การจำแนกวงศ์ในอันดับเลบปิดอพเทอร่า บทปฏิบัติการที่ 12 การจำแนกวงศ์ในอันดับเลบปิดอพเทอร่า (Orders of Lepidoptera insects classification)

อันดับเล็บปิดอพเทอร่า (Lepidoptera, lepidos = เกล็ด, pteron = ปีก) ได้แก่ ผีเสื้อกลางวัน (butterfly) และผีเสื้อกลางคืน (moth) ลำตัวปีกและขาปกคลุมด้วย scale มีปีก 2 คู่ เนื้อปีกเป็นแผ่นบาง ปากแบบดูดกินยาวเป็นงวงวงไว้ใต้หัว การเปลี่ยนแปลงรูปร่างแบบสมบูรณ์ ผีเสื้อกลางวันมักมีสีฉูดฉาดลำตัวยาวเรียว หนวดแบบกระบองไม่มีตาเดี่ยว ส่วนผีเสื้อกลางคืนมักมีสีค่อนข้างทึบลำตัวอ้วนป้อม หนวดแบบเส้นด้าย หรือแบบฟันหวีมักมีตาเดี่ยว

แมลงในอันดับ Lepidoptera แบ่งออกเป็น 2 อันดับย่อย โดยถือเอาลักษณะเส้นปีกและการเกี่ยวปีกเป็นหลักคือ 1. อันดับย่อยจูกาเต้ (Jugatae) ปีกคู่หน้าและปีกคู่หลังคล้ายกันทั้งรูปร่างและเส้นปีก มีอวัยวะเกี่ยวปีกเรียกจูกัม (jugum) ซึ่งมีลักษณะเป็นแผ่นยาวเรียงอยู่บนด้านล่างของปีกคู่หน้า 2. อันดับย่อยฟรีนาเต้ (Frenatae) ปีกคู่หน้าและปีกคู่หลังต่างกันทั้งรูปร่างและเส้นปีกมีอวัยวะเกี่ยวปีกเรียกฟรีนูลัม (frenulum) ซึ่งมีลักษณะเป็นขนหรือหนามอยู่บนโคนขอบบนของปีกคู่หลัง

อันดับ Lepidoptera มีวงศ์ต่างๆ ดังนี้ วงศ์คอสสิดี้ (Cossidae): ผีเสื้อหนอนเจาะไม้ วงศ์ยูคลีอิดี้ (Eucleidae): ผีเสื้อหนอนหอย วงศ์ไซคิดี้ (Psychidae): ผีเสื้อหนอนปลอก วงศ์ทอทริซิดี้ (Tortricidae): ผีเสื้อหนอนม้วนใบ วงศ์ไพราลิดี้ (Pyralidae): ผีเสื้อหนอนกอ วงศ์เทอร์โรฟอริดี้ (Pterophoidae): ผีเสื้อปีกแฉก วงศ์สพิงค์ยิดี้ (Sphingidae): ผีเสื้อเหยี่ยว วงศ์ยีโอเมทริดี้ (Geometridae): ผีเสื้อหนอนคืบ วงศ์ลายแมนทริอิดี้ (Lymantriidae): ผีเสื้อหางเหลือง

วงศ์อาร์คทิอิดี้ (Arctiidae): ผีเสื้อลายเสือ วงศ์น๊อกทูอิดี้ (Noctuidae): ผีเสื้อหนอนกระทู้ วงศ์อาร์คทิอิดี้ (Arctiidae): ผีเสื้อลายเสือ วงศ์สัทเทอร์นิอิดี้ (Saturniidae): ผีเสื้อยักษ์ วงศ์บอมไบซิดี้ (Bombycidae): ผีเสื้อหนอนไหม วงศ์ลาสิโอแคมปิดี้ (Lasiocampidae): ผีเสื้อหนอนชักใย วงศ์เฮสเปอริอิดี้ (Hesperiidae): ผีเสื้อบินเร็ว วงศ์ปาปิลิโอนิดี้ (Papilionidae): ผีเสื้อหางแฉก วงศ์ไพเออร์ริดี้ (Pieridae): ผีเสื้อหนอนกระหล่ำ, ผีเสื้อปีกขาว วงศ์นิมฟัลลิดี้ (Nymphalidae): ผีเสื้อสี่ขา วงศ์ดาไนดี้ (Danaidae): ผีเสื้อต้นรัก วงศ์ไลคีนิดี้ (Lycaenidae): ผีเสื้อน้ำเงิน, ผีเสื้อทองแดง

