ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับสถิติ หมายถึง ตัวเลข หรือศาสตร์ที่ว่าด้วยข้อมูลซึ่งนำมาจัดกระทำ อาจเป็นข้อมูลซึ่งอยู่ในรูปของข้อมูลเชิงปริมาณหรือข้อมูลเชิงคุณภาพ เพื่อหาข้อสรุปที่มีประโยชน์และนำมาวิเคราะห์เพื่อใช้ในการตัดสินใจอย่างมีเหตุมีผล

สถิติวิเคราะห์เชิงอนุมาน ขอบข่ายของสถิติ สถิติเชิงพรรณนา เป็นสถิติที่ใช้ในการบรรยายถึงข้อเท็จจริงของข้อมูลที่รวบรวมมาได้ในรูปของการบรรยาย หรือการนำเสนอข้อมูลในรูปของตาราง สถิติวิเคราะห์เชิงอนุมาน เป็นเทคนิคที่นำข้อมูลเพียงส่วนหนึ่งไปอธิบายเกี่ยวกับข้อมูลส่วนใหญ่ ซึ่งเป็นข้อมูลทั้งหมด โดยทั่ว ๆ ไป ใช้พื้นฐานความน่าจะเป็น เป็นหลักในการอนุมานหรือทำนาย

การเก็บรวบรวมข้อมูล สามารถทำการเก็บได้จาก 2 แหล่ง แหล่งปฐมภูมิ การเก็บด้วยตัวเอง อาจใช้วิธีการสัมภาษณ์ การใช้แบบสอบถาม ใช้วิธีการลงทะเบียน การทดลองในห้องปฏิบัติการ การเก็บข้อมูลด้วยตัวเองจะเสียเวลาและเสียค่าใช้จ่ายมาก แหล่งทุติยภูมิ การเก็บจากแหล่งวิชาการต่างๆ อาจเก็บข้อมูลจากเอกสาร รายงานของโรงเรียน สถานที่ทำการต่าง ๆ การเก็บข้อมูลด้วยวิธีนี้สะดวก รวดเร็ว และประหยัดค่าใช้จ่ายได้ด้วย

การนำเสนอข้อมูลในรูปข้อความ ตัวอย่างเช่น ประชากรอายุตั้งแต่ 11 ปีขึ้นไปของกรุงเทพมหานครอ่านหนังสือพิมพ์รายวันฉบับหนึ่งมากที่สุด คือประมาณร้อยละ 38.8 รองลงมา ได้แก่ ประชากรภาคใต้ ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคเหนือที่อ่านหนังสือพิมพ์รายวันฉบับนี้ ร้อยละ 26.0 18.2 10.8 และ 6.2 ตามลำดับ

การนำเสนอข้อมูลในรูปข้อความกึ่งตาราง ตัวอย่างเช่น ประชากรอายุตั้งแต่ 11 ปีขึ้นไปอ่านหนังสือพิมพ์รายวันฉบับหนึ่ง มีดังนี้ กรุงเทพมหานคร ร้อยละ 38.8 ภาคใต้ ร้อยละ 26.0 ภาคกลาง ร้อยละ 18.2 ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ร้อยละ 10.8 ภาคเหนือ ร้อยละ 6.2

การนำเสนอข้อมูลในรูปตาราง จำนวนที่ผลิตต่อปี (ล้านลิตร) 4 รูปแบบ คือ 1. ตารางทางเดียว (one-way table) ตารางที่ 1.1 ผลผลิตน้ำมันของโรงกลั่นแห่งหนึ่ง (ล้านลิตร) ในปี พ.ศ. 2547 ชนิดน้ำมัน จำนวนที่ผลิตต่อปี (ล้านลิตร) ดีเซล เบนซิน 91 เบนซิน 95 แก๊สโซฮอล์ 20 21 25 12 รวมทั้งหมด 78

2. ตารางสองทาง (two –way table) ตารางที่ 1.2 ผลผลิตน้ำมันของโรงกลั่นแห่งหนึ่ง (ล้านลิตร) ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2544 – 2547 ชนิดน้ำมัน พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 ดีเซล เบนซิน 91 เบนซิน 95 แก๊สโซฮอล์ 12 13 14 9 15 16 10 19 20 21 25 รวมทั้งหมด 48 54 66 78

