โดย อาจารย์วิภาดา ศรีเจริญ Chapter 3 เนื้อเยื่อบุผิวและเนื้อเยื่อยึดต่อ Epithelial Tissue and connective โดย อาจารย์วิภาดา ศรีเจริญ

: กลุ่มเซลล์ชนิดเดียวกัน มารวมกลุ่มกันเพื่อทำงานร่วมกัน Tissue (เนื้อเยื่อ) : กลุ่มเซลล์ชนิดเดียวกัน มารวมกลุ่มกันเพื่อทำงานร่วมกัน แบ่งตามโครงสร้างและหน้าที่เป็น 4 ชนิด 1. เนื้อเยื่อบุผิว (Epithelial tissue) 2. เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน (Connective tissue) 3. เนื้อเยื่อกล้ามเนื้อ (Muscular tissue) 4. เนื้อเยื่อประสาท (Nervous tissue)

Tissue (เนื้อเยื่อ)

เนื้อเยื่อบุผิว (Epithelial tissue or Epithelium) หมายถึง การที่มีลักษณะของกลุ่มเซลล์ที่มีการเรียงตัวเบียดกันแน่น ช่องว่างระหว่างเซลล์น้อย เซลล์เรียงตัวแถวเดียวหรือหลายแถว โดยเซลล์จะเรียงตัวอยู่บนฐานที่เรียกว่า basement membrane ซึ่งส่วนนี้มีการเปลี่ยนแปลงมาจากเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน เป็นเนื้อเยื่อที่สำคัญในการปกคลุมผิวทั้งภายในและภายนอกร่างกาย พบได้ที่ผิวหนังชั้นกำพร้า และเป็นเนื้อเยื่อที่อยู่ภายในช่องต่าง ๆ เช่น เยื่อบุในท่อทางเดินอาหาร ท่อทางเดินของ ลมหายใจ ภายในหลอดเลือด หลอดน้ำเหลือง ท่อทางเดินปัสสาวะ ตลอดจนเนื้อเยื่อ ของต่อมต่าง ๆ

A tissue is composed of a group of cells with similar structure that perform related functions and are surrounded by extracellular material (non-living). The four different tissue types can be associated with a general function: epithelial for covering, connective for support, muscle for movement, and nervous for control.

ลักษณะสำคัญของเนื้อเยื่อบุผิว ไม่พบหลอดเลือดและเส้นน้ำเหลือง ไม่มีเส้นประสาทมาเลี้ยง “เซลล์เยื่อบุผิวจึงมีความสามารถในการเปลี่ยนแปลง ให้มีลักษณะ พิเศษ” เพื่อทำหน้าที่ให้เหมาะสม ดังนี้ 1. เปลี่ยนเป็น microvill 2. เปลี่ยนเป็น cillia 3. เปลี่ยนเป็นตัวยึดระหว่าง เซลล์ เรียกว่า junctional complex

หน้าที่ของเนื้อเยื่อบุผิว (Epithelial tissue) 1. ทำหน้าที่เกี่ยวกับการดูดซึม (Absortion) เช่น เยื่อบุในลำไส้ จะ ดูดอาหารที่ย่อยเข้าในลำไส้ 2. เป็นเนื้อเยื่อที่มีคุณสมบัติในการรับความรู้สึก เช่น ภายในจมูกรับกลิ่น ที่ ผิวหนังรับความรู้สึก ร้อน เย็น เจ็บ 3. ป้องกันอันตราย (Protection) โดยปกคลุมอยู่ด้านนอก 4. เป็นเนื้อเยื่อที่มีลักษระพิเศษในการขับสิ่งต่าง ๆ (Secretion) epithelial ที่ทำหน้าที่นี้ เรียกว่า “Glandular epithelial” เช่น ต่อมน้ำลาย ต่อมเหงื่อ ต่อมน้ำตา และทำหน้าที่ ขับถ่าย เช่นที่ไตและตับ

การแบ่งชนิดของเนื้อเยื่อบุผิว แบ่งได้เป็น 2 กลุ่ม 1. Covering type เป็นชนิดที่พบอยู่ตามผิวหนังของร่างกาย และอวัยวะที่เป็นท่อ 2. Glandular type เป็นชนิดที่พบอยู่ลึกในอวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย ทำหน้าที่สร้างและหลั่งสารต่าง ๆ (Secretion) จำนวนชั้นของเซลล์ รูปร่างของเซลล์ การเปลี่ยนแปลงพิเศษของผนังเซลลืด้านผิวบน ของเซลล์ โดยอาศัยหลัก 3 ประการ

