สิ่งท้าทายพระสงฆ์ในบริบทสังคมปัจจุบัน ยศ สันตสมบัติ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

สภาวการณ์ที่สังคมไทยกำลังเผชิญอยู่ การทำความเข้าใจกับสังคมเปลี่ยนผ่าน (transitional society) การเปลี่ยนแปลงสังคมและวัฒนธรรมเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว การปรับเปลี่ยนบทบาทของสถาบัน

โลกทัศน์ อุดมการณ์และความขัดแย้งทางสังคม การมองปรากฎการณ์สังคมผ่าน concept ศักดินา ชนชั้น อัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ สิทธิชุมชน

โลกทัศน์ไทย หลากหลายและซับซ้อน โลกทัศน์ cosmology, worldview มุมมอง วิธีคิด เกี่ยวกับโลกและจักรวาล ทุกสิ่งที่อยู่รอบตัว ความหมาย อะไรคือ ความจริง ความดี ความงาม การปรับเปลี่ยนวิธีคิด/โลกทัศน์ไทย ซับซ้อนขึ้น ลักลั่นขัดแย้ง

พุทธ/พราหมณ์ บุญ (กฎแห่งกรรม) สิ่งมีชีวิตในจักรวาลเกิดมาในตำแหน่งแห่งที่แห่งใดแห่งหนึ่ง ตามแต่ อานิสงค์ผลบุญที่ทำมาแต่ชาติปางก่อน ชีวิตทางสังคม คือ การดิ้นรนต่อสู้ เพื่อขยับฐานะตำแหน่งให้สูงขึ้น หรืออย่างน้อยไม่ให้ต่ำลงกว่าเดิม ปัจเจกชน พึ่งใบบุญ เจ้านาย ลูกน้อง ระบบอุปถัมป์

นาฏรัฐ (Theatre State) ไม่เน้นดินแดน อาณาเขต กำลังทหาร การควบคุมบังคับ การสร้างความจงรักภักดี ผ่านพิธีกรรม การแสดง ราชสำนักเป็นเจ้าของ ผู้จัดการโรงละคร โหร พระ พราหมณ์ ผู้กำกับเวที เขียนบท ราชวงศ์ ขุนนาง ผู้แสดง ทุกวันนี้ นาฎรัฐก็ยังทำงานอยู่ ทุกสองทุ่ม งานศพ

ชุมชน ความเป็นญาติพี่น้อง ผีเดียวกัน ผีปู่ย่า จริยศาสตร์แห่งการยังชีพ ความช่วยเหลือเกื้อกูล การแลกเปลี่ยนแรงงาน สร้างสถาบันทางสังคม ลดทอนความเป็นปัจเจกลง จารีตประเพณี ฮีต ขึด อำนาจของผี อำนาจของชุมชนในการออกกฎระเบียบ

ชาตินิยม รัชกาลที่ 5 และ 6 รัฐชาติ พื้นที่ nation state ทหาร จอมพลป. สยามกลายเป็นไทย Racism/ ethnocentrism ลาว เขมร ต่อต้านจีน ลาวเฉียง ชาตินิยมทำให้อคติเพิ่มขึ้น แรงขึ้น กรณีการปลุกผีคดีเขาพระวิหาร

ประชาธิปไตย 2475 เสรีภาพ ความเท่าเทียม หลัก 6 ประการของคณะราษฎร 2475 เสรีภาพ ความเท่าเทียม หลัก 6 ประการของคณะราษฎร สิทธิมนุษยชน สิทธิชุมชน การตรวจสอบถ่วงดุลอำนาจ การเลือกตั้ง วิธีคิดทางการเมืองแบบตะวันตก ความเท่าเทียม กับ บุญกรรม

ทุนนิยม เงิน การบริโภค ร่างกาย สินค้า การนิยามความหมาย ร่างกาย สินค้า การนิยามความหมาย ปัจเจกนิยม ครอบครัวเดี่ยว ชนชั้นกลาง วิทยาศาสตร์

เสรีนิยมใหม่ ตลาดเสรี ประชาธิปไตย ประชาสังคม การตรวจสอบ ระบบประกันคุณภาพ ประเมินประสิทธิภาพ กลายมาเป็นพื้นฐานของการจัดองค์กร

ความหลากหลายซับซ้อนของโลกทัศน์ไทย พัฒนาขึ้นท่ามกลาง การไร้เวทีในการพูดคุย ถกเถียง การไม่ถามคำถามยากๆ เช่น ประชาธิปไตยแบบตัวแทน เหมาะสมและสอดคล้องกับสังคมไทยหรือไม่ นำไปสู่ความลักลั่นขัดแย้ง

ไตรลักษณ์ของความสัมพันธ์เชิงอำนาจ

วิทยาศาสตร์ พราหมณ์ / พุทธ ผี

กฎหมาย / พันธะสัญญา ระบบอุปถัมภ์ ชุมชน

ทุน ความมั่นคง ความอยู่รอดของชุมชน

ไตรลักษณ์ของความขัดแย้งทางสังคม

ระบบรัฐสภา / การเมืองภาคประชาชน เศรษฐกิจ / ช่องว่างระหว่างชนชั้น ทรัพยากรธรรมชาติ ความเป็นชาติพันธุ์

โลกทัศน์ ชนชั้น กับความขัดแย้งทางสังคม