วงศ์คอสสิดี้ (Cossidae): ผีเสื้อหนอนเจาะไม้ อันดับ Lepidoptera วงศ์คอสสิดี้ (Cossidae): ผีเสื้อหนอนเจาะไม้ ลักษณะสำคัญ; ลำตัวอ้วนป้อมปกคลุมด้วนขน ปีกมักจะมีจุดหรือแต้มสีกระจาย อยู่ทั่วไป หนวดแบบฟันหวี มีปลายเรียวยาว

วงศ์ไซคิดี้ (Psychidae): ผีเสื้อหนอนปลอก อันดับ Lepidoptera วงศ์ไซคิดี้ (Psychidae): ผีเสื้อหนอนปลอก ลักษณะสำคัญ; ปีกมักจะมีสีน้ำตาลดำล้วนๆ ปีกคู่หน้าบางทีอาจมีสีดำแต้ม ประปราย บางครั้งปีกทั้งสองคู่ไม่ค่อยมี scale ติดอยู่หรือค่อนข้างใส ที่ทีเบียมักจะมีหนามแข็งที่เคลื่อนไหว (spur)

วงศ์ทอทริซิดี้ (Tortricidae): ผีเสื้อหนอนม้วนใบ อันดับ Lepidoptera วงศ์ทอทริซิดี้ (Tortricidae): ผีเสื้อหนอนม้วนใบ ลักษณะสำคัญ; ลำตัวมีขนาดเล็ก ปีกคู่หน้าขณะหุบจะมีลักษณะคล้ายระฆัง

วงศ์ไพราลิดี้ (Pyralidae): ผีเสื้อหนอนกอ อันดับ Lepidoptera วงศ์ไพราลิดี้ (Pyralidae): ผีเสื้อหนอนกอ ลักษณะสำคัญ; เล็กและบอบบาง หนวดแบบเส้นด้าย มี labial palpi ค่อนข้างยาว ปีกคู่หน้าแคบยาว ปีกคู่หลังกว้าง

วงศ์สพิงค์ยิดี้ (Sphingidae): ผีเสื้อเหยี่ยว อันดับ Lepidoptera วงศ์สพิงค์ยิดี้ (Sphingidae): ผีเสื้อเหยี่ยว ลักษณะสำคัญ; ลำตัวมีรูปร่างคล้ายกระสวย ปีกคู่หน้ายาวแคบ ปีกคู่หลังมีขนาดเล็ก

วงศ์ยีโอเมทริดี้ (Geometridae): ผีเสื้อหนอนคืบ อันดับ Lepidoptera วงศ์ยีโอเมทริดี้ (Geometridae): ผีเสื้อหนอนคืบ ลักษณะสำคัญ; ลำตัวและปีกบอบบาง ปีกกว้างใหญ่ มักจะมีแถบหรือเส้นเป็นคลื่นพาดผ่านปลายปีก

วงศ์ลายแมนทริอิดี้ (Lymantriidae): ผีเสื้อหางเหลือง อันดับ Lepidoptera วงศ์ลายแมนทริอิดี้ (Lymantriidae): ผีเสื้อหางเหลือง ลักษณะสำคัญ; ไม่มีตาเดี่ยว หนวดตัวผู้เป็นแบบฟันหวี ตัวเมียหนวดแบบฟัน เลื่อย ปลายสุดส่วนท้องมักจะมีขนเป็นกระจุก

วงศ์น๊อกทูอิดี้ (Noctuidae): ผีเสื้อหนอนกระทู้ อันดับ Lepidoptera วงศ์น๊อกทูอิดี้ (Noctuidae): ผีเสื้อหนอนกระทู้ ลักษณะสำคัญ; ลำตัวอ้วน มักจะมีตาเดี่ยว หนวดส่วนมากเป็นแบบเส้นด้าย มี labial palpi ยาว

วงศ์อาร์คทิอิดี้ (Arctiidae): ผีเสื้อลายเสือ อันดับ Lepidoptera วงศ์อาร์คทิอิดี้ (Arctiidae): ผีเสื้อลายเสือ ลักษณะสำคัญ; ลำตัวค่อนข้างเล็กมักจะมีแถบหรือจุดสีสดใสที่ปีกและลำตัว

