ไตรภูมิพระร่วง

ความเป็นมา พระมหาธรรมราชาที่ ๑ หรือ พระยาลิไท มีจุดประสงค์เพื่อ ไตรภูมิพระร่วงหรือ ไตรภูมิกถา/เตภูมิกถาหมายถึงเรื่องราวของโลกทั้งสาม เป็นพระราชนิพนธ์ของ พระมหาธรรมราชาที่ ๑ หรือ พระยาลิไท มีจุดประสงค์เพื่อ ๑. เพื่อจะเทศนาสวดอภิธรรมถวายแด่พระมารดา ๒. ให้ผู้อ่านเข้าถึงกฎไตรลักษณ์ - ให้เห็นคุณและโทษของโลกทั้งสาม ที่ไม่มีความแน่นอน - ชี้ทางให้มนุษย์หลุดพ้นจากโลกทั้งสาม ไปอยู่ในโลกุตรภูมิ - เน้นให้เห็นกฎแห่งกรรม โดยเริ่มเนื้อหาแรกจากนรกภูมิ

ภาษาที่ใช้ เป็นภาษาโบราณโดยส่วนมากใช้ภาษาบาลีสันสกฤต “พ่อกูชื่อศรีอินทราทิตย์ แม่กูชื่อนางเสือง พี่กูชื่อบานเมือง ตูพี่น้องท้องเดียว ๕ คน ผู้ชายสาม ผู้หญิงโสง พี่เผือผู้อ้ายตายจากเผือเตียมแต่ยังเล็ก” “สัตว์อันเกิดในนรกภูมินั้น เป็นด้วยอุปปติกโยนิ ภูลเป็นรูปได้ ๒๘ คาบสิ้นคาบเดียว รูป ๒๘ นั้นคืออันใดบ้าง คือปถวี อาโป เตโช วาโย จักขุ โสต ฆาน ชิวหา กาย มน ฯ...”

๓ ภูมิ ในไตรภูมิ กามภูมิ เป็นดินแดนที่ยังประกอบด้วยกิเลส รูปภูมิ เป็นดินแดนของพรหมมีรูป อรูปภูมิเป็นดินแดนของพรหมไม่มีรูป

อสุรกายภูมิ เปตวิสยภูมิ ทุคติภูมิ ๔ ดิรัจฉานภูมิ นรกภูมิ กามภูมิ สุคติภูมิ ๗ ฉกามาพจร มนุสสภูมิ

การกำเนิด อัณฑชโยนิ เกิดจากไข่ ชลามพุชโยนิ จากมีรกอันห่อหุ้ม สังเสทชโยนิ จากใบไม้และเหงื่อไคล อุปปาติกโยนิ เกิดเป็นตัวขึ้นเองและโตทันที

มนุสสภูมิ ตั้งแต่เริ่มต้นปฏิสนธิในครรภ์มารดาก็เริ่มก่อตัวเป็นกัลละ กัลละมีรูปร่าง โปร่งเหลวเหมือนน้ำหรือเหมือนเมือกตม เป็นคำที่ใช้เฉพาะสิ่งที่ห่อหุ้มก่อกำเนิดเป็นคนเท่านั้นกัลละที่ก่อเป็นตัวเด็กขึ้นมานี้ตามวิทยาศาสตร์กล่าวเรียกว่า Cell เมื่อเวลาผ่านไปก็เกิดกลายเป็นตัวเด็กขึ้นนั่งกลางท้องแม่และเอาหลังมาชนท้องแม่ มีสายสะดือเป็นตัวส่งอาหารที่แม่กินเข้าไปให้แก่เด็ก เด็กที่นั่งอยู่กลางท้องแม่นั้นจะนั่งอยู่เวลาประมาณ ๘ - ๑๒ เดือน แล้วจึงคลอดจากท้องแม่

ชลามพุชโยนิ “ผิเมื่อใดผู้หญิงนั้นเถิงฤดูโดยเดือนแล้ว แลเลือดไหลออกจากท้องที่นั้นแล้ว แต่นั้นไปเมื่อหน้า ๗ วัน ชื่อเขตุผู้มีสิ่งอันมาเกิดเอาปฏิสนธิไส้แต่นั้น แต่นั้นไปเลือดบ่มิได้ไหลออกจากท้องที่เคยปกติ ดังก่อนเลย... เมื่อแรกก่อเป็นนั้นน้อยนักหนา เรียกชื่อว่า กัลละหัวปีมีเท่านี้ เอาผมคนในแผ่นดินเราอยู่นี้มาผ่าออกเป็น ๘ คาบ เอาแต่คาบเดียวมาเปรียบเท่าคนในแผ่นดินอันชื่อว่า อุตตรกุรุนั้น แลเอาเส้นผมของชาวอุตตรกุรุนั้นแต่ละเส้นหนึ่งชุบน้ำมันงาอันใสงามนั้นเอามาสลัดเสียได้ ๗ คาบแล้วจึงถืออยู่ น้ำมันนั้นย้อยลงมาปลายผมนั้นท่านว่ายังใหญ่กว่ากัลละนั้นเลย...

