ราชาศัพท์

แปลว่า ศัพท์หรือถ้อยคำสำหรับพระราชา หรือ ศัพท์หลวง

หมายถึง ศัพท์หรือถ้อยคำเฉพาะที่บุคคลทั่วไป ใช้แก่บุคคลที่เคารพ 5 ระดับ 1.พระมหากษัตริย์ 2.พระบรมวงศานุวงศ์ 3.พระภิกษุ 4.ขุนนาง ข้าราชการ 5.สุภาพชนทั่วไป

ที่มาของราชาศัพท์ 1.ทางสังคมและประวัติศาสตร์ พ่อขุน เจ้าชีวิต พระเจ้าแผ่นดิน พระเจ้าอยู่หัว ทรงธรรม์ ทรงเดช ทรงฤทธิ์ ภูเบศวร์ ท้าวไท อธิราช 2.ทางภาษา มีคำราชาศัพท์ที่เรารับมาจากภาษาอื่น แล้วตกแต่งให้เป็น ราชาศัพท์ ได้แก่ ภาษาบาลี สันสกฤต และภาษาเขมร

ในทางภาษาราชาศัพท์มีที่มา 2 ทาง 1.ตกแต่งขึ้นจากคำไทยดั้งเดิม พระเจ้าลูกยาเธอ พระกราม พระยอด พระรากขวัญ ทรงจาม ทรงยืน ทรงขลุ่ย ทรงช้าง ทรงคม ทรงพ่วงพี ทรงพระเจริญ พระแท่น พระเก้าอี้ พระอู่

2.ตกแต่งขึ้นจากคำที่มาจากภาษาอื่น อัยกา --- พระอัยกา พระบรมอัยกา ชนนี --- พระชนนี พระราชชนนี หัตถ์ --- พระหัตถ์ ขนง --- พระขนง เสโท --- พระเสโท อนุเคราะห์ --- พระอนุเคราะห์ พระราชานุเคราะห์ พระบรมราชานุเคราะห์

บางคำถือว่าเป็นราชาศัพท์อยู่แล้ว ไม่ต้องตกแต่ง แต่มีอยู่ไม่มาก รับสั่ง ตรัส เสวย กริ้ว ประทาน โปรด สวรรคต สรง ประทับ เสด็จ

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำริว่า พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าไตรทศประพันธ์ ได้รับราชการสนองพระเดช พระคุณ ทั้งในหน้าที่ฝ่ายปกครอง การทูต และในกระทรวงต่างประเทศ จนถึงปลัดทูลฉลองกระทรวงนั้น ด้วยทรงพระปรีชาสามารถ....... จึงโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ การก็สมดัง คาดหมาย ด้วยพระองค์เจ้าไตรทศประพันธ์ ทรงพระสติปัญญารอบรู้ รัฏฐาภิปาลโนบาย อันได้ทรงศึกษามาแต่พระชนก ทรงบังคับการงาน โดยซื่อตรง จึงเป็นผลเชิดชูพระเกียรติ พระเดชานุภาพ

ข้อสังเกตเกี่ยวกับการใช้คำราชาศัพท์

การใช้คำ ทรง นำหน้าคำนาม ทรงม้า --- ขี่ม้า ทรงศร --- ถือศร ทรงศีล --- รับศีล ทรงธรรม --- ฟังเทศน์ ทรงบาตร --- ตักบาตร ทรงกีตาร์ --- เล่นกีตาร์

การใช้คำ ทรง นำหน้าคำกริยา ทรงฟัง --- ฟัง ทรงยินดี --- ยินดี ทรงจับ --- จับ ทรงขอบใจ --- ขอบใจ ทรงเป็นศิษย์เก่า --- เป็นศิษย์เก่า

การใช้คำ ทรง นำหน้าคำนามราชาศัพท์ พระกรุณา --- ทรงพระกรุณา พระประชวร --- ทรงพระประชวร พระดำริ --- ทรงพระดำริ พระอักษร --- ทรงพระอักษร พระดำเนิน --- ทรงพระดำเนิน

กริยาใดเป็นราศัพท์แล้ว ไม่ใช้คำ ทรง นำหน้า ประทม เสวย ประทับ สรง เสด็จ โปรด สวรรคต ยกเว้น ผนวช --- ใช้ทรงผนวชได้

คำกริยาที่มีนามราชาศัพท์ต่อท้ายจะไม่ใช้คำ ทรง นำหน้า มีพระมหากรุณา มีพระราชดำริ มีพระราชโองการ เป็นพระราชโอรส เป็นพระประมุข ทราบฝ่าละอองธุลีพระบาท ซูบพระองค์ สิ้นพระชนม์

การใช้คำ เสด็จ นำหน้าคำกริยาสามัญ เสด็จไป เสด็จกลับ เสด็จเข้า เสด็จออก เสด็จขึ้น เสด็จลง

การใช้คำ เสด็จ นำหน้าคำนามราชาศัพท์ให้เป็นคำกริยาราชาศัพท์ พระราชสมภพ --- เสด็จพระราชสมภพ พระราชดำเนิน --- เสด็จพระราชดำเนิน

เสด็จ ในภาษาไม่เป็นทางการหมายถึง พระองค์ พระองค์เจ้า เสด็จให้มาทูลถามเสด็จ ว่าเสด็จจะเสด็จ หรือไม่เสด็จ ถ้าเสด็จไม่เสด็จ เสด็จก็จะเสด็จ

การใช้คำ พระบรม บรม หรือ ปรม แปลว่ายิ่งใหญ่ ใช้กับพระมหากษัตริย์ พระบรมเดชานุภาพ พระบรมราชานุญาต พระบรมราโชวาท พระปรมาภิไธย

การใช้คำ พระราช ใช้กับพระมหากษัตริย์ พระราชินี อุปราช พระราชปฏิสันถาร พระราชหัตถเลขา พระราชนิพนธ์

การใช้คำ พระ ใช้นำหน้าคำสามัญหมวดเครื่องใช้ อวัยวะ ให้เป็นราชาศัพท์ พระบาท พระเขนย พระกร พระภูษา พระธโรน พระเก้าอี้ พระพาหา พระเศียร

การใช้คำราชาศัพท์ให้ถูกต้อง เฝ้าฯรับเสด็จ ไม่ใช้ ถวายการต้อนรับ มีความจงรักภักดี ไม่ใช้ ถวายความจงรักภักดี อาคันตุกะ พระราชอาคันตุกะ ทูลเกล้าฯถวาย น้อมเกล้าฯถวาย