การส่งเสริมสุขภาพช่องปาก และการป้องกันโรคในช่องปากผู้สูงอายุ ตามชุดสิทธิประโยชน์ทางทันตกรรมป้องกัน ทพ.สุธา เจียรมณีโชติชัย ผู้อำนวยการกองทันตสาธารณสุข กรมอนามัย 28 กรกฎาคม 2552

ความเป็นจริง 1. ประเทศไทยก้าวเข้าสู่ภาวะประชากรสูงอายุ 1. ประเทศไทยก้าวเข้าสู่ภาวะประชากรสูงอายุ 2. อายุเพิ่ม โรค(ก็)เพิ่ม รวมทั้งโรคในช่องปาก 3. ความสามารถถดถอย : ตา หู ความจำ กล้ามเนื้อมือ 4. สุขภาพร่างกาย สัมพันธ์กับสุขภาพช่องปาก และการดูแลตนเอง 5. สภาวะช่องปากผู้สูงอายุ 10 ยอดฟันดี วัย 80ปี สูญเสียฟันทั้งปาก 6. สังคมไทยมี Active ageing

เป้าหมายของการดูแลผู้สูงอายุ ไม่ใช่เพียงแต่การตรวจและรักษาเป็นครั้งๆ ต้องลดและป้องกันทุพพลภาพที่อาจเกิดขึ้น โดย - แก้ปัญหาสุขภาพแบบองค์รวม - เพื่อให้พึ่งพาตัวเองได้มากที่สุด - มีความมั่นคงในชีวิต รับรู้คุณค่าศักดิ์ศรีของตนเอง - นำไปสู่คุณภาพชีวิตที่ดีของผู้สูงอายุ - และดำเนินการโดยภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง

กรอบแนวคิดของการจัดระบบดูแลผู้สูงอายุ มีมิติการดูแล : การดูแลในระบบบริการปฐมภูมิ - เวชศาสตร์ครอบครัว Family Medicine - เวชศาสตร์ป้องกัน Preventive Medicine - การสร้างเสริมสุขภาพ Health Promotion ทันตสุขภาพก็เหมือนกัน

เป้าหมายงานทันตสุขภาพ : เป้าหมายงานทันตสุขภาพ : ผู้สูงอายุมีฟันใช้เคี้ยวอาหารได้อย่างเหมาะสม เพื่อสุขภาพและคุณภาพชีวิต กิจกรรมหลัก - พัฒนาระบบบริการป้องกัน ฟื้นฟู - สนับสนุนการดูแลสุขภาพช่องปากตนเอง - ลดการสูญเสียฟันก่อนวัยสูงอายุ

OTTAWA CHARTER FOR HEALTH PROMOTION Strengthen Community Action Develop personal skill Enable Mediate Advocate Create Supportive Environment Reoriented Health Services

Reoriented O’Health Service 2.การพัฒนาศักยภาพภาคีเครือข่ายตามบทบาทหน้าที่ - พัฒนาทักษะทันตแพทย์/ทันตบุคลากร / บุคลากรสาธารณสุข / ชมรมผู้สูงอายุ/ อสม. /อื่นๆ Reoriented O’Health Service  โดยหน่วยบริการ - โครงการฟันเทียมพระราชทาน - โครงการพัฒนางานทันตกรรมป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์  โดยภาคประชาชน - โครงการพัฒนารูปแบบการส่งเสริมสุขภาพช่องปากโดยชมรมผู้สูงอายุ 3. การสำรวจสภาวะช่องปากกลุ่มผู้สูงอายุรายปี 4. ลดการสูญเสียฟันก่อนเข้าสู่วัยสูงอายุ - พัฒนางานส่งเสริมโดยอสม. - พัฒนารูปแบบการดำเนินงานใน สถานประกอบการ/ชุมชน 5. รณรงค์สร้างกระแส รณรงค์ โครงการฟันเทียมพระราชทานร่วมกับหน่วยฯพระราชทานและเอกชน รณรงค์“คนไทยฟันดี สดุดีสมเด็จย่า” และการประกวด “10 ยอดฟันดี วัย 80 ปี”

