โครโมโซม

การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม พันธุกรรม หมายถึง ลักษณะของสิ่งมีชีวิตที่ถ่ายทอดจาก พ่อแม่ไปสู่ลูกหลาน ซึ่งเป็นลักษณะที่ถูกควบคุมด้วย หน่วยพันธุกรรมหรือยีน (gene)

หน่วยพันธุกรรม หน่วยพันธุกรรมหรือยีน (gene) หมายถึง หน่วยควบคุมลักษณะต่างๆ ของสิ่งมีชีวิต เช่น สีผม สีตา สีผิว ความสูง สติปัญญา ลักษณะเส้นผม ลักยิ้ม -ลักษณะที่ไม่ใช่ลักษณะทางพันธุกรรม เช่น เพศ เสียง ลักษณะอ้วน ผอม

โครโมโซม เซลล์ของสิ่งมีชีวิตมีนิวเคลียส ภายในนิวเคลียสมีโครโมโซมกระจายอยู่ทั่วไปเป็นคู่ๆ โครโมโซม (Chromosome) มีลักษณะเป็นเส้นใยเล็กๆ ที่ประกอบด้วย DNAและโปรตีนอยู่ภายในนิวเคลียส

โครโมโซม -บนโครโมโซมแต่ละคู่มียีนควบคุมลักษณะต่างๆ -มีรูปร่างลักษณะเหมือนกันเป็นคู่ๆ แต่ละคู่เรียกว่า โฮโมโลกัสโครโมโซม (Homologous Chromosome) -บนโครโมโซมแต่ละคู่มียีนควบคุมลักษณะต่างๆ ซึ่งแต่ละลักษณะประกอบด้วยยีน 2 หน่วยที่ได้มาจาก พ่อ 1 หน่วยและได้จากแม่อีก 1 หน่วย

รูปแสดงลักษณะของโครโมโซม

รูปร่าง ลักษณะและจำนวนโครโมโซม โครโมโซมเป็นโครงสร้างที่อยู่ในนิวเคลียสของเซลล์ -ในขณะที่เซลล์ไม่แบ่งตัว โครโมโซมจะยืดยาวออกคล้ายๆเส้นใยเล็กๆ สานกันอยู่ในนิวเคลียส เรียกว่า “โครมาติน (chromatin)” ขดตัวอยู่ในนิวเคลียส -เมื่อเซลล์เริ่มแบ่งตัว เส้นโครมาตินจะหดตัวสั้นเข้ามีลักษณะเป็นแท่ง จึงเรียกว่า “โครโมโซม” แต่ละโครโมโซม ประกอบด้วยแขนสองข้างที่เรียกว่า “โครมาทิด (chromatid)” ซึ่งแขนทั้งสองข้างจะมีจุดเชื่อมกัน เรียกว่า “เซนโทรเมียร์( centromere)

ภาพที่ 1 แสดงโครงสร้างของโครโมโซม

รูปของโครโมโซม

ส่วนประกอบของโครโมโซม โฮโมโลกัสโครโมโซม (Homologous chromosome) หมายถึง โครโมโซมที่มีรูปร่าง ลักษณะและขนาดเหมือนกัน ได้แก่หมายเลข 1 * เซนโทรเมียร์ (Centromere) หมายถึง ปมที่ยึดโครมาทิดไว้ด้วยกัน ได้แก่ หมายเลข 4 แอลลีล (Alleles) หมายถึง ยีน 2 ยีน ซึ่งมีตำแหน่งตรงกัน บนโฮโมโลกัสโครโมโซม ได้แก่หมายเลข 2 * โลกัส (Locus) หมายถึง ตำแหน่งของยีนบนโครโมโซม ได้แก่หมายเลข 3

โครโมโซมในเซลล์ของร่างกายมนุษย์มี 46 แท่งนำมาจัดได้ 23 คู่ แบ่งออกได้ 2 ชนิดคือ 1. ออโตโซม (autosome) คือ โครโมโซมคู่ที่ 1- คู่ที่ 22 ที่เหมือนกันทั้งเพศหญิงและเพศชาย 2. โครโมโซมเพศ (sex chromosome) คือ โครโมโซมคู่ที่ 23 ในเพศหญิงจะมีโครโมโซมเป็น XX ส่วนเพศชายจะมีโครโมโซมเป็น XY

เซลล์ร่างกายทุกๆ เซลล์ของมนุษย์มีโครโมโซมจำนวน 46 แท่ง ส่วนในเซลล์สืบพันธุ์จะพบว่ามีโครโมโซมเพียงครึ่งหนึ่งของเซลล์ร่างกาย

ตารางแสดงจำนวนโครโมโซมในสิ่งมีชีวิตชนิดต่างๆ ชนิดสิ่งมีชีวิต จำนวนโครโมโซม ในเซลล์ร่างกาย ในเซลล์สืบพันธุ์ แมว หมู สุนัข กระต่าย มนุษย์ ลิง วัว 38 40 78 44 46 48 60 19 20 39 22 23 24 30

ภาพที่ 2 รูปร่าง ลักษณะของโครโมโซมแบบต่างๆ

ตารางที่ 1 แสดงจำนวนโครโมโซมในสิ่งมีชีวิตชนิดต่างๆ

ส่วนประกอบของโครโมโซม โครโมโซมประกอบด้วยโปรตีนและ DNA โดยสัดส่วนระหว่าง DNA และโปรตีนที่เป็นองค์ประกอบของโครโมโซมจะพบว่าประกอบด้วย DNA 1 ใน 3 และอีก 2 ใน 3 เป็นโปรตีน

แบบทดสอบ 1. Figure 1 shows a human cell ? What is the structure labeled X ? A Nucleus B Cytoplasm C Chromosome D Membrane

2. How many pairs of homologous chromosomes are there in a human body cell ?

แบบทดสอบ 1. จงระบุตำแหน่งของโครโมโซม ................................................................................................... 2. จำนวนโครโมโซมของเพศชาย .................................................................................................. 3. จำนวนโครโมโซมของเพศหญิง .................................................................................................. 4. โครโมโซมประกอบด้วย ..................................................................................................

5. ลักษณะที่ถ่ายทอดได้ทางการสืบพันธุ์เรียกว่า ................................................................................................ 6. สาเหตุสำคัญที่ทำให้สิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันมีลักษณะต่างกัน คือ.................................................................................... 7. โครโมโซมในเซลล์ร่างกายมนุษย์ มี........แท่ง จัดได้.......คู่ 8. ออโตโซม คือ โครโมโซม คู่ที่..........ถึงคู่ที่ ..........

9. จงระบุลักษณะที่ไม่ใช่ลักษณะทางพันธุกรรม ................................................................................................. 10. ยีนที่ผิดปกติ ได้แก่ ................................................................