วิปัสสนาญาณ 9
ญาณในวิปัสสนา ญาณที่นับเข้าในวิปัสสนาหรือที่จัดเป็นวิปัสสนา คือ เป็นความรู้ที่ทำให้เกิดความเห็นแจ้ง เข้าใจสภาวะของสิ่งทั้งหลายตามเป็นจริง มีองค์ประกอบ 9 ประการ ได้แก่
1. อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ (ญาณอันตามเห็นความเกิดและความดับ) 2 1. อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ (ญาณอันตามเห็นความเกิดและความดับ) 2. ภังคานุปัสสนาญาณ (ญาณอันตามเห็นความสลาย ) 3. ภยตูปัฏฐานญาณ (ญาณอันมองเห็นสังขารปรากฏเป็นของน่ากลัว)
4. อาทีนวานุปัสสนาญาณ (ญาณอันคำนึงเห็นโทษ) 5 4. อาทีนวานุปัสสนาญาณ (ญาณอันคำนึงเห็นโทษ) 5. นิพพทานุปัสสนาญาณ (ญาณอันคำนึงเห็นด้วยความหน่าย)
6. มุญฺจิตุกัมยตาญาณ (ญาณอันคำนึงด้วยใคร่จะพ้นไปเสีย) 7 6.มุญฺจิตุกัมยตาญาณ (ญาณอันคำนึงด้วยใคร่จะพ้นไปเสีย) 7. ปฏิสังขานุปัสสนาญาณ (ญาณอันคำนึงพิจารณาหาทาง)
8. สังขารุเปกขาญาณ (ญาณอันเป็นไปโดยความเป็นกลางต่อสังขาร) 9. สัจจานุโลมิกญาณ หรือ อนุโลมญาณ (ญาณอันเป็นไปโดยอนุโลมแก่การหยั่งรู้อริยสัจ)
วิปัสสนาญาณทั้ง 9 ประการ เราควรเจริญหรือทำให้มีขึ้นในตน เพราะเห็นหนทางที่จะนำไปสู่เป้าหมายอันสูงสุดของชีวิต ซึ่งเราต้องทำให้มีขึ้นอย่างต่อเนื่องเป็นลำดับ
ญาณในวิปัสสนา ญาณที่นับเข้าในวิปัสสนาหรือที่จัดเป็นวิปัสสนา คือ เป็นความรู้ที่ทำให้เกิดความเห็นแจ้ง เข้าใจสภาวะของสิ่งทั้งหลายตามเป็นจริง มีองค์ประกอบ 9 ประการ