แนวคิด การจัดกิจกรรมเพื่อสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ มีฟันเคี้ยวอาหาร ได้อย่างเหมาะสม กลุ่มเสี่ยง ป้องกันโรคในช่องปาก ตามชุดสิทธิประโยชน์ กลุ่มที่สูญเสียฟัน ใส่ฟันเทียม เพิ่มศักยภาพในการดูแลตนเอง ชมรมผู้สูงอายุ

- การเข้าถึงบริการ(Accessibility) ความมุ่งหวัง - การเข้าถึงบริการ(Accessibility) เน้นสะดวก ง่าย ใกล้บ้านใกล้ใจ - การดูแลแบบองค์รวม(Holistic Care) - บริการแบบผสมผสาน(Integrated Care ) - การดูแลอย่างต่อเนื่อง (Continuity of Care) - การประสานการดูแล(Co-ordination of Care) - การเสริมพลังชุมชน(Community Empowerment) เป็นไปได้อย่างไร ??

ร่วมด้วยช่วยกัน

เครือข่ายวัยทำงานและผู้สูงอายุในพื้นที่ ศูนย์เขตฯ รพ. PCU ชมรม สสจ. สาธารณสุข วัด กรม/กองส่วนกลาง สำนักตรวจฯ พื้นที่ ชุมชน ศูนย์ 3 วัยฯ องค์กรฯ ท้องถิ่น สถานประกอบการ คณะทันต หน่วยพระราชทาน

โครงการพัฒนารูปแบบ การส่งเสริมป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์ โครงการพัฒนารูปแบบ การส่งเสริมป้องกันตามชุดสิทธิประโยชน์ กิจกรรมสำคัญ การตรวจคัดกรองกลุ่มเสี่ยงและให้คำแนะนำ การใช้ฟลูออไรด์ป้องกันรากฟันผุ การขูดหินน้ำลายป้องกัน Acute perio เริ่มปี 2551 / พื้นที่ต้นแบบ 21 จังหวัด 167 หน่วยบริการ (รพศ./รพท. 8 แห่ง, รพช. 117 แห่ง, PCU 42 แห่ง)

คำถาม : ประสิทธิผลในการป้องกัน เท่าไร? ต้องทำเป็นการศึกษเชิงลึกทั้งหมด ? จะทำต่อปี 52, 53, ........... ? ที่ทำไปแล้วดูแลต่อ ?? หรือเริ่มรายใหม่ ใช้งบประมาณจาก ???

ปี 2552 เห็นอะไร ที่ก้าวหน้ากว่าปี 2551 ปี 2552 เห็นอะไร ที่ก้าวหน้ากว่าปี 2551 1. การพัฒนาระบบบริการ - ปรับคู่มือการดำเนินงาน และประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ บทบาทหน่วยงาน แนวทางการบริหารจัดการ การประสานงาน พื้นที่ร่วมจัดบริการเพิ่ม 7 จังหวัด รวม 28 จังหวัด 273 หน่วยบริการ (รพศ./รพท. 14 แห่ง, รพช. 182 แห่ง, PCU 77 แห่ง) พื้นที่จัดบริการทันตกรรมป้องกันทุก PCU : เช่น จ.ปราจีนบุรี พื้นที่จัดบริการผสมผสาน เช่น อ.สารภี จ.เชียงใหม่, อ.แจ้ห่ม จ.ลำปาง, อ.ลืออำนาจ จ.อำนาจเจริญ ฯลฯ บางพื้นที่ออกไปจัดบริการที่ชมรมผู้สูงอายุ บางพื้นที่ ท้องถิ่น / PCU จัดรถรับส่งผู้สูงอายุมารับบริการ

2. การศึกษาประสิทธิผลของ F varnish ในการป้องกันรากฟันผุ 52-54 - พื้นที่จ.นครปฐม สตูล ตราด เชึยงใหม่ 3. งบประมาณ งบฯ บริการในชุดสิทธิประโยชน์ : express demand UC งบฯ ภาคประชาชน (ชมรมผู้สูงอายุ) : Community based งบฯ ส่วนกลาง : National program (ของเดิม) : พัฒนาวิชาการกรมอนามัย ** Model Development พยายามสิ้นสุดและเข้าสู่ระบบปกติใน 3 ปี **

