โรคนิวคาสเซิล (Newcastle disease : ND) เป็นโรคที่สามารถส่งผลได้ต่อทุกระบบของไก่ ทำให้เกิดการระบาดอย่างรวดเร็ว และรุนแรง อัตราการตายเกือบ 100 % สาเหตุ เกิดจากเชื้อไวรัส สามารถแยกตามความรุนแรงได้ 3 พวกคือ 1. Lentogenic strain : มีความรุนแรงน้อยทำให้ไก่เป็นโรคได้ แต่ไม่รุนแรง เหมาะจะใช้ผลิต Vaccine ในสัตว์ที่ยังไม่มีภูมิต้านทาน เช่น strain B1, Lasota, F strain เป็นต้น

2. Mesogenic strain : มีความรุนแรงมากกว่าชนิดแรก เหมาะจะใช้ผลิต vaccine ในสัตว์ที่อายุมากขึ้นหรือสัตว์ที่เคยทำวัคซีนมาแล้ว เช่น MP strain 3. Velogenic strain : เป็นเชื้อที่มีความรุนแรงมาก ใช้เตรียม Vac. เชื้อตาย ใช้ทดลองทดสอบความคุ้มโรคหลังทำ Vac. เช่น strain Texas G.B., Hertz และ Milano, etc. เชื้อไวรัสนี้เป็นได้กับสัตว์ปีกทุกชนิด โดยไก่จะรุนแรงที่สุด

การติดต่อ อาการ การสัมผัส พาหะ อากาศ (air borne) แบ่งตามความรุนแรงของเชื้อได้เป็น 4 ชนิด 1.ชนิดรุนแรงเป็นที่อวัยวะภายใน รวดเร็วและรุนแรง อาจป่วย 100% & อาจตาย 100% หายใจดังครืดคราด อ้าปากหายใจ น้ำมูกไหล อุจจาระสีเขียว อุณหภูมิสูงกว่าปกติลดต่ำกว่าปกติ ตาย

อาการ (ต่อ) 1.ชนิดรุนแรงเป็นที่อวัยวะภายใน รวดเร็วและรุนแรง อาจป่วย 100% & อาจตาย 100% หายใจดังครืดคราด อ้าปากหายใจ น้ำมูกไหล อุจจาระสีเขียว อุณหภูมิสูงกว่าปกติลดต่ำกว่าปกติ ตาย

2. ชนิดรุนแรงเป็นที่ประสาทร่วมด้วย ซึม มีอาการระบบหายใจ : จาม อ้าปาก หอบ ต่อมาจะมีอาการทางประสาท : คอบิด เดินเป็นวงกลม เดินถอยหลัง อัมพาต ปีกตก หัวสั่นก่อนตาย ฝูงที่เป็นโรคกินเวลา 2-3 wk. กว่าโรคจะสงบ อัตราการตายต่ำกว่าชนิดแรก ไก่ที่รอดตาย อัมพาต ปีกตก คอบิด แคระแกร็นตลอดอายุ

3. ชนิดรุนแรงปานกลาง ไก่เล็ก มีอาการทางระบบหายใจ & ระบบประสาทเพียงเล็กน้อย ไก่ใหญ่ การไข่ลดลง และกลับคืนเป็นปกติใน 2-3 wk. 4. ชนิดรุนแรงต่ำ อาการทางระบบหายใจอย่างอ่อนๆ

วิการ มีเลือดออกกระจายทั่วไปตามอวัยวะต่างๆ เฉียบพลัน จุดเลือดออกที่กระเพาะแท้และรอยต่อระหว่างกระเพาะแท้กับกระเพาะบด เรื้อรัง จุดเนื้อตายที่ม้าม

การป้องกันโรค ต้องอาศัยภูมิคุ้มโรค CMI และ humoral Antibody และต้องคำนึงถึงระดับภูมิคุ้มจากแม่ ND virus สามารถ neutralize Ab ในกระแสเลือดได้ดี ปกติภูมิคุ้มจากแม่จะหมดวันที่ 24-28 การควบคุมโรคโดยการใช้วัคซีน 1. วัคซีนเชื้อตาย ปลอดภัยแต่ภูมิคุ้มโรคสั้น ใช้ฉีดในไก่พ่อแม่พันธุ์ และไก่ทดแทน

การป้องกันโรค (ต่อ) 2. วัคซีนเชื้อเป็น 2.1 strain F และ B1 เป็นชนิดที่อ่อนและทำให้เกิดความเครียดน้อย ให้โดยหยอดตา หยอดจมูก พ่นเป็นละอองและผสมน้ำดื่ม * เหมาะสำหรับให้ครั้งแรกในลูกไก่ 2.2 Strain Lasota แรงกว่า F และ B1 ไม่ควรใช้ในลูกไก่ที่ไม่มีภูมิคุ้มกันจากแม่ * เหมาะจะให้เป็นครั้งที่ 2 หลังจากให้ F หรือ B1 ให้โดยผสมน้ำหรือพ่นเป็นละออง