แนวทางการให้บริการ วัคซีน DTP-HB-Hib ปีงบประมาณ 2562 ภญ.กัลยา สกุลไทย สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 จ.ขอนแก่น

ความเป็นมา กรมควบคุมโรค สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ภายใต้คำแนะนำของคณะอนุกรรมการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค ได้พิจารณานำ วัคซีนรวมคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน ตับอักเสบบี และฮิบ (DTP-HB-Hib) ทดแทนวัคซีนรวมคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน และตับอักเสบบี (DTP-HB) มาให้บริการในแผนงานสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค คาดว่าจะเริ่มนำมาให้บริการแก่กลุ่มเป้าหมายได้ในช่วงเดือน มิถุนายน 2562 เป็นต้นไป

โรคติดเชื้อฮิบ สาเหตุ เกิดจากการติดเชื้อฮีโมฟีลุส อินฟลูเอนเซ ชนิดบี (Heamophilus influenzae type b หรือ Hib) เป็นสาเหตุหลักของโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบในเด็กเล็ก และยังอาจก่อให้เกิด ปอดอักเสบ ติดเชื้อในกระแสเลือด เป็นต้น สามารถติดต่อทางละอองฝอยจากทางเดินหายใจ หรือจากการสัมผัสโดยตรง มักพบในเด็กเล็กอายุต่ำกว่า 2 ปี โรคติดเชื้อฮิบสามารถป้องกันได้โดยการฉีดวัคซีน ที่มีส่วนประกอบของเชื้อฮิบในวัคซีน

ตารางการให้วัคซีนและกลุ่มเป้าหมาย ฉีดวัคซีน DTP-HB-Hib จำนวน 3 โด๊ส ในเด็กอายุ 2 , 4 และ 6 เดือน ระยะเวลาสั้นที่สุดที่สามารถให้วัคซีนได้กรณีเด็กรับวัคซีนล่าช้า คือ แต่ละโด๊สห่างกันอย่างน้อย 4 สัปดาห์

ข้อมูลวัคซีน องค์ประกอบหลักของวัคซีน: เป็นสารแขวนตะกอน ประกอบด้วย 1) ท็อกซอยด์ (พิษที่ถูกทำให้เสียสภาพความเป็นพิษแล้ว) ของเชื้อคอตีบ (Corynebacterium diphtheriae) 2) ท็อกซอยด์ของเชื้อบาดทะยัก (Clostridium tetani) 3) แอนติเจนส่วนผิวของเชื้อไวรัสตับอักเสบบี (HBsAg) และ 4) โพลีแซคคาไรด์จากผิวเซลล์ของเชื้อฮิบที่ถูกเชื่อมกับท็อกซอยด์ของเชื้อบาดทะยัก ขนาดบรรจุ: 10 โด๊สต่อขวด (ปริมาตรต่อขวด 5 มิลลิลิตร) ขนาดและวิธีใช้: ฉีดครั้งละ 0.5 มิลลิลิตร เข้ากล้ามเนื้อต้นขาส่วนบนบริเวณ ส่วนหน้าด้านข้าง (anterolateral)

ข้อห้ามใช้ เด็กที่ทราบว่ามีภาวะภูมิไวเกิน (hypersensitivity)ต่อส่วนประกอบในวัคซีน หรือมีอาการของ ภาวะภูมิไวเกินหลังจากได้รับการฉีดวัคซีน DTP-HB-Hib เข็มก่อน เด็กที่เริ่มมีหรือสงสัยว่ามีอาการเกี่ยวกับระบบประสาท (neurological condition) เด็กที่เคยมีภาวะสมองอักเสบ (encephalopathy)ที่ไม่ทราบสาเหตุ ซึ่งเกิดภายใน 7 วันหลังจากฉีด วัคซีนป้องกันโรคไอกรนเข็มก่อน หรือความผิดปกติเกี่ยวกับระบบประสาทที่เป็นมากขึ้น กรณี ดังกล่าว เด็กยังสามารถฉีดวัคซีนป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก ตับอักเสบบี และฮิบได้หลังจาก ได้รับการประเมินจากแพทย์แล้ว กรณีที่เด็กมีไข้รุนแรงอย่างเฉียบพลันให้เลื่อนการฉีดวัคซีนออกไปก่อน ปฏิกิริยาภายหลังจากฉีดวัคซีน: อาการที่พบบ่อยได้แก่ เจ็บ บวมแดงบริเวณที่ฉีด ไข้ อาเจียน ร้องไห้ ง่วงซึม เบื่ออาหาร และหงุดหงิดง่าย อาการเหล่านี้สามารถหายได้เองภายใน 7 วัน