1.แบ่งตามจำนวนชั้นของเซลล์ Simple epithelial (เซลล์เรียงตัวชั้นเดียว) Stratified epithelial (ประกอบด้วยเซลล์มากกว่า 1 ชั้น เรียงตัวซ้อนทับกัน) Pseudostratified epithelial (เซลล์เรียงตัวชั้นเดียวแต่มีลักษณะเหมือนประกอบด้วยเซลล์หลายชั้น เนื่องจากการที่นิวเคลียสของเซลล์ที่ปะกอบกันเป็นเนื้อบุผิว มีการเรียงตัวในระดับสูงต่ำที่แตกต่างกันมาก)

2. แบ่งตามรูปร่างของเซลล์ Squamous cell (เป็นเซลล์ที่มีรูปร่างแบนและบาง) Cuboidal cell (เป็นเซลล์ที่มีรูปร่างเหมือนลูกบาศก์ มีความสูงเท่ากับความกว้างของเซลล์) Columnar cell (เป็นเซลล์ทรงสูง มีความสูงมากกว่าความกว้างของเซลล์)

Squamous : รูปร่างเซลล์แบน มีนิวเคลียสรูปไข่อยู่ตรงกลาง Cuboids : เซลล์รูปสี่เหลี่ยมลูกบาศก์นิวเคลียสอยู่ตรงกลาง Columnar : เซลล์สี่เหลี่ยมทรงสูง นิวเคลียสค่อนมาทางฐาน -Transitional : รูปร่างเซลล์ไม่แน่นอนแล้วแต่สภาวะของอวัยวะที่มันบรรจุอยู่

3.แบ่งตามหน้าที่ ชนิดที่ปกคลุมอวัยวะภายใน membranous epithelium ชนิดที่เปลี่ยนแปลงไปทำหน้าที่ขับสาร glandular epithelium ชนิดที่เปลี่ยนแปลงไปทำหน้าที่เป็นเซลล์รับความรู้สึก Neuro- epithelium: taste bud ของลิ้น ,olfactory epithelium, retina

1. Simple epithelia- a single layer of epithelia is called simple epithelia, it is design to allow molecules to cross the membrane quickly, such as in the capillaries and lungs. i. Simple squamous epithelia- a flat layer of cells. Endothelium produces a slick slippery surface. Mesothelium serves as a middle covering as part of serosa found in body cavities.

Simple cuboidal epithelia- a layer of cube like cells, their height and width are just about equal. It form gland ducts and tubules.

Simple columnar epithelium- a layer of tall cells that line the digestive tract. It functions in absorption, secretion, and ion movement, some as cilia in their apical side.

Pseudostratified Columnar Epithelium- a single layer with cells of different heights which makes it appearing as if there are different layers. Short cells are undifferentiated and give rise to tall cells. Tall cells function in secretion and absorption.

2. Stratified epithelia- two or more layers of cells, cells rise from basal side, main function is protection. i. Stratified squamous epithelium- many layers of cuboidal or columnar cells with squamous cells at the surface. It is the best for protection and lines areas that are often-abraded. They make up the skin and MAY OR MAY NOT have keratin.

ii. Stratified cuboidal and columnar epithelium- rare and forms only large ducts of glands.

iii Transitional epithelium- lines hollow urinary organs and has the ability to stretch from six to three cells thick.

Glands- groups of epithelial cells that make and secrete a substance Glands- groups of epithelial cells that make and secrete a substance. Glands may be unicellular or multicellulaer. 1. Exocrine Glands- substances like mucus, sweat, and saliva are secreted onto body surfaces or cavities. Multicellular exocrine glands have ducts and can be classified by the number and arrangement of the ducts (see page 79). 2. Endocrine Glands- have no ducts, secrete hormones into the blood stream.

เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน (CONNECTIVE TISSUE) : เจริญมาจากเนื้อเยื่อตัวอ่อนชั้นกลาง (mesodem) เป็นตัวยึดเกาะเป็นโครงของเนื้อเยื่อทั่วไป ลักษณะสำคัญ มีหลอดเลือดมาเลี้ยงมากมาย เซลล์เนื้อเยื่อกระจายไม่ยึดติดกัน intercellular matrix ประกอบด้วยน้ำ ของเหลว น้ำกึ่งเมือก

ชนิดเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน 1. Connective tissue proper : ทำหน้าที่ยึดเนื้อเยื่อชนิดอื่น ๆ 2. Modified connective tissue : เนื้อเยื่อเกี่ยวพันแปลงไปทำหน้าที่อย่างอื่น

องค์ประกอบเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน 1. เซลล์ (cell) - Fibroblast - Macrophage - Mast cell - Plasma cell - White blood cell - Adipocyte (Adipose cell or Fat cell)

3. สารระหว่างเซลล์ (ground substance) 2. เส้นใย (fiber) เส้นใยในเนื้อเยื่อเกี่ยวพันมีอยู่ด้วยกัน 3 ชนิด ได้แก่ Collagen fiber มีลักษณะเป็นเส้นเหนียวแข็งแรง อยู่รวมกันเป็นมัดใหญ่ Elastic fiber เป็นเส้นใยที่มีความยืดหยุ่นมาก แตกเป็นแขนงย่อยส่งไปเชื่อมกับแขนงของเส้นอื่น Reticular fiber มีลักษณะคล้ายเส้นใยคอลลาเจน แต่เป็นเส้นบางกว่ากระจายอยู่ทั่วไป เส้นใยชนิดนี้จะมองไม่เห็นถ้าย้อมด้วยสีย้อมเนื้อเยื่อทั่วไป ต้องย้อมด้วยสี silver stain 3. สารระหว่างเซลล์ (ground substance)

ชนิดเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด ดังนี้ 1.Embryonal connective tissue: เนื้อเยื่อเกี่ยวพันที่พบในตัวอ่อน 2. Adult connective tissue: เนื้อเยื่อเกี่ยวพันที่พบในเด็กตั้งแต่แรกคลอดจนถึงวัยผู้ใหญ่

Other Loose Connective Tissues- these are connective tissues that resemble areolar connective tissue. 1. Adipose Tissue- 90% fat cells (white adipose), highly vascularized, found below skin and mesenteries, cushions kidneys and eyes. In babies brown adipose keeps them warm.

2. Reticular connective- only has reticular fibers in the matrix that forms a supportive mesh. Found in bone marrow, spleen, and lymph nodes

Dense Connective Tissue- contains a high percentage of collagen. 1. Irregular dense connective tissue has thick collagen fibers running in different planes, it is found in the dermis and capsules around organs.

2. Regular dense connective tissue have fibers that run parallel to the pull direction, poorly vascularized, makes up tendons and ligaments, high amount of elastic fibers.

Other Connective Tissues: Cartilage, Bone, and Blood- connective tissue types that resist compression. 1. Cartilage- firm but flexible, high tissue fluid, no blood or nerves, has chondrocytes and chondroblasts . There are three types of cartilage: Hyaline, Elastic, and Fribrocartilage.

2. Bone Tissue- highly supportive and protective, matrix has inorganic salts, high collagen fiber content, has osteocytes

3. Blood- most unusual connective tissue, develops from mesenchyme cells and has plasma (nonliving matrix). It transport nutrients and cell

Muscle Tissue- involved in body movement because cells are capable of contraction, contains myofilaments (muscle filaments), there are three types. a. Skeletal muscle- attatches to bones, striated, multiple nucleic cells

Muscle Tissue- involved in body movement because cells are capable of contraction, contains myofilaments (muscle filaments), there are three types. a. Skeletal muscle- attatches to bones, striated, multiple nucleic cells

b. Cardiac muscle-makes the heart, striated, single nucleated cells, involuntary, pumps blood.

b. Cardiac muscle- makes the heart, striated, single nucleated cells, involuntary, pumps blood.

c. Smooth muscle- lines organs, no striations, spindle shaped cells, involuntary, moves substances inside the body.

c. Smooth muscle- lines organs, no striations, spindle shaped cells, involuntary, moves substances inside the body.

Nervous Tissue- makes up the brain, spinal cord, and nerves that innervate the body. Some nervous system cells have the ability to create electrical impulses and stimulate other tissue. a. Neurons- nerve cells that extend long distances and can send an impulse to activate a cell. These control body function. b. Glial- nerve cells that form supportive structures, insulate, and nourish neurons. These cells come in direct contact with neurons but do not control body function

ทำแบบฝึกหัดกันเถอะ!!