การบริการพื้นฐานของห้องสมุด โดย นางสาวพูลสุข ปริวัตรวรวุฒิ กรรมการบริหารสมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทยฯ

หัวข้อบรรยาย (น. 1-8) - งานบริการห้องสมุด - วัตถุประสงค์ของการให้บริการห้องสมุด - ประเภทของงานบริการพื้นฐานของห้องสมุด

งานบริการห้องสมุด งานบริการห้องสมุด คือ งานที่ ห้องสมุดจัดทำขึ้น เพื่ออำนวยความ สะดวกให้แก่ผู้ใช้ในด้านการอ่าน การ ค้นคว้าหาความรู้ และการส่งเสริมการ อ่านให้กว้างขวางและทั่วถึง เพื่อให้ ผู้รับบริการได้รับสารสนเทศอย่าง รวดเร็ว ตรงตามความต้องการมาก ที่สุด รวมถึงการจัดบรรยากาศที่ดีใน ห้องสมุด และความเป็นระเบียบ สิ่ง ต่าง ๆ เหล่านี้จะช่วยให้ผู้รับบริการ เกิดความรู้สึกที่ดีและประทับใจ

วัตถุประสงค์ของการให้บริการห้องสมุด 1. บริการผู้อ่าน 2. สนับสนุนการเรียนการสอน 3. ส่งเสริมการอ่าน 4. อำนวยความสะดวกให้แก่ ผู้รับบริการของห้องสมุด 5. ให้ความรู้ 6. ให้ความเพลิดเพลิน ความ จรรโลงใจ และการพักผ่อน หย่อนใจ

ประเภทของงานบริการพื้นฐานของห้องสมุด 1. บริการการอ่าน 2. บริการยืม-คืน 3. บริการหนังสือจอง หรือหนังสือสำรอง 4. บริการแนะนำการใช้ห้องสมุด 5. บริการตอบคำถามและช่วยการค้นคว้า 6. บริการแนะแนว/แนะนำการอ่าน 7. บริการสอนการใช้ห้องสมุด 8. บริการสืบค้นฐานข้อมูล 9. บริการรวบรวมบรรณานุกรม 10. บริการข่าวสารทันสมัย 11. บริการอินเทอร์เน็ต 12. บริการอื่น ๆ

1. บริการการอ่าน เป็นบริการเพื่อให้ผู้ใช้ได้ค้นคว้าหาความรู้ภายใน ห้องสมุด เป็นบริการหลักของห้องสมุดหลังจากได้ ดำเนินการจัดหาทรัพยากรเข้าห้องสมุดแล้ว สิ่งซึ่งต้อง คำนึงถึงในการให้บริการการอ่านคือ การจัดสถานที่ ภายในห้องสมุดเพื่ออำนวยความสะดวกให้ผู้ใช้บริการ การจัดเตรียมชั้นและสถานที่เพื่อจัดเก็บทรัพยากร สารสนเทศต่าง ๆ การจัดเตรียมคอมพิวเตอร์และ อุปกรณ์ต่าง ๆ เพื่อช่วยในการค้นคว้าหาหนังสือและ ทรัพยากรสารสนเทศต่าง ๆ ในห้องสมุด ตลอดจน ค้นคว้าหาข้อมูลเพิ่มเติมทางอินเทอร์เน็ต

2. บริการยืม-คืน เป็นบริการให้สมาชิกห้องสมุดยืมและคืนหนังสือและ ทรัพยากรสารสนเทศต่าง ๆ ตามระเบียบที่ห้องสมุด กำหนด เป็นบริการพื้นฐานที่ห้องสมุดจะต้องมี เพื่อ อำนวยความสะดวกให้แก่ผู้อ่านที่ต้องการนำหนังสือและ ทรัพยากรห้องสมุดออกไปศึกษาค้นคว้าต่อที่บ้าน กรณี ที่หนังสือเกินกำหนดส่ง ผู้ยืมจะต้องเสียค่าปรับตาม อัตราที่ห้องสมุดกำหนด

3. บริการหนังสือจองหรือหนังสือสำรอง เป็นบริการห้องสมุดที่จัดเก็บหนังสือและทรัพยากร สารสนเทศต่าง ๆ แยกออกเป็นคอลเลกชันต่างหาก ตามความต้องการของผู้สอน หรือห้องสมุดกำหนดให้ ทำสำรอง เพื่อให้กลุ่มเป้าหมาย หรือผู้ใช้บริการได้ อ่านหรือค้นคว้าอ้างอิงได้ทั่วถึง เนื่องจากห้องสมุดมี หนังสือเรื่องนั้นน้อย แต่มีผู้ใช้บริการจำนวนมาก กำหนดระยะเวลาในการให้ยืมจะน้อยกว่าหนังสือทั่วไป ส่วนค่าปรับก็จะมากกว่า

