Legal Phenomena: Social Change & Legal Change มีปัญหาต่างๆ เกิดขึ้นมากมายในสังคม เมื่อเรามองปัญหานั้นผ่านทาง “legal lens” #กฎหมายเข้ามาสัมพันธ์กับเหตุการณ์ต่างๆ นั้นอย่างไร? #ความสัมพันธ์นั้นส่งผลอย่างไร? #เราจะแก้ปัญหานั้นได้โดยกฎหมายหรือไม่? อย่างไร? 12 Law & Society - Legal Phenomena

กรณีเหตุการณ์ในสังคม การรับจำนำข้าว การรับจำนำข้าว คดีโปรแกรมเมอร์ถูกกล่าวหาโพสเฟสบุค หมิ่น สถาบัน คดีโปรแกรมเมอร์ถูกกล่าวหาโพสเฟสบุค หมิ่น สถาบัน ร่างพรบ.ความเสมอภาคระหว่างเพศ ร่างพรบ.ความเสมอภาคระหว่างเพศ ปัญหาสิทธิบัตรยากับสิทธิในการเข้าถึงสวัสดิการ รักษาพยาบาลของคนยากจน ปัญหาสิทธิบัตรยากับสิทธิในการเข้าถึงสวัสดิการ รักษาพยาบาลของคนยากจน 22 Law & Society - Legal Phenomena

ระบบกฎหมาย การมองกฎหมายกับสังคม การมองกฎหมายกับสังคม 1. การใช้กฎหมาย “ใน” ระบบกฎหมาย ได้แก่ การ ใช้กฎหมายในแวดวงของนักกฎหมายวิชาชีพ และกระบวนการยุติธรรม 2. การใช้กฎหมาย “ภายนอก” ระบบกฎหมาย ได้แก่ การใช้กฎหมายของบุคคลทั่วไปในสังคม ที่ไม่ใช่นักกฎหมายวิชาชีพ 32 Law & Society - Legal Phenomena

ความเปลี่ยนแปลง Social Change & Legal Change การเปลี่ยนแปลง 4 แบบ โดย Lawrence Friedman การเปลี่ยนแปลงเล็กน้อยจากในระบบกฎหมาย เช่น การบัญญัติศัพท์ การเปลี่ยนแปลงเล็กน้อยจากในระบบกฎหมาย เช่น การบัญญัติศัพท์ การเปลี่ยนแปลงจากภายนอกระบบกฎหมายที่กระทบ เพียงผลในระบบกฎหมาย เช่น การผลักดันระบบ โควต้าของสัดส่วนสส.ชายหญิง การเปลี่ยนแปลงจากภายนอกระบบกฎหมายที่กระทบ เพียงผลในระบบกฎหมาย เช่น การผลักดันระบบ โควต้าของสัดส่วนสส.ชายหญิง การเปลี่ยนแปลงจากในระบบกฎหมายแต่ส่งผล กระทบต่อสังคมในวงกว้าง การเปลี่ยนแปลงจากในระบบกฎหมายแต่ส่งผล กระทบต่อสังคมในวงกว้าง การเปลี่ยนแปลงจากภายนอกระบบกฎหมายและ ส่งผลกระทบต่อระบบกฎหมาย เช่นการปฏิรูป การเมือง การเปลี่ยนแปลงจากภายนอกระบบกฎหมายและ ส่งผลกระทบต่อระบบกฎหมาย เช่นการปฏิรูป การเมือง 42 Law & Society - Legal Phenomena

การเปลี่ยนแปลงเล็กน้อย จากในระบบกฎหมาย การเปลี่ยนแปลงที่เป็นการแก้ไขบทบัญญัติของ กฎหมายบางคำ ที่นักกฎหมายเห็นว่ามีความสำคัญ เช่น การแก้ไขรัฐธรรมนูญว่า อำนาจอธิปไตย “มา จาก” ปวงชนชาวไทย เป็น อำนาจอธิปไตย “เป็น ของ” ปวงชนชาวไทย การเปลี่ยนแปลงที่เป็นการแก้ไขบทบัญญัติของ กฎหมายบางคำ ที่นักกฎหมายเห็นว่ามีความสำคัญ เช่น การแก้ไขรัฐธรรมนูญว่า อำนาจอธิปไตย “มา จาก” ปวงชนชาวไทย เป็น อำนาจอธิปไตย “เป็น ของ” ปวงชนชาวไทย โดยลำพังแต่การเปลี่ยนแปลงคำศัพท์บางคำ ไม่ได้มี ผลกระทบต่อการใช้กฎหมายแต่อย่างใด โดยลำพังแต่การเปลี่ยนแปลงคำศัพท์บางคำ ไม่ได้มี ผลกระทบต่อการใช้กฎหมายแต่อย่างใด ข้อสังเกต ถึงแม้ว่าตัวบทที่แก้ไขนี้ไม่ได้ส่งผลต่อการ บังคับใช้กฎหมาย แต่เป็นการสะท้อนถึงปรัชญา พื้นฐานที่ใช้กฎหมายนั้นอยู่ เช่น สะท้อนถึงแนวคิด อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชนชาวไทย และสามารถ นำไปสู่บทบัญญัติเรื่องการใช้อำนาจอธิปไตยโดยตรง ของประชาชน เช่นการเข้าชื่อเสนอกฎหมายและการ ถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งระดับสูงเป็นต้น ข้อสังเกต ถึงแม้ว่าตัวบทที่แก้ไขนี้ไม่ได้ส่งผลต่อการ บังคับใช้กฎหมาย แต่เป็นการสะท้อนถึงปรัชญา พื้นฐานที่ใช้กฎหมายนั้นอยู่ เช่น สะท้อนถึงแนวคิด อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชนชาวไทย และสามารถ นำไปสู่บทบัญญัติเรื่องการใช้อำนาจอธิปไตยโดยตรง ของประชาชน เช่นการเข้าชื่อเสนอกฎหมายและการ ถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งระดับสูงเป็นต้น 52 Law & Society - Legal Phenomena

