การอ่านจับใจความเรื่องสั้น
เรื่องสั้น (Short story) คืองานเขียนร้อยแก้วประเภทบันเทิงคดี (Fiction) ซึ่งเป็นเรื่องสมมติ และมุ่งให้ความสนุกสนานเพลิดเพลินแก่ผู้อ่านเป็นหลัก แม้ว่าผู้แต่งจะมีอิสระ ในการสร้างสรรค์ได้อย่างกว้างขวาง แต่สังเกตลักษณะสำคัญที่แตกต่างจากงานเขียนบันเทิงคดีแบบอื่นได้ ดังนี้
๑. มีขนาดสั้น และมุ่งเสนอแนวคิดสำคัญเพียงอย่างเดียว ๒ ๑. มีขนาดสั้น และมุ่งเสนอแนวคิดสำคัญเพียงอย่างเดียว ๒. มีโครงเรื่องที่สนุก เร้าใจให้ติดตาม ๓. มีการดำเนินเรื่องในช่วงระยะเวลาอันสั้น ๔. มีตัวละครสำคัญน้อย ๕. มีการสร้างฉาก บรรยากาศ บทสนทนา และองค์ประกอบต่างๆ ด้วยภาษาและกลวิธีการแต่งที่กระชับรัดกุม และทำให้เรื่องสมจริง
กลวิธีการแต่งเรื่องสั้นให้สนุก คือการสร้างโครงเรื่องให้มี “ข้อขัดแย้ง” ที่เร้าใจน่าติดตาม แล้วคลี่คลายข้อขัดแย้งเหล่านั้นอย่างสมจริง และเข้มข้นขึ้นเรื่อยๆ จนกระทั่งถึง “จุดสุดยอด” (Climax) ของเรื่อง ซึ่งเป็นจุดจบของข้อขัดแย้ง ข้อขัดแย้งที่ใช้กันมากมีดังนี้
๑. ข้อขัดแย้งระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ คือความขัดแย้งหรือ การต่อสู้ของตัวละครที่เป็นมนุษย์ด้วยกัน นับเป็น ข้อขัดแย้งที่นำมาแต่งเรื่องสั้นกันมากที่สุด ๒. ข้อขัดแย้งที่เกิดจากปัจจัยภายนอก เช่น การต่อสู้กับ ภัยธรรมชาติ สัตว์ ความยากจน ศาสนา ๓. ข้อขัดแย้งกับตนเอง เช่น ความปรารถนาที่จะกระทำอย่างใดอย่างหนึ่งกับความรู้สึกผิดชอบชั่วดีต่อการกระทำนั้น
แนวทางในการอ่านจับใจความเรื่องสั้นให้ได้ถูกต้องแม่นยำอย่างรวดเร็ว มีดังนี้ ๑. ชื่อเรื่อง เป็นจุดชี้แนะหัวใจของเรื่องเป็นอันดับแรก เรื่องสั้นบางเรื่องตั้งชื่อให้เห็นแก่นเรื่องหรือใจความสำคัญได้ชัดเจน ๒. แก่นเรื่อง นับเป็นจุดซ่อนเร้นที่ผู้แต่งเรื่องสั้นจะไม่บอกโดยตรง แต่ผู้อ่านสามารถค้นหาด้วยวิธีการ ต่อไปนี้
๒.๑ พิจารณาจากข้อขัดแย้งของเรื่องแล้วติดตามผลของข้อขัดแย้งเหล่านั้นว่า คลี่คลายขยายตัวและสิ้นสุดลงอย่างไร ๒.๒ พิจารณาจากจุดสุดยอดของเรื่อง ซึ่งมักจะอยู่ตอนท้ายๆ ใกล้จบเรื่อง จะมองเห็นแก่นเรื่องทันที ๒.๓ สรุปสาระสำคัญของเรื่องโดยการตอบคำถามว่า ใคร ทำอะไร ที่ไหน เมื่อไร อย่างไร และทำไม
๓. ภูมิหลัง การมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับสังคมและเหตุการณ์ในเรื่อง จะช่วยให้จับใจความได้ง่ายยิ่งขึ้น ๔. น้ำเสียงหรือหางเสียง การจับน้ำเสียงหรือหางเสียงของผู้แต่งจะช่วยให้จับใจความของเรื่องได้. ๕. ไม่ควรอ่านแต่จะจับใจความเพียงอย่างเดียว ควรเก็บใจความประกอบของเรื่องไปพร้อมๆ กันเพื่อจะได้อรรถรส