การพักตัวของเมล็ด (Seed dormancy) การที่เมล็ดที่มีชีวิตไม่งอกภายใต้สภาพแวดล้อมที่เหมาะสมต่อการงอกของเมล็ดชนิดนั้น ในขณะที่เมล็ดพืชชนิดเดียวกันที่ไม่มีการพักตัวสามารถงอกได้

Survival strategy วัตถุประสงค์ : เป็นกลไกของการอยู่รอดจากสภาพที่ ไม่เอื้ออำนวยตามฤดูกาล และที่เกิดเป็นครั้งคราว วิธีการ : ไม่งอกหากฤดูกาลและ/หรือตำแหน่งของเมล็ดไม่เหมาะสมที่จะมีชีวิตอยู่จนครบวงจร (แพร่พันธุ์) พบใน : วัชพืชและพืชป่าเป็นส่วนใหญ่

Resting/Quiescent stage After ripening เป็นกลไกของการพักตัวระยะสั้นๆ หลังจากเก็บเกี่ยว Resting/Quiescent stage เป็นภาวะเงียบสงบ หรือ พักผ่อน เนื่องจากขาดปัจจัยการงอก

ข้อดีการพักตัว 1. กลไกป้องกันการงอกคาต้น 2. ลดปัญหา FIELD WEATHERING 1. กลไกป้องกันการงอกคาต้น 2. ลดปัญหา FIELD WEATHERING 3. เหมาะกับแปลงหญ้าอาหารสัตว์

ข้อเสียการพักตัว 1. ยุ่งยากในการตรวจคุณภาพ 1. ยุ่งยากในการตรวจคุณภาพ 2. ปัญหาวัชพืชที่ยากต่อการกำจัด 3. Planting schedule/cropping pattern เสีย

ชนิดของการพักตัว 1. Seed coat dormancy 2. Embryo dormancy 3. Germination inhibitor 4. Combination

Seed coat dormancy “เมล็ดแข็ง” (HARDSEEDEDNESS) พบ : เมล็ดตระกูลถั่ว [FABACEAE} เมล็ดตระกูลฝ้าย [MALACEAE] เมล็ดตระกูลผักบุ้ง [MORNING GLORY] สาเหตุ : มีสารกันน้ำที่เปลือกและทางผ่านเข้าเมล็ด - HILAR FISSURE

Seed coat dormancy วิธีทำลายการพักตัว - Mechanical scarification - Acid treatment - Hot water treatment ข้อควรระวัง - MECHANICAL DAMAGE

Seed coat dormancy ไม่ยอมให้ O2 ผ่านเข้าเมล็ด พบ : เมล็ดตระกูลหญ้า (poaceae) สาเหตุ : pericarb มีเอ็มไซม์ peroxidase แย่งใช้ O2 จนไม่เหลือให้ผ่านไปถึง embryo วิธีแก้ - อุณหภูมิสูง(heat treatment) [ เช่น 40 oC - 50 oC] - prechill ในธัญพืชเขตอบอุ่น [5-10 oซ 5 - 10 วัน] - KNO3 0.2 %

Germination inhibitor สาเหตุ : สารระงับการงอก หรือ hormone ไม่สมดุลย์ ABA [Abscisic acid], Caumarin, Phenolic วิธีแก้ : - การชะล้าง [ฝน] - กระตุ้นการงอก เช่น GA, Cytokinin, Ethylene - heat treatment [40 - 50 O ซ]

Embryo dormancy พบ : ไม้ผลและไม้ป่าเมืองหนาว ท้อ แอปเปิ้ล สน ฯลฯ พบ : ไม้ผลและไม้ป่าเมืองหนาว ท้อ แอปเปิ้ล สน ฯลฯ สาเหตุ : ความบกพร่องทางสรีระวิทยา วิธีแก้ : low temperature stratification (เพาะเมล็ดที่ 5 องศาเซลเซียส)

- EPICOTYL DORMANCY Embryo dormancy Redical / งอก Stratification

Embryo dormancy - DOUBLE DORMANCY ทั้ง EPICOTYL และ Redical / Dormant (ปีที่ 1) Stratification Redical / งอก (ปีที่ 2) Stratification Epicoty/ งอก

Combination พักตัวมากกว่า 1 สาเหตุ เช่น เมล็ดแข็ง + การพักตัวทางสรีระ