การบริหารยาทางฝอยละออง

หลอดต่อ (Spacer) Spacer เป็นอุปกรณ์ซึ่งต่อระหว่างปากกระบอกยาพ่นสูดชนิด MDI กับปากของผู้ป่วย เป็นแหล่งเก็บละอองยาที่พ่นออกมาด้วยความเร็วสูง สามารถเพิ่มจำนวนยาที่ deposit ที่ปอดจาก 9% เป็น 21%

ประโยชน์ของ Spacer สูดง่าย ผู้ป่วยสามารถสูดยาจาก Spacer ได้โดยตรง โดยไม่ต้องอาศัยความสอดคล้องระหว่างการกด MDI กับการสูดหายใจเข้า สามารถใช้กับผู้ป่วยเด็กเล็กและผู้สูงอายุ ละอองยาซึ่งถูกพ่นออกมาอยู่ใน Spacer จะระเหยจนมีขนาดเล็กลง ก่อนที่จะถูกสูดหายใจเข้าไป ทำให้ละอองยาเหล่านี้กระจายไปตกค้างที่หลอดลมส่วนปลายได้มากขึ้น ลดการตกค้างของละอองยาขนาดใหญ่ในปาก ทำให้ลดผลข้างเคียง เช่น เชื้อราในปาก ปากแห้ง ลดอาการไอที่เกิดจากละอองยากระทบบริเวณเพดานอ่อนของปาก

Spacer ข้อเสีย มักมีขนาดใหญ่ลำบากในการพกพา ต้องเสียค่าใช้จ่ายเพิ่ม

ข้อบ่งชี้ที่จะต้องใช้ Spacer ในกรณีที่ใช้ยาพ่นสเตียรอยด์ขนาดสูง : เพื่อลดอาการข้างเคียง เช่น เชื้อราในช่องปาก ในกรณีที่ไม่สามารถสูดหายใจให้สอดคล้องกับการกด MDI ในกรณีที่ต้องการขนาดยา beta2 agonist ขนาดสูง เช่น แทนการใช้เครื่องพ่นละอองยา

ชนิดของ Spacer มีวาล์ว ไม่มีวาล์ว อื่นๆ (แถมกับยา) ACE Kit ความจุ 170 ml สำหรับเด็ก 1 เดือน – 5 ปี Baby haler ความจุ 350 ml สำหรับเด็ก 1–5 ปี ไม่มีวาล์ว Spacer ของบริษัท Glaxo ความจุ 750 ml สำหรับ > 5 ปี อื่นๆ (แถมกับยา)

ขั้นตอนการใช้ MDI ร่วมกับ Baby haler, ACE Kit

ขั้นตอนการใช้ MDI ร่วมกับ Baby haler, ACE Kit

Spacer ผิวด้านในของ Spacer อันใหม่จะมีแรงดึงดูดไฟฟ้าสถิต ต้องกดยา 1-2 puffs เพื่อลดแรงดึงดูดนี้ หากต้องประหยัดค่ายาไม่ต้องกดยาทิ้ง แต่ให้ใช้ในการสอนผู้ป่วย ก่อนพ่นยา หากเด็กมีน้ำมูกให้ดูดน้ำมูกออกก่อน หรือคราบน้ำลายบริเวณปากให้เช็ดให้แห้ง ตรวจสอบวาล์วของ Baby haler / ACE Kit ให้อยู่ในสภาพที่พร้อมต่อการใช้งาน ไม่พลิ้ว ถอดฝาครอบกันฝุ่นออกจากกระบอกพ่น MDI ตรวจสอบความสะอาด ต้องไม่มีสิ่งสกปรกที่อาจสูดลงปอดได้ เขย่าแรงๆ ~ 3-4 ครั้ง เพื่อเพิ่มการกระจายยา และเพิ่มแรงดันยา

สอดกระบอกพ่นยาเข้ากับปลายด้านโค้ง จับให้เด็กนั่งหรืออุ้มเด็กนั่งบนตัก ประกบปลายด้านที่เป็นหน้ากากเข้ากับปากและจมูกของเด็กให้สนิท (ถ้าเป็น ACE Kit ควรดันลิ้นรอบหน้ากาก เพื่อลดการติดแน่นของลิ้น เนื่องจากลิ้นแข็ง) จับกระบอกพ่นยา Baby haler / ACE Kit ให้ขนานกับพื้นขณะพ่นยา

