ผศ.(พิเศษ)น.พ.นภดล สุชาติ พ.บ. M.P.H. ตรรกวิทยา (Logic) ผศ.(พิเศษ)น.พ.นภดล สุชาติ พ.บ. M.P.H.

Logic “ให้เรากินผักเยอะๆ จะได้สายตาไม่สั้น เพราะไม่มีกระต่ายสักตัวที่ใส่แว่น” แหม… ถ้างั้น กินผักแล้วอาจทำให้มีหูยาวออกมา เหมือนกระต่ายก็ได้นะ ?

Inductive-Deductive Reasoning The development of inductive logic owes a great deal to 19th-century British philosopher John Stuart Mill, who studied different methods of reasoning and experimental inquiry in his work A System of Logic (1843).

Inductive-Deductive Reasoning Mill was chiefly interested in studying and classifying the different types of reasoning in which we start with observations of events and go on to infer the causes of those events.

อุปนัย (Inductive Reasoning) หาความจริงด้วยการสังเกตข้อเท็จจริง generalizing to produce a universal claim or principle from observed instances. in logic, process of drawing a conclusion about an object or event that has yet to be observed or occur, on the basis of previous observations of similar objects or events.

อุปนัย (Inductive Reasoning) For example, after observing year after year that a certain kind of weed invades our yard in autumn, we may conclude that next autumn our yard will again be invaded by the weed. มีวัชพืชขึ้นที่สนามหญ้าทุกปีปีหน้าที่สนามหญ้าก็คงมีวัชพืชขึ้นอีก

อุปนัย (Inductive Reasoning) การกินกระถินทำให้ร่างกายแข็งแรง การกินตำลึงทำให้ร่างกายแข็งแรง การกินสะเดาทำให้ร่างกายแข็งแรง สรุปว่า การกินผักทำให้ร่างกายแข็งแรง (ข้อยกเว้น) กินใบมันสำปะหลังดิบจะทำให้ร่างกายแข็งแรงหรือไม่ ?

อุปนัย (Inductive Reasoning) พม่า เขมร มาเลเซีย เขาตั้งบ่อนคาสิโน ดูดเงินนักพนันจากเมืองไทยได้ เมืองไทยก็ควรจะตั้งได้เหมือนกัน เพื่อป้องกันการรั่วไหลไปต่างประเทศ เป็นการให้เหตุผลแบบ Inductive reasoning

นิรนัย (Deductive Reasoning) พิจารณาเหตุผล ลงความเห็นโดยพิจารณาจากหลักทั่วไป เพื่อไปสู่เรื่องเฉพาะ A conclusion drawn from available information.

นิรนัย (Deductive Reasoning) “All P’s are Q’s; t is P (or a P). Therefore, t is Q (or a Q)” are valid, as are arguments that display the form “If A then B; it is not the case that B. Therefore, it is not the case that A.”

นิรนัย (Deductive Reasoning) If there is life on Pluto, then Pluto has an atmosphere. It is not the case that Pluto has an atmosphere. Therefore, it is not the case that there is life on Pluto.

นิรนัย (Deductive Reasoning) กฎหมายไทยกำหนดว่าชายใดมีอายุ 21 ปีบริบูรณ์ต้องไปเกณฑ์ทหาร (ทุก A ดังนั้น B) ขณะนี้นายสมชาย อายุ 21 ปี (C เป็น Subset ของ A) สรุปว่า นายสมชายก็ต้องไปเกณฑ์ทหาร (C ดังนั้น B เหมือนกัน)

อุปนัย-นิรนัย อุปนัย (Inductive) ทุกๆปีเมื่อถึงฤดูใบไม้ร่วงมีวัชพืชที่สนามหญ้า ปีหน้าเมื่อถึงถึงฤดูใบไม้ร่วงก็จะมีวัชพืชขึ้นอีก พม่า เขมร มาเลเซีย ตั้งบ่อนคาสิโน ดูดเงินนักพนันจากเมืองไทยกันได้เมืองไทยก็ควรจะตั้งได้เหมือนกัน นิรนัย (Deductive) โลกมีบรรยากาศจึงมีสิ่งมีชีวิต ดาวพลูโตไม่มีบรรยากาศ จึงไม่มีสิ่งมีชีวิด ชายใดมีอายุ 21 ปีบริบูรณ์ต้องไปเกณฑ์ทหาร ขณะนี้นายสมชาย มีอายุ 21 ปี สรุปว่า นายสมชายก็ต้องไปเกณฑ์ทหาร

กรณีอื่นๆ

ฝนตกและถนนเปียก ฝนตกทำให้ถนนเปียก ถ้าถนนไม่เปียกแสดงว่าฝนไม่ตก รถบรรทุกน้ำราดน้ำใส่ถนนก็ทำให้ถนนเปียก ถนนเปียกเกิดจากอะไร

โซดากับคนเมา จากการสังเกตพบว่าถ้ามีคนดื่มโซดามากพบคนเมามาก ถ้าพบคนดื่มโซดาน้อยก็พบคนเมาน้อย (Dose Respond) และคนที่เมาดื่มโซดามาก่อน (Temporal) สรุปว่าโซดาเป็นสาเหตุทำให้คนเมา ? โซดาและคนเมามีความสัมพันธ์กัน

สุนัขและเก้าอี้ สุนัขมี 4 ขา เก้าอี้ก็มี 4 ขา ดังนั้นเก้าอี้ก็คือสุนัข ? เก้าอี้มีจำนวนขาเท่าสุนัข

ตำรวจจราจรกับรถติด ถ้าพบตำรวจจราจรจะพบว่ารถติดมาก รถติดมากจราจรจึงมาช่วยโบกรถ จราจรโบกรถไม่ดีจึงทำให้รถติด

โมโหง่ายกับโรคหอบหืด พบว่าโมโหง่ายกับโรคหอบหืดมีความสัมพันธ์กัน โมโหง่ายจึงเกิดหอบหืดได้ง่าย เพราะมีโรคหอบหืดหายใจไม่สะดวก จึงหงุดหงิดโมโหง่าย

ต้นไผ่กับคน Ecology Study สังเกตพบว่ามีต้นไผ่มากก็มีคนมาก มีต้นไผ่น้อยก็มีคนน้อย สรุปว่าต้นไผ่เป็นสาเหตุให้เกิดคน ? คนเกิดจากต้นไผ่ ? ต้นไผ่กับคนมีความสัมพันธ์กัน แต่อะไรเกิดก่อน (ตัวแปรต้น) ? เพราะมีต้นไผ่ มีแหล่งน้ำ คนจึงมาตั้งหมู่บ้าน คนอาศัยอยู่มากจึงปลูกต้นไผ่ไว้ด้วย

Dengue Activity equator

Causal Association Strength of Research Design Human Experiment Temporal Relationship Strength of Association Dose Respond Relationship Replication of the Findings Biologic Plausibility Epidemiological Sense Consideration of Alternate Explanation Specific of Association Consistency with a Previously Proven Causal Association