บทร้อยกรอง

ความหมายของการประพันธ์ร้อยกรอง         คำว่าร้อยกรอง เราสามารถแยกศัพท์ได้เป็น 2 คำ คือคำว่า "ร้อย" กับคำว่า "กรอง" ร้อยเป็นคำกริยาหมายถึงการเรียงร้อยหรือการเรียบเรียงถ้อยคำหรืออาจจะเป็นดอกไม้ก็ได้ เช่น ร้อยดอกไม้ คำว่ากรองเป็นคำกริยา หมายถึงการเรียงร้อยกรองเมื่อรวมกัน หมายถึง การกลั่นกรองหรือเรียบเรียงถ้อยคำ เช่นเดียวกับที่เรานำดอกไม้มาร้อยเป็นพวงมาลัย จะมีความงดงามแล้วก็อ่อนหวานไพเราะ ไม่ใช่ว่าเพียงแต่เอาถ้อยคำมาเรียงต่อกันเท่านั้น

ร้อยกรองหมายถึง โครง ฉันท์ กาพย์ กลอน มีถ้อยคำมาประกอบคำประพันธ์กัน

กลอน กลอน กลอนเป็นนิยมมาตั้งแต่สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นเป็นต้นมา ในความหมายที่เราเข้าใจกันบางคนใช้คำว่ากลอนแทน ร้อยกรองทุกประเภท เช่น แต่งกลอน แต่งกาพย์ แต่งฉันท์ก็เรียกว่าแต่งกลอนฉะนั้นกลอนในที่นี้มีความหมาย 2 อย่าง ความหมาย หนึ่งคือ ความหมายรวมของร้อยกรองทุกประเภท ความหมายอีกอย่างหนึ่งคือเป็นคำประพันธ์ประเภทหนึ่ง เช่น กลอนหก กลอนเจ็ด กลอนแปด กลอนดอกสร้อย กลอนสักวา

กาพย์ กาพย์ กาพย์นั้นปรากฏในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ในหนังสือมหาชาติคำหลวง ปัจจุบันนี้กาพย์ที่เรานิยมแต่งกัน ก็คือกาพย์ยานี กาพย์ฉบัง และกาพย์สุรางค์นาง รวมทั้งหมดแล้ว กาพย์ประมาณ 20 ชนิด

โคลง โคลง เป็นคำประพันธ์ที่เก่าแก่มาก ปรากฏในวรรณคดีสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น เช่นลลิตพระลอ โครงเป็นร้อยกรองที่กำหนดจำนวนคำสัมผัสแล้วก็พิเศษคือกำหนดคำเอกคำโท กำหนดวรรณยุกต์เอกโท จึงแต่งค่อนข้างยาก ส่วนในสมัยโบราณนิยมแต่โคลงคั่น ปัจจุบันนี้ไม่ค่อยมีแล้ว

ฉันท์ ฉันท์ เป็นรูปแบบคำประพันธ์ของอินเดียซึ่งไทยเรารับมาใช้ มีคำบังคับ ครุ ลหุ ฉันท์ของอินเดียนั้นไม่กำหนดสัมผัส แต่ว่า ไทยเราคำคล้องจองกันเราจึงเพิ่มสัมผัส ฉันท์นั้นมีประมาณ 100 กว่าชนิด แต่ไทยเรานิยมแต่งและก็ปรากฏในตำราฉันท์ของไทย นั้นมีประมาณ 108 ชนิด

โครงสร้างของคำประพันธ์

กาพย์ แผนผังคำประพันธ์ ๑. กาพย์ยานี ๑๑                                ตัวอย่าง:                                        

กาพย์ ๒. กาพย์ฉบัง ๑๖                            ตัวอย่าง:                                        

กาพย์ ๓.๑ กาพย์สุรางคนางค์ ๒๘                         ตัวอย่าง:                                  

โคลงแต่ละบาท มี ๒ วรรค คือวรรคหน้าและ       วรรคหลัง วรรคหน้าซึ่งเป็นวรรคประธานมี๕ คำส่วนวรรคหลัง แต่ละบาทจำนวนคำจะไม่เท่ากันคือบาทที่ ๑ มี ๒ คำ สามารถเพิ่ม (สร้อยได้อีก ๒ คำ)   บาทที่ ๒ มี คำบาทที่ ๓ มี ๒ คำ สามารถ(เพิ่มสร้อยได้อีก ๒ คำ)บาทที่ ๔ มี ๔ คำ เส้นโยงแต่ละจุด แสดงตำแหน่งบังคับสัมผัส โคลง ๑ บท มี ๔ บาท หรือ ๔ บรรทัด โดยปกติโคลง ไม่ต้องมีสัมผัสระหว่างบท ยกเว้น      เวลาเข้าลิลิต โคลง ๔ สุภาพ    แผน:                                  ตัวอย่าง:                                     ตัวอย่าง:                                     โคลง

โคลง โคลงกระทู้     ๑. กระทู้เดี่ยว หรือกระทู้คำเดียว หมายความว่า กระทู้นั้น มีคำทั้งหมดอยู่ ๔ คำ แต่แยกเอาไปเขียนไว้ข้างหน้า บาทละคำ  ตัวอย่าง:                                    

ฉันท์ ๑. จิตรปทาฉันท์ ๘                          ตัวอย่าง:                                   

ฉันท์ ๒. วิชชุมาลาฉันท์ ๘                         ตัวอย่าง:                                   

กลอน บทที่ ๑         "พระดูเดือน    เหมือนวง  นลาฏน้อง                    สัมผัสผ่อง  ชวนจิต  พิสมัย                    รื่นรื่นกลิ่น   ลำดวน  รัญจวนใจ                    เหมือนเข้าใกล้  กลิ่นนาง   เมื่อกลางวัน"     บทที่ ๒        ซึ้งเอยซึ้ง  กวีรัก สร้อยอักษร                    หวานมนต์กลอน   พระอภัย  เคลิ้มใจฝัน                    ดื่มด่ำถ้อย   สร้อยคำ  ที่จำนรรจ์                    รักรำพัน   เลื่องชื่อ  ระบือนาม

กลอน บทที่ ๑         บุหลัน วันเพ็ญ เด่นฟ้า                   สิบห้า ค่ำเยือน เดือนสาม                   มาฆะ บูชา สง่างาม                   อาราม รุ่งรัตน์ ชัชวาลย์     บทที่ ๒      ระฆัง หงั่งเหง่ง เพลงพลิ้ว                    โพธิ์หวิว ไหวรับ ขับขาน                     สำเนียง เพียงมนต์ ดลมาน                     ซาบซ่าน สุขล้ำ อำไพ ...

ความงามของบทประพันธ์ การสัมผัสสระ การสัมผัสอักษร

ภาษาเพื่อการจรรโลงใจ สิ่งเหล่านี้แสดงถึง ภาษาเพื่อการจรรโลงใจ