การปฏิบัติงานสำหรับเจ้าหน้าที่ในการให้บริการวัคซีนDTP-HB-Hib การเตรียมกลุ่มเป้าหมาย: เด็กอายุ 2 , 4 และ 6 เดือนซึ่งสามารถตรวจสอบได้ จากฐานข้อมูล 43 แฟ้ม ข้อมูลเด็กแรกเกิดของโรงพยาบาลแม่ข่าย การเยี่ยม บ้าน/เยี่ยมหลังคลอด การคาดประมาณปริมาณการใช้วัคซีนในแต่ละรอบบริการและการเบิกวัคซีน หน่วยบริการ: คาดประมาณจากจำนวนเด็กกลุ่มเป้าหมายที่นัดหมาย, เด็กที่ พลาดนัดรับวัคซีนในครั้งที่ผ่านมา และเด็กนอกพื้นที่ที่ไม่ได้นัดแต่มาขอรับ บริการ

การคาดประมาณปริมาณการใช้วัคซีนในแต่ละรอบบริการ วัคซีน DTP-HB-Hib ที่ใช้เป็นชนิดmultiple dose จำนวน 10 โด๊ส ซึ่งมีอัตราสูญเสีย วัคซีนร้อยละ 25 หรือคิดเป็นตัวคูณการสูญเสียวัคซีนเท่ากับ 1.33 การคำนวณวัคซีนที่ต้องการใช้ในแต่ละรอบใช้สูตร ดังนี้ จำนวนวัคซีนที่ต้องการใช้ (โด๊ส) = จำนวนเด็กกลุ่มเป้าหมาย x 100 (100 - อัตราสูญเสียวัคซีน) ดังนั้น จำนวนวัคซีน DTP-HB-Hib ที่ต้องการใช้ = จำนวนเด็กกลุ่มเป้าหมาย x 1.33

การเบิกวัคซีน หน่วยบริการ: ใช้ใบเบิกวัคซีน ว.3/1 ในการเบิกวัคซีน โดยกรอกข้อมูลการเบิกวัคซีน และผลการให้วัคซีนใน เดือนที่ผ่านมาให้ครบถ้วนและถูกต้อง แล้วส่งแบบฟอร์ม ว. 3/1 ดังกล่าวให้สำนักงาน สาธารณสุขอำเภอทาง e-mail หรือตามระบบปกติ ภายในเวลาที่กำหนด สำหรับหน่วยบริการ ที่อยู่ในโรงพยาบาลให้ส่งแบบฟอร์ม ว. 3/1 ให้ฝ่ายเภสัชกรรมของโรงพยาบาลที่เป็นคลัง วัคซีนทาง e-mail หรือตามระบบปกติ ภายในเวลาที่กำหนด สำนักงานสาธารณสุขอำเภอ: ตรวจสอบจำนวนการเบิกวัคซีนของหน่วยบริการลูกข่ายว่าความสอดคล้องกับจำนวนเด็ก กลุ่มเป้าหมาย ที่จะให้บริการจริงรวมทั้งจำนวนวัคซีนที่คงเหลือในหน่วยบริการ ก่อนส่ง ต่อไปยังฝ่ายเภสัชกรรมของโรงพยาบาลที่เป็นคลังวัคซีนทาง e-mail หรือตามระบบปกติ ภายในเวลาที่กำหนด