การนำเสนอข้อมูลในรูปแผนภูมิและกราฟ แผนภูมิแท่งเชิงเดี่ยวและกราฟเส้นเชิงเดี่ยว สินค้านำเข้า แผนภูมิแท่งเชิงเดี่ยว

กราฟ แท่ง (Bar Chart)

แผนภูมิแท่งเชิงซ้อน และกราฟเส้นเชิงซ้อน

กราฟ เส้น (Line Chart)

กราฟเส้นเชิงซ้อน

แผนภาพวงกลม สินค้าฟุ่มเฟือย 27% วัตถุดิบเพื่อ การผลิตสินค้า 38% สินค้าอุปโภค บริโภค 35% สินค้าฟุ่มเฟือย 27% วัตถุดิบเพื่อ การผลิตสินค้า 38%

กราฟวงกลม (Pie Chart)

แผนภูมิรูปภาพ

ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ประชากร (population) เป็นขอบเขตข้อมูลทั้งหมดที่เรากำลังศึกษาหรืออาจหมายถึง กลุ่มของสิ่งทั้งหมดที่ให้ข้อมูลตามที่เราต้องการศึกษา โดยในวิธีทางสถิติจะเรียกว่า พารามิเตอร์ และนิยมใช้สัญลักษณ์อักษร กรีกแทน เช่น ค่าเฉลี่ยของประชากรแทนด้วย  อ่านว่า มิว (mu) ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐานของประชากร แทนด้วย  อ่านว่า ซิกมา (sigma)

ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง กลุ่มตัวอย่าง (sample) เป็นส่วนหนึ่งของประชากรซึ่งถูกเลือกมาศึกษา ทั้งนี้เนื่องจากในบางครั้ง จะพบว่าการศึกษาบางอย่างไม่อาจทำทั้งหมดของประชากรได้ เพราะต้องเสียค่าใช้จ่ายมาก เสียเวลามาก หรือบางทีอาจหาประชากรทั้งหมดไม่ได้ ทั้งนี้เนื่องจากในบางครั้ง จะพบว่าการศึกษาบางอย่างไม่อาจทำทั้งหมดของประชากรได้

มาตราการวัด การวัด การกำหนดตัวเลขหรือสัญลักษณ์อย่างมีระบบให้กับสิ่งของหรือเหตุการณ์ เพื่อแทนปริมาณหรือคุณภาพของสิ่งที่ต้องการวัด 4 ชนิด มาตราอัตราส่วน (ratio scale) มาตราอันตรภาค (interval scale) มาตราเรียงอันดับ (ordinal scale) มาตรานามบัญญัติ (norminal scale)

มาตราอัตราส่วน (ratio scale) มาตราการวัด มาตราอัตราส่วน (ratio scale) เป็นตัวเลขที่แสดงถึงปริมาณความมากน้อย ของข้อมูลที่มีความแตกต่างระหว่างข้อมูลแต่ละหน่วยเท่ากัน และมีศูนย์แท้ เช่น น้ำหนัก ส่วนสูง อายุ และถ้าเรากล่าวว่าน้ำหนัก 0 กิโลกรัมก็แปลว่าไม่มีน้ำหนักเลย ซึ่ง 0 ตัวนี้เรียกว่า ศูนย์แท้ (absolute zero)

มาตราอันตรภาค (interval scale) มาตราการวัด มาตราอันตรภาค (interval scale) เป็นมาตราการวัดที่เป็นตัวเลขแสดงปริมาณความมากน้อย และมีความแตกต่างระหว่างข้อมูลแต่ละหน่วยเท่ากัน แต่ไม่มีศูนย์แท้ เช่น คะแนนสอบวิชาสถิติธุรกิจถ้านักศึกษาได้ 0 คะแนนไม่ได้หมายความว่า นักศึกษาไม่มีความรู้เลย (ไม่ใช่ศูนย์แท้)