4. บริการแนะนำการใช้ห้องสมุด เป็นบริการแนะนำการใช้ห้องสมุดโดยทั่วไป เช่น บริการปฐมนิเทศแนะนำการใช้ห้องสมุดให้สมาชิกใหม่ ของห้องสมุด หรือให้นักเรียน นักศึกษาใหม่ในปีแรกที่ เข้ามาศึกษาในสถาบันนั้น ๆ หรือจัดให้แก่ บุคคลภายนอกซึ่งมาเยี่ยมชมศึกษาดูงานห้องสมุด

5. บริการตอบคำถามและช่วยการค้นคว้า เป็นบริการให้คำแนะนำ ตอบคำถาม และช่วยการ ค้นคว้าแก่ผู้ใช้ มีทั้งคำถามทั่วไป เกี่ยวกับการใช้ ห้องสมุด และคำถามที่ต้องค้นหาคำตอบจากทรัพยากร สารสนเทศต่าง ๆ ในห้องสมุด โดยเฉพาะหนังสือ อ้างอิง หรือจากแหล่งความรู้อื่น ๆ ให้ผู้ใช้บริการของ ห้องสมุด

6. บริการแนะแนว/แนะนำการอ่าน เป็นบริการสำคัญที่ห้องสมุดจัดขึ้นเพื่อส่งเสริมการอ่าน พัฒนานิสัยรักการอ่าน และใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ นอกจากนี้ยังเป็นการช่วยเหลือผู้ใช้ห้องสมุดที่มีปัญหาใน การอ่าน ผู้ที่ไม่ชอบอ่านหนังสือ หรือเลือกหนังสืออ่าน ไม่เป็น หรือเลือกไม่เหมาะสม ไม่ตรงกับความต้องการ

7. บริการสอนการใช้ห้องสมุด เป็นบริการของห้องสมุดในโรงเรียน สถาบันการศึกษาที่ จัดบริการสอนการใช้ห้องสมุดให้แก่นักเรียน นักศึกษา ใหม่ เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับการใช้ห้องสมุด การ เลือกใช้ทรัพยากรสารสนเทศแต่ละประเภท และบริการ ต่าง ๆ ของห้องสมุด ให้ผู้ใช้สามารถใช้ประโยชน์จาก ห้องสมุดได้ถูกต้องและเต็มที่

8. บริการสืบค้นฐานข้อมูล เป็นบริการสืบค้นฐานข้อมูลหนังสือและทรัพยากรอื่น ๆ ของห้องสมุด ฐานข้อมูลที่ห้องสมุดบอกรับเป็นสมาชิก ฐานข้อมูลจากเครือข่ายภายนอกที่สามารถเข้าใช้ได้ บริการนี้ช่วยให้ผู้ใช้ห้องสมุดสามารถค้นหาหนังสือและ สารสนเทศต่าง ๆ ได้ด้วยตนเองอย่างสะดวก รวดเร็ว ตรงตามความต้องการ

9. บริการรวบรวมบรรณานุกรม เป็นการรวบรวมรายชื่อหนังสือและทรัพยากรสารสนเทศ ต่าง ๆ เพื่อใช้ประกอบการเรียนการสอนในวิชาต่าง ๆ หรือประกอบการศึกษาค้นคว้าวิจัย รวมถึงการรวบรวม รายชื่อหนังสือใหม่ของห้องสมุด เพื่อให้บริการผู้ใช้ที่ ต้องการสารสนเทศใหม่ ๆ ได้อย่างรวดเร็วและทันสมัย

10. บริการข่าวสารทันสมัย เป็นบริการที่ช่วยให้ผู้ใช้ห้องสมุดได้ทราบข้อมูลใหม่ ๆ ในสาขาวิชาต่าง ๆ อาจทำโดยการสำเนาหน้าสารบัญ วารสารฉบับล่าสุดที่ห้องสมุดได้รับรวบรวมไว้ในแฟ้ม ให้บริการในห้องสมุด หรืออาจส่งให้ผู้ใช้ทางอีเมล หรือ ทางไลน์ เป็นประโยชน์ในการติดตามข่าวสารทันสมัย และให้บริการผู้ใช้ในการศึกษาค้นคว้า

11. บริการอินเทอร์เน็ต เป็นบริการที่ช่วยให้ผู้ใช้ห้องสมุดสามารถสืบค้นข้อมูลที่ ต้องการหรือสนใจได้จากทั่วโลกโดยผ่านเครือข่าย อินเทอร์เน็ต ช่วยให้ผู้ใช้สามารถเข้าถึงสารสนเทศที่ ทันสมัยได้อย่างสะดวก รวดเร็ว และตรงตามความ ต้องการ

12. บริการอื่น ๆ เป็นบริการสำหรับห้องสมุดที่มีความพร้อมที่จะจัด เช่น บริการโสตทัศนวัสดุ สื่ออิเล็กทรอนิกส์ต่าง ๆ บริการ ห้องสมุดเคลื่อนที่ บริการรับส่งหนังสือที่ให้ยืมและรับคืน (Book delivery) บริการห้องประชุม บริการห้องศึกษา ค้นคว้าเดี่ยว/กลุ่ม เป็นต้น