การเปลี่ยนแปลงจากภายนอกระบบ กฎหมายที่ส่งผลในระบบกฎหมาย การเปลี่ยนแปลงจากภายนอกระบบกฎหมายที่ กระทบเพียงผลในระบบกฎหมาย เช่น ความ พยายามให้มีการเปลี่ยนแปลงบทบัญญัติของ กฎหมายโดยกลุ่มการเคลื่อนไหวทางการเมือง หรือองค์กรต่อสู้เพื่อสิทธิในด้านต่างๆ แต่การ เสนอให้แก้ไขกฎหมายนั้นกลับไม่มีประสิทธิผลใน การคุ้มครองสิทธิมากนัก เช่น การเปลี่ยนแปลงจากภายนอกระบบกฎหมายที่ กระทบเพียงผลในระบบกฎหมาย เช่น ความ พยายามให้มีการเปลี่ยนแปลงบทบัญญัติของ กฎหมายโดยกลุ่มการเคลื่อนไหวทางการเมือง หรือองค์กรต่อสู้เพื่อสิทธิในด้านต่างๆ แต่การ เสนอให้แก้ไขกฎหมายนั้นกลับไม่มีประสิทธิผลใน การคุ้มครองสิทธิมากนัก เช่น ความพยายามสร้างกลไกในการร้องเรียนจาก ผู้เสียหายในการคุ้มครองผู้บริโภค ความพยายามสร้างกลไกในการร้องเรียนจาก ผู้เสียหายในการคุ้มครองผู้บริโภค การผลักดันระบบโควต้าของสัดส่วนสส.ชายหญิง การผลักดันระบบโควต้าของสัดส่วนสส.ชายหญิง 62 Law & Society - Legal Phenomena

การเปลี่ยนแปลงจากในระบบกฎหมาย แต่ส่งผลกระทบต่อสังคมในวงกว้าง การเปลี่ยนแปลงที่ในขั้นแรกเป็นการเปลี่ยนแปลงในจุด เล็กๆ เช่น จากคำพิพากษาของศาล แล้วปรากฎว่าผลของ คำพิพากษานั้นขยายผลออกไปกระทบต่อสังคมในวงกว้าง เช่น คำพิพากษาของศาลสูง เช่นใน การเปลี่ยนแปลงที่ในขั้นแรกเป็นการเปลี่ยนแปลงในจุด เล็กๆ เช่น จากคำพิพากษาของศาล แล้วปรากฎว่าผลของ คำพิพากษานั้นขยายผลออกไปกระทบต่อสังคมในวงกว้าง เช่น คำพิพากษาของศาลสูง เช่นใน คดี Plessey v. Ferguson (1896) คดี Plessey v. Ferguson (1896) Brown v. Board of Education of Topeka (1954) Brown v. Board of Education of Topeka (1954) Roe v. Wade (1973) Roe v. Wade (1973) มีข้อสังเกตว่า ตัวอย่างที่ใช้นั้นมาจากสหรัฐที่คำพิพากษา ของศาลสู มีข้อสังเกตว่า ตัวอย่างที่ใช้นั้นมาจากสหรัฐที่คำพิพากษา ของศาลสู งมีผลผูกพัน แต่หากเป็นศาลไทย ผลของ คำพิพากษานั้นคงไม่กระทบในวงกว้าง ตัวอย่างของไทย เช่น คดีเชอรี่แอน ตันแคน ที่ ส่งผลกระทบต่อกระบวนการยุติธรรมของไทย 72 Law & Society - Legal Phenomena

การเปลี่ยนแปลงจากภายนอกระบบ กฎหมายและส่งผลกระทบต่อระบบ กฎหมาย การเปลี่ยนแปลงกฎหมายที่เกิดจากการ เปลี่ยนแปลงของสังคม แล้วมีการผลักดันให้ เปลี่ยนแปลงสังคม เช่นการปฏิรูปการเมืองที่ทำให้ มีการเปลี่ยนแปลงรัฐธรรมนูญ การที่สังคมมีความ กดดันจากภายนอกเช่น สิทธิสภาพนอกอาณาเขต ผลักดันให้เกิดการปฏิรูประบบกฎหมายในสมัย รัชกาลที่ ๕ การเปลี่ยนแปลงกฎหมายที่เกิดจากการ เปลี่ยนแปลงของสังคม แล้วมีการผลักดันให้ เปลี่ยนแปลงสังคม เช่นการปฏิรูปการเมืองที่ทำให้ มีการเปลี่ยนแปลงรัฐธรรมนูญ การที่สังคมมีความ กดดันจากภายนอกเช่น สิทธิสภาพนอกอาณาเขต ผลักดันให้เกิดการปฏิรูประบบกฎหมายในสมัย รัชกาลที่ ๕ การปฏิรูปการเมือง 2535 – 2540 ถึงปัจจุบัน การปฏิรูปการเมือง 2535 – 2540 ถึงปัจจุบัน 82 Law & Society - Legal Phenomena

The End ☃ 92 Law & Society - Legal Phenomena