กดพ่นยา 1 ครั้ง ถ้าเด็กสามารถทำได้ มือข้างหนึ่งจับกระบอก Baby haler / ACE Kit มืออีกข้างใช้กดยา ให้ยาพุ่งเต็มที่เข้าไปในกระบอก Baby haler / ACE Kit รอจนเด็กสูดยาจนหมด เด็กสูดลมหายใจเข้าออก ~ 5 ครั้ง หรือไม่เกิน 15 วินาที หรือนับ 1-10 ช้าๆ ถ้าต้องการกดยามากกว่า 1 ครั้ง ไม่ควรกดยาติดกันเพราะยาจะเกาะกันและติดผนังกระบอกพ่น ควรนำยาออกมาเขย่าอีก 3-4 ครั้ง จึงเริ่มกดครั้งต่อไป

หากเป็นยากลุ่ม steroid เช็ดแก้มบริเวณที่สัมผัสยารวมถึงทำความสะอาดช่องปากหลังพ่นยา หรือบ้วนปากกลั้วคอหากเด็กกลั้วคอเป็น เด็กเล็กหากกลั้วคอไม่เป็นหลังทำความสะอาดช่องปากควรดื่มน้ำตาม ควรวางแผนพ่นยาก่อนทำความสะอาดช่องปากในแต่ละวัน

วิธีทำความสะอาด Baby haler / ACE Kit ถอดชิ้นส่วนออก โดยกดที่เดือยและหมุนออก แยกเป็นกระบอกส่วนหน้า กระบอกส่วนหลัง หน้ากาก ลิ้น 2 ชิ้น แช่ในน้ำผสมน้ำยาทำความสะอาด (สบู่ น้ำยาล้างจาน น้ำยาล้างขวดนม) ที่เจือจางแล้ว (1:5000 ส่วน หรือน้ำยา ครึ่งซีซี ต่อน้ำ 2.5 ลิตร) หลังจากนั้นให้เทน้ำผ่านด้วยน้ำเจือจางสบู่เดิม ไม่ต้องล้างด้วยน้ำสะอาดซ้ำ (สามารถลดไฟฟ้าสถิตที่ผิวกระบอกพ่นได้) ห้ามต้ม ห้ามใช้น้ำยาฆ่าเชื้อ ห้ามใช้แอลกอฮอล์

ขั้นตอนการใช้ MDI ร่วมกับ Volumetric

ขั้นตอนการใช้ MDI ร่วมกับ Volumetric ให้ประกอบชิ้นส่วนของเข้าด้วยกัน ถอดฝาครอบจากกระบอกยา เขย่ากระบอกยา MDI 4-5 ครั้ง สอดปากกระบอกยาที่ปลาย Spacer ถือให้กระบอก MDI ตั้งตรง

หายใจออกธรรมดาจนสุด อม mouthpiece ของ Spacer กดเครื่องพ่นยาจาก MDI 1 ครั้ง แล้วหายใจเข้าจาก Spacer ช้าๆ ลึกๆ จนสุด ใช้เวลาในการหายใจประมาณ 3-5 วินาที กลั้นหายใจไว้ 10 วินาที แล้วหายใจออกทางจมูก สูดลมหายใจทางปากอีก 2-3 ครั้งโดยไม่ต้องกดหลอดยา

ถ้าจะพ่นยาซ้ำ ควรรอประมาณ 1 นาที แล้วจึงกดเครื่องพ่นยาซ้ำครั้งที่ 2 กรณีที่ใช้ Inhaled corticosteroids ให้บ้วนปากด้วยน้ำสะอาดหลังพ่นยาครบทุกครั้ง การทำความสะอาด Spacer ให้ล้างด้วยน้ำสะอาด แล้วปล่อยทิ้งไว้ให้แห้งเอง ไม่ควรเอาผ้าเช็ด เพราะจะทำให้เกิดไฟฟ้าสถิต ล้างอย่างน้อยที่สุด เดือนละ 1 ครั้ง