วงศ์สัทเทอร์นิอิดี้ (Saturniidae): ผีเสื้อยักษ์ อันดับ Lepidoptera วงศ์สัทเทอร์นิอิดี้ (Saturniidae): ผีเสื้อยักษ์ ลักษณะสำคัญ; ลำตัวค่อนข้างใหญ่ หนวดแบบฟันหวี ปีกคู่หน้าและหลังมีกว้าง มักจะมีลายเป็นวงคล้ายตาอยู่กลางปีก

วงศ์บอมไบซิดี้ (Bombycidae): ผีเสื้อหนอนไหม อันดับ Lepidoptera วงศ์บอมไบซิดี้ (Bombycidae): ผีเสื้อหนอนไหม ลักษณะสำคัญ; ลำตัวอ้วน มีขนสีขาวปกคลุมลำตัวและปีก หนวดเป็นแบบฟันหวี

วงศ์ลาสิโอแคมปิดี้ (Lasiocampidae): ผีเสื้อหนอนชักใย อันดับ Lepidoptera วงศ์ลาสิโอแคมปิดี้ (Lasiocampidae): ผีเสื้อหนอนชักใย ลักษณะสำคัญ; ลำตัวและขาปกคลุมด้วยขนมากมายส่วนใหญ่จะมีสีน้ำตาลแดง หนวดแบบฟันหวี ไม่มีอวัยวะเกี่ยวปีกแบบ frenulum และมี humeral angle ปีกหลังใหญ่

วงศ์เฮสเปอริอิดี้ (Hesperiidae): ผีเสื้อบินเร็ว อันดับ Lepidoptera วงศ์เฮสเปอริอิดี้ (Hesperiidae): ผีเสื้อบินเร็ว ลักษณะสำคัญ; หนวดแบบกระบอก ตรงปลายหนวดมีลักษณะเป็นตะขอ tarsi ของขาหน้าปลาย claw มีสองแฉก

วงศ์ปาปิลิโอนิดี้ (Papilionidae): ผีเสื้อหางแฉก อันดับ Lepidoptera วงศ์ปาปิลิโอนิดี้ (Papilionidae): ผีเสื้อหางแฉก ลักษณะสำคัญ; ปีกคู่หลังมี anal vein เส้นเดียว ส่วนใหญ่ปลายปีกคู่หลังมักขยาย เป็นหางยาว

วงศ์ไพเออร์ริดี้ (Pieridae): ผีเสื้อหนอนกระหล่ำ, ผีเสื้อปีกขาว อันดับ Lepidoptera วงศ์ไพเออร์ริดี้ (Pieridae): ผีเสื้อหนอนกระหล่ำ, ผีเสื้อปีกขาว ลักษณะสำคัญ; claw แต่ละซี่แยกเป็น 2 แฉก ลำตัวมักมีสีขาว เหลือง หรือส้ม และมีลายจุดสีดำ ปีกหน้าและปีกหลังมีขนาดใกล้เคียงกัน และปีกมักจะมีสีอ่อนๆ เช่น สีขาว เหลือง สีส้ม และมีจุดสีดำตรงขอบปีก

วงศ์นิมฟัลลิดี้ (Nymphalidae): ผีเสื้อสี่ขา อันดับ Lepidoptera วงศ์นิมฟัลลิดี้ (Nymphalidae): ผีเสื้อสี่ขา ลักษณะสำคัญ; discal cell ปีกคู่หลังเปิดหรือมีเส้นปิดไม่สมบูรณ์ ขาคู่หน้าหดสั้น

วงศ์ดาไนดี้ (Danaidae): ผีเสื้อต้นรัก อันดับ Lepidoptera วงศ์ดาไนดี้ (Danaidae): ผีเสื้อต้นรัก ลักษณะสำคัญ; discal cell ปีกคู่หลังปิด

วงศ์ไลคีนิดี้ (Lycaenidae): ผีเสื้อน้ำเงิน, ผีเสื้อทองแดง อันดับ Lepidoptera วงศ์ไลคีนิดี้ (Lycaenidae): ผีเสื้อน้ำเงิน, ผีเสื้อทองแดง ลักษณะสำคัญ; ลำตัวค่อนข้างเล็ก ส่วนมากปีกจะมีสีน้ำเงินหรือสีส้ม และมักจะ มีหางในปีกคู่หลัง