( Stanum ใช้สัญลักษณ์ Sn ) ดีบุก ( Stanum ใช้สัญลักษณ์ Sn )

การเกิดแร่ดีบุก โดยทั่วไปแล้ว แหล่งแร่ดีบุกจะมีการเกิดได้ 3 แบบ โดยทั่วไปแล้ว แหล่งแร่ดีบุกจะมีการเกิดได้ 3 แบบ เกิดจากน้ำร้อน ซึ่งเป็นส่วนทีเหลือจากแมกมาหรือหินหนืดที่พุ่งตัวขึ้นมาบนผิวโลก ซึ่งจะมีดีบุกปนอยู่ เกิดจากการสะสม โดยการที่น้ำพัดพาแร่มาตกทับถมกันตามบริเวณเชิงเขา ทางน้ำเช่นห้วยธารชายทะเล แอ่งหรือที่ลุ่มต่างๆ จนเกิดเป็นลานแร่ ซึ่งจะมีร่าตุหลายชนิด ซึ่งประเทศไทยพบการเกิดแร่ดีบุกลักษณะนี้ เกิดจากแหล่งน้ำใต้ดิน พัดพาเอาเศษแร่ต่างๆมารวมตามรอยแตกของหินหรือตามถ้ำ ตามโพรงต่างๆ

ลักษณะแร่ดีบุก ลักษณะปกติของแร่ดีบุกตามธรรมชาติ เป็นก้อนแข็งคล้ายหิน มีความแข็งคล้ายหินเขี้ยวหนุมาน ส่วนใหญ่มีสีเทาดำ เมื่อขูดจะเกิดรอยสีขาว เผาไฟไม่ละลาย ต้องป่นเป็นผงผสมกับถ่านหลอมออกมาจะได้เนื้อหรือโลหะดีบุก เป็นก้อนกลมเล็ก มีสีขาวเกือบเงิน ถ้าขัดจะมีสีเหลืองเจือเป็นเงา

แหล่งที่พบ โดยสินแร่ที่พบส่วนมากเป็นชนิดCassiterite SnO2 อาราเขตของแหล่งแร่ที่สำคัญที่สุดคือบริเวณเทือกเขาตะนาวศรีทางภาคทางภาคตะวันตกตลอดแนวเหนือใต้ของภาคใต้ทั้งหมด ถึงชายฝั่งมหาสมุทรอินเดีย โดยเฉพาะในจังหวัด ระนอง พังงา และภูเก็ต

การสกัดแร่ดีบุก กระบวนการละลายด้วยอัลคาไลน์สกัดดีบุกได้ต่ำ ในขณะที่กระบวนการเผาฝุ่นดีบุกกับโซเดียมไฮดรอกไซด์ก่อนการละลายสามารถสกัดดีบุกได้มากกว่า 98 เปอร์เซนต์ แสดงให้เห็นว่ากระบวนการเผาฝุ่นดีบุกกับโซเดียมไฮดรอกไซด์เหมาะที่จะนำมาประยุกต์ใช้ในการสกัดดีบุกจากฝุ่นเตาย่างแร่ได้ โดยการเผาที่อุณหภูมิ 650 องศาเซลเซียส และใช้สัดส่วนของโซเดียมไฮดรอกไซด์ต่อดีบุกออกไซด์ในฝุ่นเท่ากับ 1.43:1 เพื่อเปลี่ยนรูปของดีบุกในฝุ่นให้อยู่ในสภาพที่ละลายได้หมด

การถลุงแร่ดีบุก นำแร่ดีบุกผสมกับถ่านโค้กและหินปูน อัตราส่วน 20 : 4 : 5 โดยมวล นำใส่เตาถลุงที่มีไฟฟ้าหรือน้ำมันเตาให้ความร้อน   เกิดปฏิกิริยาดังนี้ แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ที่เกิดขึ้น สามารถเปลี่ยนกลับไปเป็นแก๊สคาร์บอนมอนอกไซด์แล้วนำกลับมาใช้ใหม่ได้

สำหรับแร่ดีบุกบางชนิดที่มีสารประกอบ SiO ปนอยู่ ต้องจำกัดออก โดยปฏิกริยาต่อไปนี้ ที่สุดท้ายแล้วได้ผลิตภัณฑ์เป็นแคลเซียมซิลิเกต ดีบุกที่ผ่านการถลุงแล้วต้องมีการนำไปทำให้บริสุทธิ์อีกทีก่อนกากโลหะที่เป็นตะกรันที่มีดีบุกปนอยู่ ต้องมีการนำไปถลุงเอาดีบุกออกอีกครั้ง

คุณสมบัติของดีบุก ทนต่อการกัดกร่อน        ไม่เป็นสนิม        ไม่เป็นพิษต่อร่างกาย        ผสมเป็นเนื้อเดียวกับโลหะอื่นได้ ประโยชน์ของดีบุก        ใช้เคลือบโลหะ ทำภาชนะบรรจุอาหาร        ทำโลหะผสม เช่น      ดีบุก + ทองแดง ทองสัมฤทธิ์/ทองบรอนซ์      ดีบุก + ทองแดง + พลว โลหะพิวเตอร์      ดีบุก + ตะกั่ว ตะกั่วบัดกรี

โลหะพิวเตอร์ ตะกั่วบัดกรี