มาตราเรียงอันดับ (ordinal scale) มาตราการวัด มาตราเรียงอันดับ (ordinal scale) เป็นมาตราการวัดที่เป็นตัวเลขแสดงปริมาณความมากน้อย เรียกว่า มาตราเรียงอันดับ การวัดในมาตรานี้มีความแตกต่างระหว่างแต่ละหน่วยของข้อมูลไม่เท่ากัน และไม่มีศูนย์แท้ ข้อมูลที่อยู่ในมาตรานี้เป็นตัวเลข ซึ่งตัวเลขที่ต่างกันแสดงให้เห็นถึงคุณสมบัติที่ต่างกัน แต่ตัวเลขนั้นไม่สามารถบอกให้ทราบว่า สิ่งต่าง ๆ เหล่านั้นมีคุณสมบัติแตกต่างกันปริมาณเท่าใด เช่น การประกวดนางสาวไทย มีการจัดลำดับจากคนที่สวยที่สุดเป็นอันดับที่ 1 อันดับที่ 2 และอันดับที่ 3 ตามลำดับ ความแตกต่างของความสวยงามระหว่างอันดับที่ 1 กับอันดับที่ 2 และระหว่างอันดับที่ 2 กับอันดับที่ 3 ไม่เท่ากัน และบอกไม่ได้ว่ามีความสวยงามต่างกันอยู่มากน้อยเท่าใด

มาตรานามบัญญัติ (norminal scale) มาตราการวัด มาตรานามบัญญัติ (norminal scale) เป็นมาตราการวัดที่กำหนดสัญลักษณ์ขึ้นเพื่อเรียกชื่อหรือเพื่อจำแนก หรือจัดประเภทสิ่งของตามคุณลักษณะ เช่น จำแนกคนตามศาสนา คือ ศาสนาพุทธ ศาสนาคริสต์ ศาสนาอิสลาม จำแนกคนตามระดับการศึกษา เช่น ระดับประถมศึกษา ระดับมัธยมศึกษา ระดับปริญญาตรี หรือระดับที่สูงกว่าปริญญาตรี เป็นต้น หรืออาจใช้สัญลักษณ์ ตัวเลข ตัวอักษร ที่กำหนดขึ้น แทนข้อมูลการนับเพื่อดูความถี่หรือการเกิดซ้ำๆ กันของข้อมูลก็ได้ ข้อมูลที่อยู่ในมาตรานี้จะเป็นชนิดความถี่ มาตรานี้ใช้บอกลักษณะหรือระบุชื่อ หรือจัดประเภทสื่งของ ซึ่งไม่มีคุณลักษณะด้านการคิดคำนวณ เข้ามาเกี่ยวข้อง

ระเบียบวิธีทางสถิติ มีอยู่ 5 ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นที่ 1 มีอยู่ 5 ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นที่ 1 การวางแผนงาน (planning) เป็นการกำหนดกรอบในการดำเนินการต่าง ๆ ขั้นที่ 2 การเก็บรวบรวมข้อมูล (collecting data) อาจเก็บจากประชากรทั้งหมดเช่นการทำสำมะโนประชากร หรือเก็บจากกลุ่มตัวอย่างเพื่อความประหยัดของงานนั้น ๆ แล้วแต่ความเหมาะสมในแต่ละงาน

ระเบียบวิธีทางสถิติ ขั้นที่ 3 การนำเสนอข้อมูล เป็นวิธีการที่จะช่วยให้ผู้ที่สนใจงานนั้น สามารถทำความเข้าใจและนำไปใช้ได้ โดยอาจนำเสนอในรูปบทความ นำเสนอในรูปตาราง นำเสนอในรูปแผนภูมิแท่งและนำเสนอในรูปกราฟวงกลม เป็นต้น ขั้นที่ 4 การวิเคราะห์ (analyzing data) เป็นการวิเคราะห์ข้อมูลตั้งแต่ระดับพื้นฐานจนถึงการวิเคราะห์เพื่อตอบสนองวัตถุประสงค์ของงาน

ระเบียบวิธีทางสถิติ ขั้นที่ 5 การตีความหมายและการสรุป (interpretation & conclusion) หลังจากวิเคราะห์ข้อมูลแล้วจะต้องให้ความหมายและสรุปผลเป็นภาษาที่บุคคลทั่วไปที่ไม่ใช่นักสถิติสามารถอ่านและเข้าใจได้

แบบฝึกหัดท้ายบทที่ 1