รหัสวิชา NUR 3236 รายวิชา การรักษาโรคเบื้องต้น Primary Medical Care บทที่ ๔ หลักการใช้ยาในการรักษาโรคเบื้องต้น วิทยาลัยพยาบาลและสุขภาพ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา ภาคการศึกษา ๒ ปีการศึกษา ๒๕๖๐ อ.สุกัญญา บุญวรสถิต B.N.S, M.N.S.(Community Health Nurse Practitioner)

เมื่อสิ้นสุดการเรียนการสอน นักศึกษาจะมีความรู้ความสามารถดังนี้ 1. บอกหลักการใช้ยาในการรักษาโรคเบื้องต้น ตามที่ กฎหมายรองรับได้ 2. บอกถึงการเลือกให้ยาที่เหมาะสมกับอาการเจ็บป่วยของ ผู้ป่วยได้

ยา มีบทบาททั้งในการป้องกันและรักษาโรค แต่ยา เกือบทุกชนิดจะมีฤทธิ์ในการรักษาที่เราต้องการและมี ผลข้างเคียงซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่ต้องการ ดังนั้นจึงต้องมีความระมัดระวังในการใช้ยาอยู่ เสมอ ผู้ใช้ยาต้องมีความรู้ที่ถูกต้อง สามารถให้ยาได้ ถูกกับโรค กับคน ถูกเวลา ถูกขนาด เพื่อให้ ผลการรักษาที่ดีและมีอันตรายน้อยที่สุด

การใช้ยาในการรักษาโรคเบื้องต้น และยาที่ใช้จำแนกตามประเภทมีหลักการใช้ตามที่กฎหมายรองรับ ดังนี้ ยาแก้ปวด 1. Acetaminophen (Paracetamol) 2. Aspirin มีขนาด 60, 81, 300, 325 mg. 3. Ibuprofen มีขนาด 200, 400 mg.

ยาแก้ปวด

ยาแก้แพ้ 1. Chlorpheniramine (CPM) 2. Cetirizine 10 mg. 3 ยาแก้แพ้ 1.Chlorpheniramine (CPM) 2. Cetirizine 10 mg. 3. Hydroxyzine 10 25 mg. ยาลดการบวม ของเยื่อบุ (Decongesta nt) - Pseudoephe drine

ยาแก้แพ้เฉียบพลัน/ช็อค (Drug used in Anaphylaxis / Shock) -Epinephrine หรือ Adrenaline ยาฉีด (1:1000)1 mg./ml.

ยาออกฤทธิ์ต่อระบบทางเดินหายใจ (Respiratory Drugs) ยาแก้ไอ / ขับเสมหะ 1. Dextromethorphan 15 mg. 2. Mixt. Tussis (Brown's Mixture) 3. Scill Ammon Mixt. 4.Guaifenesin Syr.ยาแคปซูลเจล ในรูปผสมกับยาอื่น ขนาด 200 mg

ยาระบบทางเดินอาหาร (Gastrointestinal Drugs) ยาขับลม 1. Simethicone 80 mg. (Air X) 2. Mixt. Carminative 3. Sodium Bicarbonate ขนาด 300 mg ยาลดกรด (Antacids) 1.Aluminium hydroxide 2.Magnesium hydroxide

ยาลดการสร้างกรด Ranidine (Ranitidine) ยาแก้คลื่นไส้อาเจียน (Anti emetics) 1. Dimenhydrinate (Dramamine) 2. Domperidone (Motilium) ยาลดอาการปวดเกร็ง (Antispasmodics) Hyoscine-n-butylbromide (Buscopan) 10 mg.

ยาแก้ท้องผูก (Anticonstipations) Bisacodyl (Dulcolax) 5 mg. ยาระบาย Magnesium hydroxide or Milk of magnesium ยาแก้ท้องเสีย 1. ยาผงน้ำตาลเกลือแร่ (ORS) 2. น้ำเกลือผสมเอง

วิตามิน 1. Multivitamin 2. Vitamin B complex 3. Vitamin B1 4.Vitamin B2 5. Vitamin B6 6.Vitamin B12 7. Vitamin C ยาเม็ด 50 100 200 500 mg. ยาบำรุงโลหิต 1.Ferrous Fumarate ยา เม็ด 200 mg. 2.Folic acid ยาเม็ด 0.5- 5 mg.

ยาถ่ายพยาธิ 1. Albendazole ยาเม็ด 200 mg. 2. Mebendazole ยาเม็ด 100 mg.

ยาปฏิชีวนะ 1. Amoxycillin (AmoxilIbiamox) 2. Penicillin V. 3. Erythromycin capsule 250 mg. 4. Cotrimoxazole (Bactrim) ยาเม็ด 1 เม็ด ประกอบด้วย Sulfamethoxazole 400 mg. และ Trimethoprim 80 mg. 5. Dicloxacillin capsule 250, 500 mg. 6. Doxycycline ยาเม็ดและcapsule 100 mg. 7. Norfloxacin (Lexinor) ยาเม็ด 100, 200, 400 mg.