การเบิกวัคซีน คลังวัคซีน: เบิกและรับวัคซีนตามระบบ VMI โดยองค์การเภสัชกรรมจะใช้ค่า ROP และ Max Limit ของ DTP-HB-Hib เท่ากับ DTP-HB ซึ่งคาดว่าองค์การเภสัชกรรมจะเริ่มกระจายวัคซีนไปยัง CUP ในช่วง มิถุนายน 2562 จ่ายวัคซีน DTP-HB ให้หมดก่อน แล้วจึงจ่าย DTP-HB-Hib ให้กับหน่วยบริการในพื้นที่ที่ รับผิดชอบ ตรวจสอบจำนวนการเบิกวัคซีนของหน่วยบริการในโรงพยาบาล และสุ่มตรวจสอบจำนวน การเบิกวัคซีนของหน่วยบริการลูกข่ายเช่นกัน ว่ามีความสอดคล้องของกับจำนวนเด็ก กลุ่มเป้าหมายที่จะให้บริการจริงรวมทั้งจำนวนวัคซีนที่คงเหลือในหน่วยบริการ การเก็บรักษาวัคซีนในระบบลูกโซ่ความเย็น: เก็บวัคซีนไว้ในช่อง +2 ถึง +8 องศาเซลเซียส ห้ามแช่แข็ง

การให้บริการและเฝ้าระวังอาการหลังฉีดวัคซีน ขอให้ใช้วัคซีน DTP-HB ให้หมดก่อน จึงเริ่มใช้วัคซีน DTP-HB-Hib ตรวจสอบความพร้อมของผู้รับบริการก่อนให้บริการวัคซีน ฉีดครั้งละ 0.5 มิลลิลิตร โดยเขย่าขวดก่อนใช้เพื่อให้วัคซีนเป็นเนื้อเดียวกัน สังเกตด้วยตาเปล่าว่าไม่มีสิ่งแปลกปลอมอยู่ในวัคซีน และฉีดวัคซีนเข้า กล้ามเนื้อต้นขาส่วนบนบริเวณส่วนหน้าด้านข้าง ขวดวัคซีนที่เปิดแล้ว : ใช้ภายใน 8 ชั่วโมงหลังเปิดขวด

การให้บริการและเฝ้าระวังอาการหลังฉีดวัคซีน (ต่อ) หลังฉีดวัคซีนให้สังเกตอาการของเด็กอย่างน้อยครึ่งชั่วโมงหลังฉีดวัคซีน หากมีอาการผิดปกติรุนแรงควรปฐมพยาบาลเบื้องต้นและดำเนินการส่งต่อ โรงพยาบาล/รักษาต่อไป หากพบอาการที่เข้ากับนิยามอาการไม่พึงประสงค์ภายหลังได้รับวัคซีน ของสำนักระบาดวิทยา ภายหลังได้รับวัคซีนครั้งสุดท้ายภายใน 4 สัปดาห์ และแพทย์ได้วินิจฉัยแล้ว ที่ให้รายงานไปยังสำนักระบาดวิทยา โดยใช้แบบ รายงาน AEFI 1 และ AEFI 2

การบันทึกการให้บริการและการจัดทำรายงาน การบันทึกการให้บริการในฐานข้อมูลสุขภาพ (43 แฟ้ม) รหัสวัคซีน ชื่อวัคซีนภาษาอังกฤษ ชื่อวัคซีนภาษาไทย อายุ (เดือน)/กลุ่มเป้าหมาย รหัส ICD-10-TM D21 DTP-HB-Hib 1 ดีทีพีตับอักเสบบีฮิบ 1 2 เดือน Z27.1, Z24.6, Z24.1 D22 DTP-HB-Hib 2 ดีทีพีตับอักเสบบีฮิบ 2 4 เดือน D23 DTP-HB-Hib 3 ดีทีพีตับอักเสบบีฮิบ 3 6 เดือน

การคำนวณความครอบคลุมการได้รับวัคซีน DTP-HB-Hib ในเด็กอายุครบ 1 ปี = จำนวนเด็กอายุครบ 1 ปีในพื้นที่รับผิดชอบได้รับวัคซีน DTP-HB-Hib ครบตามเกณฑ์x 100 จำนวนเด็กอายุครบ 1 ปีทั้งหมดในพื้นที่รับผิดชอบ

โปรดดูแลหนูด้วยนะคะ ขอบคุณค่ะ 15