การจัดกระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชุมชน เพ็ญศรี กองสัมฤทธิ์, วท.ด.(วิจัยพฤติกรรมศาสตร์ประยุกต์) ศูนย์อนามัยที่ 3 กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข Pensri0701@gmail.com โครงการ การพัฒนาศักยภาพเครือข่ายพื้นที่ต้นแบบ ตำบลจัดการสุขภาพดีวิถีชีวิตไทย วันที่ 3 กรกฎาคม 2555 ณ ศูนย์ฝึกอบรมและพัฒนาสุขภาพภาคประชาชนภาคกลาง จังหวัดชลบุรี

การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมใน เรื่องอะไร เกณฑ์มาตรฐานของพฤติกรรมที่จะเปลี่ยน คือ อะไร ระยะเวลา ในการปรับเปลี่ยนนานเท่าไรถึงจะยั่งยืน

พฤติกรรมบริโภคที่ทำให้เกิดปัญหาสาธารณสุข กินมากไป อ้วน หวานมากๆ เบาหวาน กินไขมันเกิน หัวใจ , หลอดเลือด เค็ม ไต , ความดันโลหิตสูง กากใยน้อย ริดสีดวง แคลเซียมต่ำ กระดูก , ฟัน

พฤติกรรมสุขภาพที่ทำให้เกิดปัญหา/แก้ปัญหาสาธารณสุข การเจ็บป่วย เกิดปัญหา สาธารณสุข ไม่ถูกต้อง พฤติกรรม การป้องกันโรค พพ พฤติกรรม การส่งเสริมสุขภาพ แก้ไขปัญหา สาธารณสุข ถูกต้อง พฤติกรรม การมีส่วนร่วม

Approach กลุ่มประชาชนทั่วไป 1. คัดกรองเบื้องต้นโดย อสม. (6 ข้อ) 2. คัดกรองโดย จนท.สาธารณสุข กลุ่มเสี่ยงสูง FCG 100 - 125 BP 120/80 – 139/89 ลงทะเบียน 3อ. 2ส. เข้มข้น DPAC กลุ่มปกติ FCG < 100 BP < 120/80 3อ. 2ส. กลุ่มป่วยมีภาวะแทรกซ้อน ตา ไต ตีน รักษาโรคและ ภาวะแทรกซ้อน กลุ่มป่วย FCG > 126 BP >140/90 รักษาดูHbA1C ค้นหาภาวะแทรกซ้อน ถ่ายภาพจอประสาทตา microalbuminuria ตรวจเท้า

แนวคิดที่สำคัญในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชุมชน PRECEDE PROCEED Model OTTAWA CHARTER

PRECEDE PROCEED Model ใช้อธิบายพฤติกรรมของชุมชนหรือกลุ่มบุคคล ทฤษฎีอธิบายพฤติกรรมเชิงระบบ (Green และ Kreuter 1991) ใช้อธิบายพฤติกรรมของชุมชนหรือกลุ่มบุคคล เหมาะที่จะนำไปวิเคราะห์ปัญหาสุขภาพและหาสาเหตุเพื่อวางแผนงานส่งเสริมสุขภาพต่อไป ครอบคลุมสาเหตุหลายๆ ด้าน เช่น สาเหตุทางสังคม สาเหตุทางพฤติกรรม สาเหตุทางด้านสิ่งแวดล้อม

PRECEDE PROCEED Model หลักการมีอยู่ 2 ประเด็น การมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย ปัจจัยสิ่งแวดล้อมที่เป็นตัวกำหนดสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพ

OTTAWA CHARTER

กลวิธีการดำเนินงานการส่งเสริมสุขภาพตามแนวทางของกฎบัตรออตตาวา 1 การสร้างนโยบายสาธารณะเพื่อส่งเสริมสุขภาพ (Building Healthy Public Policy) 2 สร้างสรรค์สิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการมีสุขภาพดี (Creative Supportive Environment) 3 เสริมสร้างความเข้มแข็งให้แก่ชุมชน (Strengthen Community Action) 4 พัฒนาทักษะส่วนบุคคล (Developed Personal Skill) 5 การปฏิรูประบบบริการสาธารณสุข (Reorient Health Service)

กรอบแนวคิด : การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมตามสภาพปัญหาของชุมชน กระบวนการร่วมกันสรุป ประเมินผล สรุปบทเรียน โครงการ/กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพที่ สอดคล้องกับสภาพปัญหาของชุมชน สุขภาพชุมชนดีขึ้น ร่วมวางแผน และแบ่งงานกัน กระบวนการร่วมคิด ตามโครงการ เกิดการเรียนรู้จาก ประสบการณ์ ร่วมกิจกรรม พัฒนา สู่การดูแลสุขภาพชุมชน ได้เข้มแข็งและยั่งยืน ความต้องการด้านสุขภาพ ในมุมมองของชุมชน + ความจำเป็นด้านสุขภาพ ในมุมมองของผู้ทำงาน สุขภาพชุมชน/อสม. ปัญหาสุขภาพตาม สภาพของชุมชน กระบวนการมีส่วนร่วม ของชุมชนในการคิด วิเคราะห์ปัญหา ชุมชนเข้มแข็ง + ชุมชนสุขภาพ วัฒนธรรมส่งเสริมสุขภาพ ชุมชนมีส่วนร่วม ในการเก็บข้อมูลต่อไปได้ และมีความรู้เพิ่มขึ้น ข้อมูลชุมชน + ความรู้เกี่ยวกับสุขภาพ

การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม โดยใช้ ทฤษฎีระบบ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม โดยใช้ ทฤษฎีระบบ Input พฤติกรรมบริโภคไม่เหมาะสมและการใช้แรงกายน้อย อ้วนและอ้วนลงพุงมาก Pre DM, Pre HT มาก Pt DM, HT คุมไม่ได้ Output -พฤติกรรมบริโภคเหมาะสมและการใช้แรงกายมากขึ้น - อ้วนและอ้วนลงพุงลดลง - Pre DM, Pre HT น้อยลง - Pt DM, HT คุมได้ Process - การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การจัดการสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการมีสุขภาพดี การกำหนดข้อตกลงร่วมกัน เป็นต้น

สรุป การจัดกระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชุมชน สรุป การจัดกระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชุมชน หาปัญหาสาธารณสุขที่แท้จริงของชุมชนให้ได้ โดยดูจาก สถานการณ์โรคย้อนหลัง 3-5 ปี กลุ่มเสี่ยงสูงต่างๆ พฤติกรรมการบริโภคที่ก่อให้เกิดปัญหา การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม หรือ การสร้างทักษะส่วนบุคคลเรื่องอะไร การมีส่วนร่วมของภาคี/การสร้างความเข้มแข็งของชุมชน การจัดการสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพ ค่านิยมที่ดีในการบริโภคอาหาร การรวมกลุ่มเพื่อสุขภาพ มีสถานที่ออกกำลังกาย การกำหนดข้อตกลงร่วมกันของชุมชน และประชาชนนำไปปฏิบัติด้วย

จงเชื่อมั่น และทำให้เป็นจริง นพ.โสภณ เมฆธน ผู้ตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข 15