การตรวจเลือดเอชไอวี แบบทราบผลในวันเดียว การประชุมวิชาการด้านการตรวจทางห้องปฏิบัติการเอชไอวี/เอดส์ ระดับชาติ ครั้งที่ 3 12 กรกฎาคม 2554 พ.ญ.จิตรลดา อุทัยพิบูลย์, GAP/TUC

เนื้อหา ความสำคัญของห้องปฏิบัติการในการตรวจเลือดเอชไอวีแบบฟังผล ในวันเดียว Getting to Zero รูปแบบการบูรณาการงานป้องกันและการดูแลรักษาเอชไอวีเอดส์ ความหมายของการตรวจเลือดเอชไอวีแบบฟังผลในวันเดียว ความจำเป็นสำหรับบางกลุ่มประชากร การให้การปรึกษาในการตรวจเลือดเอชไอวีแบบฟังผลในวันเดียว ข้อดีของการตรวจเลือดแบบทราบผลในวันเดียวกับงานบริการให้การปรึกษา การสร้างความมั่นใจของผู้ให้บริการให้การปรึกษา การตรวจเลือดแบบทราบผลในวันเดียว ความหมายของการตรวจเลือดเอชไอวีแบบฟังผลในวันเดียวในความหมาย ของห้องปฏิบัติการ การจัดบริการเพื่อตรวจเลือดเอชไอวี ในบริบทต่างๆ ในสถานบริการ นอกสถานบริการ ตัวอย่างพื้นที่ดำเนินการนำร่อง

แนวคิดสู่เป้าหมายที่เป็นศูนย์ (Getting to Zero) เป้าหมายไม่มีผู้ติดเชื้อรายใหม่ เป้าหมายไม่มีการตายเนื่องจากเอดส์ เป้าหมายไม่มีการตีตราและเลือกปฏิบัติ สำหรับ ปี 2555-2559 ประเทศไทยกำหนดพันธกิจสำคัญด้าน เอดส์และการทุ่มเททรัพยากร เพื่อให้บรรลุ วิสัยทัศน์และ เป้าประสงค์ ในการสู่ Getting to Zero

รูปแบบการบูรณาการการป้องกันและการดูแลรักษาเอชไอวี/เอดส์ การป้องกันโรค การปรึกษาเพื่อตรวจเลือด การดูแลรักษาโรค เป้าหมาย ลดจำนวนผู้ติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่ เป้าหมาย ในผู้ที่ผลเป็นลบ: ยังคงผลลบ ในผู้ที่ผลเป็นบวก: ได้เข้าสู่การดูแลรักษาอย่างรวดเร็ว เป้าหมาย ลดการกระจายโรค ลดการป่วย การตายจากการติดเชื้อเอชไอวี แนวทางการดำเนินงาน ปรับเปลี่ยน/ลดพฤติกรรมเสี่ยง การเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายโดยอาสาสมัคร การใช้ถุงยางอนามัยและสารหล่อลื่น การให้ความรู้เรื่องเอดส์/STI เพื่อสร้างความตระหนัก การให้การปรึกษาเบื้องต้นเพื่อลดพฤติกรรมเสี่ยง การสื่อสารเพื่อปรับเปลียนพฤติกรรม ส่งเสริมการเข้าถึงบริการการปรึกษา/คัดกรองโรค การบริการให้การปรึกษาเพื่อตรวจเลือดเอชไอวี การตรวจคัดกรอง STI แนวทางการดำเนินงาน การเข้าถึงบริการในผู้ที่ยังไม่ทราบสถานะการติดเชื้อ การจัดบริการให้การปรึกษาที่เป็นมิตร การจัดบริการให้การปรึกษาและตรวจเลือดที่ทราบผลในวันเดียว การตรวจคัดกรองและการดูแลรักษา STI แนวทางการดำเนินงาน การส่งเสิมสุขภาพ การลดพฤติกรรมเสี่ยง (สารเสพติด ความเสี่ยงทางเพศ การใช้ถุงยางอนามัยและสารหล่อลื่น) การเปิดเผยผลเลือดและการตรวจเลือดคู่นอน ด้านจิตใจและสังคม การติดตามสถานะการติดเชื้อเอชไอวี การตรวจติดตามระดับ CD4 การคัดกรองโรคร่วม การป้องกันโรคติดเชื้อฉวยโอกาส การติดตามการกินยาต้านไวรัส การเชื่อมโยงระบบส่งต่อและการติดตามประเมินผลอย่างมีประสิทธิภาพ