ปี 2553 ขยายพื้นที่ ตามขีดความสามารถของจังหวัด เน้นดำเนินการเชิงรุก ใกล้บ้าน ใกล้ใจ ... จังหวัดเดิม : ทั้งอำเภอ / ทั้งจังหวัด ... เพิ่มจังหวัดที่สนใจ พัฒนาระบบข้อมูลและการรายงาน เตรียมการประเมินผลโครงการในภาพรวมปี 2553 พัฒนาการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย ภายใต้สถานการณ์

เรากำลังจะมีโรงพยาบาลสร้างเสริมสุขภาพระดับตำบล โรงพยาบาลตำบล ส่งเสริมสุขภาพ(สอ.) อสม. /องค์กรชุมชน อบต./เทศบาล โรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลทั่วไป งานในหน่วยบริการ : * ดูแลโรคเรื้อรัง ความเสื่อม สุขภาพจิต แบบต่อเนื่อง * งานเฝ้าระวังความเสี่ยง/ปัญหา * เสริมพลังอำนาจให้บุคคล ครอบครัว ชุมชน งานในชุมชน : * ส่งเสริมสุขภาพ งานเยี่ยมบ้าน งานจิตอาสา - คุ้มครอง /พิทักษ์สิทธิ - กองทุนผู้สูงอายุ - ส่งเสริมอาชีพ - กิจกรรมสัมพันธ์ -สร้างความเข้าใจในผู้สูงอายุ -การมีส่วนร่วมในชมรม จิตอาสา -ระดมความช่วยเหลือ - จัดการระบบดูแลในชุมชน -กำหนดนโยบายสูงอายุในชุมชน -สนับสนุน งบประมาณ -วิชาการ กลไกของ พมจ. และท้องถิ่นจังหวัด /หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

เรามีแนวคิดการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุภาพรวม แพทย์/พยาบาล ฯลฯ บริการโรคเรื้อรัง สมรรถนะ ระบบส่งต่อ 3. ต้องพึ่งคนอื่น บริการทาง การแพทย์ ดูแล กาย ใจ สังคม กองทุนบำนาญ แห่งชาติ ผู้ช่วยผู้ดูแล หลักสูตร 1 มาตรฐาน พัฒนาสมรรถนะ ส่งเสริมสุขภาพ ไร้พุง คัดกรอง สมองดี นโยบายที่ บูรณาการ ยุทธศาสตร์ ที่ปฏิบัติได้ คุณภาพชีวิต ผู้สูงอายุ อาสาสมัคร 1. พึ่งตนเอง ช่วยคนอื่นได้ สภา/ชมรม ผู้ช่วยผู้ดูแล หลักสูตร 2 มาตรฐาน พัฒนาศักยภาพ ระบบบริการ ทางการแพทย์ คุณภาพ 2. ดูแลตนเองได้บ้าง การดูแล ทาง กาย ใจ การดูแล ทางสังคม การดูแลที่บ้าน ศูนย์ดูแลกลางวัน การมีส่วนร่วม ของท้องถิ่น การดูแลในชุมชน อาสาสมัคร ชมรม เครือข่ายพระสงฆ์ วัดส่งเสริมสุขภาพ

สภาพแวดล้อม ก่อนเข้าสู่วัยสูงอายุ มีปัจจัยแวดล้อมที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ การเข้าถึงบริการสร้างเสริมสุขภาพ บุตรหลาน/ญาติ/ผู้ดูแล ง่าย / สะดวก / ใกล้บ้าน ประหยัดค่าเดินทาง ชมรม/เครือข่ายมีส่วนร่วม สภาพแวดล้อม ก่อนเข้าสู่วัยสูงอายุ

ขอขอบคุณทุกความร่วมมือ กองทันตสาธารณสุข ขอขอบคุณทุกความร่วมมือ