ยาทาภายนอก ยา Steriod cream Triamcinolone acetonide ทาบางๆ 3 - 4 ครั้งต่อวัน Prednisolone รักษาและบรรเทา อาการอักเสบของผิวหนัง ทาวันละ 2 - 3 ครั้ง ยาทาแผลในปาก Kanolone, Trinolone และ Oracortia

ยาฆ่าเชื้อรา (Fungicides) 1 ยาฆ่าเชื้อรา (Fungicides) 1.Clotrimazole ยาฆ่าเชื้อรา ทา วันละ 2 - 3 ครั้ง 2.Ketoconazole ยาฆ่าเชื้อรา ทาวันละ 2 - 3 ครั้ง 3.Nystatin ยาฆ่าเชื้อรา ทาวันละ 2 - 3 ครั้ง 4.Gentinl violet ใช้รักษาการติด เชื้อเช่น แบคทีเรีย เชื้อราในช่อง ปากและตามผิวหนังของร่างกาย 5. Miconazoleรักษาการติดเชื้อรา ที่ผิวหนัง หนังศีรษะ และเล็บ

ยาฆ่าหิด, เหา, โลน (Scabicides) Benzyl benzoate ทา 24 ชม. ยาแก้คัน (Antipruritics) Calamine lotion ยาแก้ คัน

ยาป้ายตาปฏิชีวนะ Oxytetracyclin eye ointment ยาหยอดตากลุ่มแก้แพ้ Antihistamine ยาหยอดตาปฏิชีวนะ Tetrahydrozoline + Natazoline (Histaoph eye drop)

ยาละลายผิวหนังให้บางลง และลอก ออกมา Salicylic acid 40 % ด้วยเหตุนี้จึง นำไปใช้ในโรคผิวหนังได้หลายชนิด ทั้งที่มีอาการหนังหนา และเป็นขุย ยาทาแก้ปวดเมื่อย Methyl salicylate ใช้ทาบริเวณที่มี อาการปวดวันละ 3 - 4 ครั้ง

ยาสมุนไพร 1. ขมิ้นชัน รักษาอาการเจ็บคอ บรรเทาอาการหวัด เสริมภูมิ ต้านทาน รักษาอาการท้องเสีย แบบไม่ติดเชื้อ 2. ครีมไพรจีซาน บรรเทาอาการ ปวดเมื่อย เคล็ดขัดยอก ฟก ช้ำ ทาและนวดเบา ๆ บริเวณที่มี อาการวันละ 2-3 ครั้ง 3. มะขามแขกเป็นยาระบาย 4. ยาอมมะแว้งระงับอาการอักเสบ บรรเทาอาการเจ็บคอและไอช่วย ละลายเสมหะ

ยาชาเฉพาะที่ lidocaine 2% ml. ถ้าเป็นแผลที่นิ้วมือ และเท้าห้ามใช้ชนิดมี adrenaline น้ำยาฆ่าเชื้อ  (Disinfectant and Antiseptics) Alcohol, Chlorhexidine gluconate (Hibiscrub),  Povidone ioline,  Sodium hypochlorite,  Chlorhexidine cetrimide (Savlon)

กลูโคสและสารน้ำ Glucose 50%,  D5% NSS,  D5% N/2,  Lactate Ringer’s Solution, 0.9% NSS

ยาคุมกำเนิด ยาเม็ดคุมกำเนิด ทั้งชนิดฮอร์โมน รวม และเฉพาะโปรโตเจน  ยาฉีด ได้แก่ Depo-Provera (DMPA) สารวินิจฉัย Pregnancy test specific for HCG Urine strip ชุดตรวจสอบน้ำตาลในเลือดจาก ปลายนิ้ว

กลุ่มยาที่ใช้ในกรณีให้ยาเพิ่มเติม แก่ผู้ป่วยโรค เรื้อรังต่าง ๆ (refill) ยาลดความดันโลหิต  ยาเบาหวาน  ยาลดไขมัน  ยารักษาโรคเกาต์  ยารักษาโรคหืด  โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง   ยารักษาโรคหัวใจขาดเลือด  ยาคลายกังวล  ยาไมเกรน

ยาปฏิชีวนะต่อต้านเชื้อรา Mycostatin Oral Suspension Vaccine Immunoglobulin  Rabies Vaccine

สรุป ยามีหลายกลุ่มหลายชนิดจำเป็นต้อง เลือกใช้ และให้ยาที่เหมาะสมกับ อาการเจ็บป่วยของผู้ป่วยแต่ละราย และเลือกให้ยาตามที่กฎหมายรองรับ ผู้ใช้ยาต้องมีความรู้ที่ถูกต้องสามารถ ให้ยาได้ถูกกับโรคกับคนถูกเวลาถูก ขนาดเพื่อให้ผลการรักษาที่ดีและมี อันตรายน้อยที่สุด