รูปแบบการบูรณาการการป้องกันและการดูแลรักษาเอชไอวี/เอดส์ การป้องกันโรค การปรึกษาเพื่อตรวจเลือด การดูแลรักษาโรค เป้าหมาย ลดจำนวนผู้ติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่ เป้าหมาย ในผู้ที่ผลเป็นลบ: ยังคงผลลบ ในผู้ที่ผลเป็นบวก: ได้เข้าสู่การดูแลรักษาอย่างรวดเร็ว เป้าหมาย ลดการกระจายโรค ลดการป่วย การตายจากการติดเชื้อเอชไอวี แนวทางการดำเนินงาน ปรับเปลี่ยน/ลดพฤติกรรมเสี่ยง การเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายโดยอาสาสมัคร การใช้ถุงยางอนามัยและสารหล่อลื่น การให้ความรู้เรื่องเอดส์/STI เพื่อสร้างความตระหนัก การให้การปรึกษาเบื้องต้นเพื่อลดพฤติกรรมเสี่ยง การสื่อสารเพื่อปรับเปลียนพฤติกรรม ส่งเสริมการเข้าถึงบริการการปรึกษา/คัดกรองโรค การบริการให้การปรึกษาเพื่อตรวจเลือดเอชไอวี การตรวจคัดกรอง STI แนวทางการดำเนินงาน การเข้าถึงบริการในผู้ที่ยังไม่ทราบสถานะการติดเชื้อ การจัดบริการให้การปรึกษาที่เป็นมิตร การจัดบริการให้การปรึกษาและตรวจเลือดที่ทราบผลในวันเดียว การตรวจคัดกรองและการดูแลรักษา STI แนวทางการดำเนินงาน การส่งเสิมสุขภาพ การลดพฤติกรรมเสี่ยง (สารเสพติด ความเสี่ยงทางเพศ การใช้ถุงยางอนามัยและสารหล่อลื่น) การเปิดเผยผลเลือดและการตรวจเลือดคู่นอน ด้านจิตใจและสังคม การติดตามสถานะการติดเชื้อเอชไอวี การตรวจติดตามระดับ CD4 การคัดกรองโรคร่วม การป้องกันโรคติดเชื้อฉวยโอกาส การติดตามการกินยาต้านไวรัส HIV testing STI diagnostic lab HIV monitoring lab ARV monitoring lab OIs diagnostic lab การเชื่อมโยงระบบส่งต่อและการติดตามประเมินผลอย่างมีประสิทธิภาพ 5

ความหมาย (Definition) การตรวจเลือดเอชไอวีแบบทราบผลในวันเดียว เป็นการตรวจหา แอนติบอดีต่อเชื้อเอชไอวี และรายงานผลให้ผู้รับบริการทราบผลการ ตรวจได้ภายในเวลาที่รับบริการครั้งนั้น ใช้การตรวจทางห้องปฏิบัติการที่ตามแนวทางการตรวจเลือดหาการ ติดเชื้อเอชไอวีของประเทศไทย ซึ่งปัจจุบันใช้ 3 ชุดตรวจในการ รายงานผลบวก โดยการใช้ชุดตรวจเพื่อทราบผลในวันเดียวต้องต้อง คำนึงถึงระยะเวลาในการรายงานผลการตรวจเลือด ความสะดวกของ ขั้นตอนการทำ ซึงระยะเวลาไม่ควรนานมากกว่า 1 ชั่วโมง มีขั้นตอนการให้การปรึกษาเช่นเดียวกับการให้การปรึกษาตรวจแบบ ดั้งเดิม ประกอบด้วยการให้การปรึกษาก่อนและหลังการตรวจเลือด (pre-และ post- test counseling)

ความสำคัญของการให้บริการการปรึกษาการตรวจเอชไอวี แบบทราบผลในวันเดียว การให้บริการตรวจเอชไอวี แบบทราบผลในวันเดียว เป็น ทางเลือกรูปแบบหนึ่งของการให้บริการ การให้การปรึกษาและ ตรวจเอชไอวี ไม่ได้เป็นวิธีที่มาทดแทนระบบการให้บริการการให้การปรึกษา และตรวจเอชไอวีที่ดำเนินงานอยู่ในปัจจุบัน แต่สามารถจัดเป็น บริการเพิ่มเติม เพื่อการขยายการให้บริการของการให้การ ปรึกษาและตรวจเอชไอวีให้ครอบคลุมกลุ่มเป้าหมายมากขึ้น ใช้เพื่อแก้ไขปัญหาในกลุ่มประชากรที่มีแนวโน้มไม่กลับมาฟัง ผลการตรวจเลือด (Post test counseling) หรือกลุ่มที่มีความ จำเป็นต้องทราบผลเอชไอวีในทันที

กรณีที่แนะนำให้บริการตรวจเอชไอวีแบบทราบผลในวันเดียว จากการตรวจเอชไอวีในระบบปกติ กลุ่มที่มีแนวโน้มไม่กลับมาฟังผลการตรวจสูง กลุ่มประชากรที่ต้องการทราบผลเอชไอวีในทันที กลุ่มที่ให้การปรึกษาแบบเป็นคู่ คลินิกที่ให้บริการเฉพาะจุดเดียวเบ็ดเสร็จ (One stop service) หรือแยกส่วนออกมาต่างหากจากบริการ ทั่วไป และลูกค้าต้องการความเป็นส่วนตัวสูง กรณีอยู่ในสถานที่ไม่สามารถตรวจเอชไอวีในระบบ ปกติได้

