การสังเกตการณ์ (Observation)

การสังเกตการณ์ (Observation) การสังเกตการณ์เป็นเทคนิคการรวบรวมข้อมูลการวิจัยอย่างหนึ่ง ที่ผู้สังเกตการณ์ใช้สายตาเฝ้าดูหรือศึกษาเหตุการณ์ ปรากฏการณ์ต่าง ๆ เพื่อให้เข้าใจลักษณะธรรมชาติและความเกี่ยวข้องกันระหว่างองค์ประกอบ ต่าง ๆ ของเหตุการณ์หรือปรากฏการณ์นั้น ๆ

ประเภทของการสังเกตการณ์ แบ่งได้หลายแบบ ขึ้นกับเกณฑ์และทัศนะในการแบ่ง โดยทั่วไปแบ่งได้เป็น 2 ประเภทคือ 1. การสังเกตการณ์ทางตรง (Direct Observation) เป็นการสังเกตการณ์ที่ผู้สังเกตการณ์สัมผัสกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นโดยตรงด้วยตนเอง 2. การสังเกตการณ์ทางอ้อม (Indirect Observation) เป็นการสังเกตการณ์ ที่ผู้สังเกตการณ์ไม่ได้เฝ้าดูหรือศึกษาเหตุการณ์หรือปรากฏการณ์นั้น ๆ โดยตรง แต่จะดูหรือศึกษาจากที่ได้บันทึกมา เช่น จากภาพยนตร์ โทรทัศน์ เทปบันทึกภาพ (วีดีโอ) เป็นต้น

แบ่งตามวิธีการสังเกตการณ์ อาจแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท คือ 1. การสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม (Pardcipant Observation) หมายถึง การสังเกตการณ์ที่ผู้สังเกตการณ์เป็นสมาชิกของกลุ่มที่ศึกษา เช่น กรณีที่วิจัยประเพณีวัฒนธรรม หรือเหตุการณ์ต่าง ๆ ในหมู่บ้านของผู้วิจัยเอง

2. การสังเกตการณ์แบบไม่มีส่วนร่วม (Non-participant Observation) หมายถึง การสังเกตการณ์ที่ผู้สังเกตการณ์ทำการสังเกตโดยไม่ได้เข้าร่วมกิจกรรมในเหตุการณ์นั้น ๆ เช่นกรณีที่ผู้วิจัยไปสังเกตการณ์เรียนการสอนในชั้นเรียน ผู้วิจัยไม่ได้ทำการสอน และไม่ได้เรียนเหมือนกับผู้เรียน แบบของการสังเกตการณ์ อาจแบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ 1. การสังเกตการณ์แบบมีโครงสร้าง (Structured Observation) หมายถึงการสังเกตการณ์ที่ผู้สังเกตการณ์ได้กำหนดเรื่องที่จะสังเกตไว้ล่วงหน้าแน่นอนแล้ว ในการสังเกตการณ์จะศึกษาเฉพาะเรื่องที่ผู้สังเกตการณ์จำกัดขอบเขตไว้แล้ว 2. การสังเกตการณ์แบบไม่มีโครงสร้าง (Unstructured Observation) หมายถึงการสังเกตการณ์ที่ผู้สังเกตการณ์ไม่ได้วางแผน หรือกำหนดขอบเขตเฉพาะเรื่องไว้ล่วงหน้าว่าจะศึกษาเรื่องใด

กิจกรรมของครู 1 2 3 4 5 ข้อวิจารณ์ กิจกรรมของนักเรียน ส่วนที่ 1 กิจกรรม (Activities Sections) เป็นกิจกรรมของครู 19 ข้อ กิจกรรมของนักเรียน 25 ข้อ กิจกรรมของครู 1 2 3 4 5 ข้อวิจารณ์ 1. ทำงานกับนักเรียนเป็นรายบุคคล 2. ทำงานกับนักเรียนเป็นกลุ่มเล็ก ๆ 3. ถามคำถามนักเรียน ? 19. ออกและเข้าห้องเวลาสอน กิจกรรมของนักเรียน 1. อ่านหนังสืออยู่ที่โต๊ะ 2. เขียน ปฏิบัติงานทางด้านวิชาการ 3. ระบายสี ตัดภาพ วาด 25. พูดกับผู้มาเยี่ยม

ส่วนที่ 2 วัสดุอุปกรณ์ (Materials Section) จำนวน 10 ข้อ 3 4 5 ข้อวิจารณ์ 1. กระดานดำ ป้ายนิเทศ 2. แผนที่ แผนภูมิ รูปภาพ ? 10. เครื่องมือหัตถศึกษา ศิลปศึกษา

ส่วนที่ 3 การแสดงออก (Sign Section) จำนวน 12 ข้อ 4 5 ข้อวิจารณ์ 1. ครูเคลื่อนไหวอย่างมีอิสระ 2. ครูเคลื่อนไหวอย่างไม่มีอิสระ ? 12. ครูตอบอย่างฉุนเฉียว

การแสดงออกทางพฤติกรรม ส่วนที่ 4 การแสดงออกทางพฤติกรรมอย่างมีความหมาย (Expressive Behaviors) จำนวน 10 ข้อ การแสดงออกทางพฤติกรรม 1 2 3 4 5 ข้อวิจารณ์ 1. ครูมองและแสดงอาการยอมรับนักเรียน 2. ครูกล่าวคำสนับสนุนแก่นักเรียน ? 10. ควบคุม โดยใช้วิธีพูดดีกับนักเรียน

ข้อดีและข้อจำกัดของการสังเกตการณ์ ข้อดีของการสังเกตการณ์ 1. ช่วยให้ได้ข้อมูลที่ไม่สามารถรวบรวมโดยใช้เครื่องมือหรือเทคนิคอย่างอื่น เช่น กรณีต้องการศึกษาความรู้สึกและพฤติกรรมของทารก เป็นต้น 2. สามารถบันทึกข้อความจริงในระหว่างที่เกิดเหตุการณ์นั้น

ข้อจำกัดของการสังเกตการณ์ 1. การสังเกตการณ์บางครั้งกระทำได้ไม่สะดวก เช่น ที่เกี่ยวกับเรื่องส่วนตัว เป็นต้น 2. การสังเกตการณ์บางครั้งกระทำไม่ได้ทุกแง่ทุกมุม 3. การสังเกตการณ์บางครั้งกระทำไม่ได้ ถ้าหากเหตุการณ์ที่สังเกตไม่เกิดขึ้นในช่วงเวลาที่ทำการสังเกต