บุตรที่เกิดมาในไตรภูมิ อภิชาตบุตร เป็นคนเฉลียวฉลาดมีรูปงามหรือมั่งมียศยิ่งกว่าพ่อแม่ อนุชาตบุตร มีเพียงพ่อแม่ อวชาตบุตร ด้อยกว่าพ่อแม่

คนทั้งหลาย คนนรก ผู้ที่ทำบาปฆ่าสัตว์ตัดชีวิต คนนรก ผู้ที่ทำบาปฆ่าสัตว์ตัดชีวิต คนเปรต ผู้หาบุญจะกระทำบ่มิได้ คนเดรัจฉาน คนที่ไม่รู้จักบาปและบุญ มนุษย์ คนที่รู้จักบาปและบุญ รู้จัก พระรัตนตรัย

มนุษย์ในทวีปทั้ง ๔ ชมพูทวีป อมรโคยานทวีป บุรพวิเทหทวีป อุตตรกุรุทวีป

ชมพูทวีป (ทิศใต้) มนุษย์ในชมพูทวีป มีความสูง ๔ ศอก มีอายุประมาณ ๑๐๐ ปี มนุษย์ที่อาศัยในทวีปนี้ อายุขึ้นอยู่กับคุณธรรม แต่ต่อไปภายภาคหน้า จะมีอายุ เพียง ๑๐ ปี และตัวจะเตี้ยถึงขนาดยืนอยู่ใต้ต้นมะเขือ เรียกยุคนั้นว่า “ยุคทมิฬ” เป็นยุคที่เสื่อมที่สุดของชมพูทวีป ดอกไม้ประจำชมพูทวีป คือ “ชมพู” (ต้นหว้า) ชมพูทวีปเป็นทวีปเดียวที่พระพุทธเจ้าทุกพระองค์ต้องมาตรัสรู้ที่ทวีปนี้เท่านั้น

อมรโคยานทวีป (ทิศตะวันตก) มนุษย์ที่อาศัยอยู่ในทวีปนี้ มีรูปหน้าเหมือนพระจันทร์ครึ่งซีก มีใบหน้าวงกลมคล้ายวงพระจันทร์ คนหน้าเหมือนคั่งเดือนแรม จมูกโด่งคางแหลม มีความสูง ๖ ศอก มีอายุ ๕๐๐ ปี ดอกไม้ประจำทวีป คือ “กะทัมพะ” (ไม้กระทุ่ม)

บุรพวิเทหทวีป (ทิศตะวันออก) มนุษย์ที่อาศัยในทวีปนี้ มีรูปหน้าเหมือนพระจันทร์เต็มดวง คนหน้ากลมเหมือนดวงจันทร์ มีใบหน้าตอนบนโค้งตัดลงมาเหมือนบาตร มีความสูง ๙ ศอก มีอายุ ๗๐๐ ปี ดอกไม้ประจำทวีป คือ “สิรีสะ” (ไม้ทรึก)

อุตรกุรุทวีป (ทิศเหนือ) มนุษย์ที่อาศัยอยู่ในทวีปนี้ รูปร่างงาม มีลักษณะใบหน้าเป็นรูปสี่เหลี่ยม รักษาศีล ๕ เป็นนิจ ไม่ยึดถือสมบัติ บุตร ภรรยา สามี ว่าเป็นของๆตน มีความสูง ๑๓ ศอก มีอายุ ๑,๐๐๐ ปี มีต้นไม้นานาชนิดมากมาย ดอกไม้ประจำทวีป คือ “กัปปรฺกขะ” (กัลปพฤกษ์) ถ้าอยากได้อะไรก็ให้นึกเอาที่ต้นกัลปพฤกษ์ จะสมปรารถนา มนุษย์ที่อุตรกุรุทวีปเมื่อตายไปจะได้ไปเกิดใน “เทวภูมิ” ชั้น ตาวติงสาห์ภูมิ ทุกคนเป็นกฎตายตัว