1. กลุ่มที่มีแนวโน้มไม่กลับมาฟังผลการตรวจสูง กลุ่มชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย กลุ่มหญิงบริการ กลุ่มใช้ยาฉีดเข้าเส้น (Intravenous drug use) กลุ่มที่ผู้ให้การปรึกษาประเมินได้ว่าผู้รับบริการมีความ เสี่ยงที่จะไม่กลับมาฟังผลเลือด เช่น เป็นแรงงาน เคลื่อนย้าย โดยเป็นกลุ่มเข้าถึงยาก มีการเคลื่อนย้ายที่อยู่บ่อย มีพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอ และ มีความชุกของการติดเชื้อเอชไอวีสูง วี ซึ่งควรส่งเสริมให้เข้าถึงบริการตรวจหาการติดเชื้อเอชไอวีโดยสมัครใจ เพื่อให้กลุ่มนี้ มีความรู้และทักษะการป้องกันโรค ได้รับรู้เรื่องการรักษาสุขภาพ และมีความเข้าใจในเรื่องสุขภาพทางเพศมากขึ้น รวมทั้งความสำคัญของการตรวจคัดกรองโรค การนำเอาบริการตรวจหาเอชไอวีแบบทราบผลในวันเดียวมาใช้ จึงเป็นรูปแบบหนึ่งของการให้บริการที่จะช่วยให้กลุ่มนี้เข้าถึงบริการเพิ่มขึ้น และได้รับฟังผลการตรวจเลือด รวมทั้งได้เข้ารับการดูแลรักษาในกรณีที่ผลการตรวจผิดปกติ การจัดบริการอาจทำได้หลายรูปแบบ เช่น การออกหน่วยให้บริการเชิงรุกเคลื่อนที่ไปในชุมชน สถานบริการ หรือ ให้บริการที่ศูนย์บริการปฐมภูมิที่ตั้งอยู่ใกล้กับกลุ่มเป้าหมาย

1. กลุ่มประชากรที่ต้องการทราบผลเอชไอวีในทันที หญิงตั้งครรภ์ที่มาคลอดโดยไม่ได้ฝากครรภ์ หรือไม่มีผล เลือดขณะมาคลอด ผู้ป่วยที่ต้องรับการผ่าตัดด่วนฉุกเฉิน ซึ่งการทราบผลเอช ไอวีในเวลาสั้น สามารถช่วยเหลือในการวางแผนการ รักษาได้ดีขึ้น กลุ่มเจ้าหน้าที่ผู้ให้การรักษาพยาบาลเกิดอุบัติเหตุเข็มตำ หรือ กรณีต้องการให้ยาเพื่อป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี หลังมีเพศสัมพันธ์ (Post exposure prophylaxis) สามารถทราบผลยืนยันได้ในเวลาสั้น

3. กลุ่มที่ให้การปรึกษาแบบเป็นคู่ การให้การปรึกษาแบบคู่ สามารถช่วยลดปัญหาการไม่ เปิดเผยผลเลือดระหว่างคู่ ปัญหาการไม่มาตรวจเลือด ของสามี รวมถึงการไม่กลับมาฟังผลเลือดของฝ่ายชาย ประเทศไทยได้ประกาศนโยบายที่ให้การปรึกษาแก่หญิง ตั้งครรภ์ พร้อมคู่ (สามี) ตั้งแต่เดือนตุลาคม 2553 เพื่อ เพิ่มการมีส่วนร่วมเรื่องการตั้งครรภ์ และเพิ่มเข้าถึงการ ตรวจเลือดเอชไอวีของสามี ซึ่งนำไปสู่การป้องกันการ ถ่ายทอดเชื้อเอชไอวี ระหว่างคู่เพศสัมพันธ์ และการ ถ่ายทอดเชื้อฯไปสู่ลูก

4. คลินิกที่ให้บริการเฉพาะ คลินิกที่ให้บริการตรวจรักษาโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ซึ่งผู้มารับบริการอาจจะไม่พร้อมในการไปที่อื่นนอกจาก คลินิกนี้ เนื่องจาก อาย ไม่ต้องการเปิดเผยตัว คุ้นเคยกับเจ้าหน้าที่ ผู้ให้การปรึกษาสามารถเสนอบริการนี้ให้ไม่ต้องไปใช้ บริการในส่วนอื่นนอกคลินิก

5.กรณีอยู่ในสถานที่ไม่สามารถตรวจเอชไอวีในระบบปกติได้ หน่วยปฐมภูมิ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพระดับตำบล มีข้อจำกัดไม่สามารถตรวจเอชไอวีในหน่วยบริการได้ ต้องส่ง เลือดเพื่อไปทำการตรวจในห้องปฏิบัติการอื่น เสียเวลาและ ค่าใช้จ่าย หากนำเอาวิธีทดสอบเอชไอวีด้วยชุดตรวจอย่างเร็ว (Rapid test) 3 ชนิดมาใช้ ก็จะสามารถตรวจและรายงานผลได้ ในสถานบริการนั้นๆเลย