ดร.ชาญชัย จิตรเหล่าอาพร www.ballchanchai.com บทที่ 3 การกำหนดนโยบาย ดร.ชาญชัย จิตรเหล่าอาพร www.ballchanchai.com

ความหมายของการกำหนดนโยบาย การกำหนดนโยบาย หรือ “Policy Formulation” หมายถึง การทำให้ประเด็นปัญหาหรือความต้องการกลายเป็นแนวทางในการตัดสินใจของรัฐบาลเพื่อเลือกที่จะกระทำหรือไม่กระทำ

การขยายตัวของปัญหาสู่ปัญหาเชิงนโยบาย Anderson and Others (1984: 7) 1 ปัญหาที่เกิดขึ้นนั้นสอดคล้องกับผลประโยชน์ของกลุ่มที่มีความสำคัญ โดยกลุ่มที่จะถือว่ามีความสำคัญนั้น จะขึ้นอยู่กับกฎเกณฑ์ 3 ประการ คือ อำนาจของกลุ่ม เช่น กลุ่มนักการเมือง กลุ่มทหาร หรือ นายทุน เป็นต้น สถานภาพทางสังคมของกลุ่ม เช่น กลุ่มเชื้อพระวงศ์ หรือ ข้าราชการระดับสูง เป็นต้น จำนวนบุคลากรในกลุ่ม คือ จำนวนของผู้เดือดร้อน ซึ่งถ้ามีเป็นจำนวนมากเท่าไรความสำคัญของกลุ่มก็จะมีเพิ่มมากขึ้น เช่น ปัญหาภัยแล้ง ปัญหาราคาผลผลิตทางการเกษตรตกต่ำ หรือปัญหาหนี้สินของเกษตรกร เป็นต้น

การขยายตัวของปัญหาสู่ปัญหาเชิงนโยบาย 2 ปัญหานั้นสอดคล้องกับนโยบายเน้นหนักของผู้นำทางการเมืองที่ใช้ในการหาเสียง ซึ่งปัญหาเหล่านี้มักจะเกิดจากการสำรวจความสนใจของประชาชน หรือเป็นผลประโยชน์ร่วมกันของชาติที่ผู้นำเห็นความสำคัญ 3 ปัญหาที่เกิดจากเหตุการณ์เฉพาะหน้าไม่ว่าจะเป็นเหตุการณ์วิกฤต

ความสำคัญของตัวแบบนโยบายสาธารณะ ประการแรก ประโยชน์ของตัวแบบนโยบายสาธารณะขึ้นอยู่กับความสามารถของตัวแบบที่จะอธิบายกระบวนการทางการเมืองให้เข้าใจได้ชัดเจนยิ่งขึ้น เพื่อที่ผู้สนใจจะได้พิจารณานโยบายสาธารณะพื้นฐานของความสัมพันธ์ที่ปรากฏในโลกแห่งความเป็นจริง ประการที่สอง ตัวแบบนโยบายสาธารณะควรจะจำแนกให้เห็นแนวทางที่มีนัยสำคัญของนโยบายสาธารณะอย่างแท้จริง ตัวแบบควรจะนำไปสู่การอธิบายคุณลักษณะของตัวแปรที่เกี่ยวข้อง หรือสถานการณ์ที่เป็นสาเหตุของการก่อรูปนโยบายที่แท้จริง รวมทั้งผลลัพธ์ที่มีนัยสำคัญของนโยบายสาธารณะ ประการที่สาม ตัวแบบนโยบายสาธารณะควรจะสอดคล้องกับความเป็นจริง ซึ่งหมายความว่าควรจะอ้างอิงเชิงประจักษ์ได้

ความสำคัญของตัวแบบนโยบายสาธารณะ ประการที่สี่ แนวความคิดหรือตัวแบบนโยบายสาธารณะควรจะสื่อข้อความในการอธิบายนโยบายสาธารณะอย่างมีความหมาย ประการที่ห้า ตัวแบบนโยบายสาธารณะควรจะช่วยกำหนดทิศทางในการค้นคว้าและวิจัยเกี่ยวกับนโยบายสาธารณะให้ชัดเจน ประการสุดท้าย ตัวแบบนโยบายสาธารณะ ควรจะให้ข้อเสนอแนะในการอธิบาย (Explanation) นโยบายสาธารณะ โดยให้ข้อเสนอแนะเชิงสมมุติฐานเกี่ยวกับสาเหตุและผลของนโยบายสาธารณะ และสมมติฐานนั้นจะต้องนำมาทดสอบด้วยข้อมูลเชิงประจักษ์ในโลกของความเป็นจริงได้ แนวความคิดที่ใช้เพียงเพื่อการพรรณนา (Describes) นโยบายสาธารณะไม่มีประโยชน์เท่ากับแนวความคิดในการอธิบาย (Explains) นโยบายสาธารณะ หรืออย่างน้อยที่สุดจะต้องให้ข้อคิดในการอธิบายความเป็นไปได้บางประการของนโยบายสาธารณะ

ตัวแบบที่ใช้ในการศึกษาการกำหนดนโยบาย ตัวแบบชนชั้นนำ ตัวแบบกลุ่ม ตัวแบบสถาบัน ตัวแบบระบบ ตัวแบบกระบวนการ ตัวแบบหลักเหตุผล ตัวแบบการเปลี่ยนแปลงในส่วนเพิ่ม

ตัวแบบที่ใช้ในการศึกษาการกำหนดนโยบาย ตัวแบบชนชั้นนำ

ตัวแบบที่ใช้ในการศึกษาการกำหนดนโยบาย ตัวแบบกลุ่ม

ตัวแบบที่ใช้ในการศึกษาการกำหนดนโยบาย ตัวแบบสถาบัน

ตัวแบบที่ใช้ในการศึกษาการกำหนดนโยบาย ตัวแบบระบบ

ตัวแบบที่ใช้ในการศึกษาการกำหนดนโยบาย ตัวแบบกระบวนการ

ตัวแบบที่ใช้ในการศึกษาการกำหนดนโยบาย ตัวแบบหลักเหตุผล A

ตัวแบบที่ใช้ในการศึกษาการกำหนดนโยบาย ตัวแบบหลักเหตุผล B

ตัวแบบที่ใช้ในการศึกษาการกำหนดนโยบาย ตัวแบบการเปลี่ยนแปลงในส่วนเพิ่ม