนอก 2 คู่ ที่ด้านข้างของอกปล้องกลางและปล้องสุดท้าย และอยู่ที่ส่วนท้อง 8 คู่ ที่ด้านข้างปล้องที่ 1- 8 ในแมลงบางชนิดรูหายใจบางคู่ไม่ทำงานหรือไม่เจริญตามปกติตัวอย่างเช่น หนอนแมลงช้าง หนอนด้วงบางชนิด และหนอนผีเสื้อ รูหายใจที่ส่วนท้องทำงานหมดทุกคู่ หนอนแมลงวันบางชนิด มีรูหายใจที่อกปล้องกลางและปล้องสุดท้ายเท่านั้นที่ทำงาน ดักแด้ยุง มีรูหายใจที่อกปล้องแรกเท่านั้นที่ทำงาน ลูกน้ำยุง มีรูหายใจที่อกปล้องสุดท้ายเท่านั้นที่ทำงาน
รูหายใจของแมลงชนิดต่างๆ