กาพย์เห่เรือ

สารบัญ ผู้แต่ง รูปแบบ เนื้อเรื่องย่อ คุณค่าด้านวรรณศิลป์ ตัวอย่าง คุณค่าทางสังคม

ผู้แต่ง กลับหน้าสารบัญ เจ้าฟ้าธรรมาธิเบศรไชยาเชษฐ์สุริยวงศ์ หรือเจ้าฟ้ากรมขุนเสนาพิทักษ์ (เจ้าฟ้ากุ้ง) เป็นพระราชโอรสองค์ใหญ่ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ พระองค์ทรงเป็นรัตนกวีท่านหนึ่งในปลายแผ่นดินกรุงศรีอยุธยา มีผลงานพระราชนิพนธ์มากมาย กาพย์เห่เรือนี้ได้รับการยกย่องว่าเป็นยอดแห่งกาพย์เห่เรือ เจ้าฟ้ากุ้งพระราชนิพนธ์กาพย์เห่เรือนี้ คราวเสด็จฯไปนมัสการพระพุทธบาทที่ จ.สระบุรี กลับหน้าสารบัญ

รูปแบบ กลับหน้าสารบัญ เป็นร้อยกรองประเภทกาพย์ห่อโคลง คือแต่ละตอนจะนำด้วยโคลงสี่สุภาพ 1 บท ตามด้วยกาพย์ยานีสิบเอ็ด หลายบท จุดประสงค์ในการแต่ง : ให้พวกฝีพายขับเห่ ในเวลาเสด็จพยุหยาตราทางชลมารค เพื่อให้เกิดความเพลิดเพลิน ช่วยให้ผ่อนแรง และเกิดจังหวะในการพายพร้อมกัน กลับหน้าสารบัญ

เนื้อเรื่องย่อ กลับหน้าสารบัญ กล่าวพรรณนาเกี่ยวกับการโดยเสด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ไปนมัสการพระพุทธบาทสระบุรี โดยดำเนินเรื่องเหมาะสมกับธรรมชาติและสัมพันธ์กับเวลาใน 1 วัน ดังนี้ ตอนเช้า บทเห่ชมเรือพระที่นั่ง และขบวนพยุหยาตราทางชลมารค ตอนสาย บทเห่ชมปลา ตอนบ่าย บทเห่ชมไม้ ตอนเย็น บทเห่ชมนก ตอนค่ำ บทคร่ำครวญถึงนางผู้เป็นที่รัก การพรรณนาในตอนแรกที่เป็นตอนชมกระบวนเรือ กวีไม่กล่าวถึงความรู้สึกในใจเลย แต่ในตอนต่อมากวีได้แทรกความคิดนึก อารมณ์รักและอาลัยถึงนางไว้อย่างอ่อนหวาน ซาบซึ้งแทบทุกบท กลับหน้าสารบัญ

คุณค่าด้านวรรณศิลป์ กลับหน้าสารบัญ 1.รูปแบบสอดคล้องกับเนื้อหา 2.ดีเด่นทางด้านด้านพรรณนาโวหาร ให้จินตภาพและความสะเทือนอารมณ์ เช่น เรือครุฑยุดนาคหิ้ว ลิ่วลอยมาพาผันผยอง พลพายกรายพายทอง ร้องโห่เห่โอ้เห่มา สุวรรณหงส์ทรงพู่ห้อย งามชดช้อยลอยหลังสินธุ์ เพียงหงส์ทรงพรหมินทร์ ลินลาศเลื่อนเตือนตาชม 3.ใช้ศิลปะการประพันธ์ กล่าวคือ กวีสรรคำใช้ด้วยความประณีต เล่นสัมผัส ทั้งสัมผัสสระและสัมผัสอักษรอย่างแพรวพราว ทำให้มีเสียงไพเราะจับใจ นอกจากนี้ยังใช้โวหารภาพพจน์ก่อให้เกิดภาพและอารมณ์สะเทือนใจได้ดี กลับหน้าสารบัญ

ตัวอย่าง กลับหน้าสารบัญ -การสรรคำมาใช้ เล่นสัมผัส -การสรรคำมาใช้ เล่นสัมผัส พระเสด็จโดยแดนชล ทรงเรือต้นงามเฉิดฉาย กิ่งแก้วแพร้วพรรณราย พายอ่อนหยับจับงามงอน -สร้างจินตภาพ เรือสิงห์วิ่งเผ่นโผน โจนตามคลื่นฝืนฝ่าฟอง ดูยิ่งสิงห์ลำพอง เป็นแถวท่องล่องตามกัน กลับหน้าสารบัญ

กลับหน้าสารบัญ -การใช้โวหารภาพพจน์ ก.การใช้อุปมา นางนวลนวลน่ารัก ไม่นวลพักตร์เหมือนทรามสงวน แก้วพี่นี้สุดนวล ดั่งนางฟ้าหน้าใยยอง ข.การใช้อุปลักษณ์ น้ำเงินคือเงินยวง ขาวพราวช่วงสีสำอาง ไม่เทียบเปรียบโฉมนาง งามเรืองเรื่อเนื้อสองสี ค.การใช้อธิพจน์ ชายใดจากสมรเป็น ทุกข์เท่า เรียมเลย จากคู่วันเดียวได้ ทุกข์ปิ้มปานปี กลับหน้าสารบัญ

คุณค่าทางสังคม กลับหน้าสารบัญ 1.สะท้อนภาพชีวิตคนไทยว่าใช้แม่น้ำลำคลองเป็นทางคมนาคมที่สำคัญยิ่ง มีการสร้างเรือรูปต่างๆ อย่างสวยงามเป็นพาหนะ 2.สะท้อนให้เห็นขนบธรรมเนียมประเพณีที่สืบเนื่องจากการคมนาคมทางน้ำ เช่น ประเพณีเสด็จพยุหยาตราชลมารคของพระมหากษัตริย์ การใช้บทเห่เรือขับร้องไปตามระยะทางย่อมจะช่วยให้เกิดอารมณ์เบิกบาน สนุกสนาน เป็นสุขทั้งผู้พายและผู้พบเห็น 3.สะท้อนให้เห็นศิลปะของไทยที่คนไทยที่คนไทยควรจะภาคภูมิใจ เช่น ศิลปะในการแกะสลักโขนเรือ (หัวเรือ) เป็นรูปหัวสัตว์ต่างๆ โดยมากมักเป็นพาหนะของเทพเจ้า ได้แก่ ครุฑ พาหนะของพระนารายณ์ หงส์ พาหนะของพระพรหม เป็นต้น กลับหน้าสารบัญ

กลับหน้าสารบัญ 4.สะท้อนให้เห็นถึง ค่านิยม และความเชื่อของคนไทย เช่น 4.สะท้อนให้เห็นถึง ค่านิยม และความเชื่อของคนไทย เช่น -ค่านิยมเกี่ยวกับความงามของสตรี งามทรงวงดั่งวาด งามมารยาทนาดกรกราย งามพริ้มยิ้มแย้มพราย งามคำหวานลานใจ๋ถวิล -ค่านิยมเกี่ยวกับการแต่งกาย เพียนทองงามดั่งทอง ไม่เหมือนน้องห่มตาดพราย -ค่านิยมเกี่ยวกับคุณสมบัติของกุลสตรี นึกน้องกรองมาลัย วางให้พี่ข้างที่นอน นึกถวิลกลิ่นบุหงา รำไปเจ้าเศร้าถึงนาง -ความเชื่อในเรื่องเวรกรรม เวรามาทันแล้ว จึงจำแคล้วแก้วโกมล กลับหน้าสารบัญ

ผู้จัดทำ นายถิรายุทธ ชัยปินตา เลขที่ 11 นายประเทศ อุทธิ เลขที่ 25 นายถิรายุทธ ชัยปินตา เลขที่ 11 นายประเทศ อุทธิ เลขที่ 25 นายอนุพงศ์ อุบลไกรสีห์ เลขที่ 34 นายอรรถวัจน์ ตุยาสัย เลขที่ 36 นายวันเฉลิม ศรีทันดร เลขที่ 42