กลุ่มวิจัยความหลากหลายทางชีวภาพ สำนักพัฒนาพันธุ์สัตว์ กรมปศุสัตว์ สัตว์เลี้ยงไทย แมวไทย กลุ่มวิจัยความหลากหลายทางชีวภาพ สำนักพัฒนาพันธุ์สัตว์ กรมปศุสัตว์

แมวไทย ยังไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่า แมวไทย นั้นมีจุดกำเนิดขึ้นตั้งแต่เมื่อไหร่ หรือมีทั้งสิ้นกี่สายพันธุ์กันแน่ แต่ตามสมุดข่อยโบราณระบุไว้เป็นลายลักษณ์อักษรว่า แมวไทยในสมัยอยุธยานั้นมีอยู่ด้วยกันทั้งสิ้น 23 สายพันธุ์ โดยแบ่งเป็นแมวให้คุณทั้งสิ้น ๑๗ สายพันธุ์  ดังนี้ วิเชียรมาศ ศุภลักษณ์ มาเลศ โกนจา นิลรัตน์ วิลาศ เก้าแต้ม รัตนกำพล นิลจักร มุลิลา กรอบแว่น ปัดเสวตร กระจอก สิงหเสพย์ การเวก จตุบท และแซมเศวตร โดยมีแมวให้โทษอีกทั้งสิ้น ๖ สายพันธ์คือ ทุพลเพศ พรรณพยัคฆ์ ปีศาจ หิณโทษ กอบเพลิง และเหน็บเสนียด กาลเวลาล่วงเลยมาจนถึงปัจจุบัน จากเดิมที่มีทั้งสิ้น 23 สายพันธุ์ ทุกวันนี้แมวไทยเหลือเพียง 6 สายพันธุ์เท่านั้น ที่เป็นเช่นนั้นก็เพราะแมวไทยในวังเริ่มลดจำนวนลง แมวกลายมาเป็นสัตว์เลี้ยงที่อยู่กระจัดกระจายตามสถานที่ต่าง ๆ เช่น ในวัด หรือตามบ้านเรือนประชาชน ขาดการควบคุมดูแลอย่างเป็นจริงเป็นจัง ทำให้แมวไทยไปผสมกันเองตามธรรมชาติจนเกิดการข้ามสายพันธุ์ ในยุคหลัง ๆ แมวไทยเดิมพันธุ์แท้เริ่มหายากเข้าไปทุกที จนสุดท้ายเริ่มหมดไปเรื่อย ๆ เหลืออยู่เพียง 6 สายพันธุ์ 

วิเชียรมาศ ตรงกับความหมายว่า เพชรแห่งดวงจันทร์ หรือ Moon Dimond แมววิเชียรมาศเป็นแมวไทยชนิดแรกที่ฝรั่งรู้จัก และตั้งชื่อว่า SIAMESE CAT หรือ SEAL POINT (แมวแต้มสีครั่ง) ลักษณะประจำสายพันธุ์ ขนสั้นสีขาวหรือสีน้ำตาลอ่อน มีแต้มสีน้ำตาลไหม้ที่บริเวณใบหน้า หูทั้งสองข้าง เท้าทั้งสี่ หางและที่อวัยวะเพศ รวม 9 แห่ง หัวไม่กลมหรือแหลมเกินไป หน้าผากใหญ่และแบน จมูกสั้น หูตั้งใหญ่ มีนัยน์ตาสีฟ้า หางยาว ปลายแหลมชี้ตรง ขายาวเรียวได้ส่วนกับลำตัว

2. ขาวมณี แมวขาวมณี (ขาวปลอด) เป็นแมวไทยพันธุ์แท้ที่หลงเหลืออยู่ในปัจจุบันมากที่สุด แม้แมวขาวมณีไม่มีบันทึกในสมุดข่อยโบราณ แต่หาหลักฐานได้ตามจิตรกรรมฝาผนังในวัดต่าง ๆ ในเขต ธนบุรี เช่น ในอุโบสถวัดทองนพคุณ ลักษณะประจำสายพันธุ์ ขนสั้นสีขาวตลอดทั้งตัว หัวไม่กลมหรือแหลมเกินไป หน้าผากใหญ่และแบน จมูกสั้น หูตั้งใหญ่ มีนัยน์ตาสีฟ้า หรือสีเหลืองอำพัน ถ้านำแมวตาสีฟ้าและตาสีเหลืองมาผสมกัน จะได้แมวขาวมณีตา 2 สี คือสีฟ้าข้างหนึ่งและสีเหลืองอำพันข้างหนึ่ง หางยาว ปลายหางแหลมชี้ตรง ขายาวเรียวได้ส่วนกับลำตัว

3. สีสวาด แมวสีสวาดหรือแมวโคราชหรือ แมวมาเลศ หรือแมวดอกเลา เป็นแมวที่พบที่อำเภอพิมาย จังหวัดนครราชสีมา หรือเรารู้จักกันในนามว่าโคราช ลักษณะประจำสายพันธุ์ ขนสั้น สีสวาด (Silver blue) ตลอดทั้งตัว หัวเป็นรูปหัวใจ หน้าผากใหญ่และแบน หูใหญ่ตั้ง ปลายหูมน ผิวหนังที่บริเวณจมูกและริมฝีปากสีเงิน หรือม่วงอ่อน มีนัยน์ตาสีเขียวสดใสหรือสีเหลืองอำพันหางยาว ปลายแหลมชี้ตรง ขายาวเรียวได้ส่วนกับลำตัว

4. โกญจา แมวโกญจาหรือบางที่เรียกว่า โกนจา ลักษณะประจำสายพันธุ์ ขนสั้น สีดำตลอดทั้งตัว หัวกลมไม่ใหญ่มาก หูใหญ่ตั้ง มีนัยน์ตาสีเหลืองอมเขียว หางยาว ปลายแหลมชี้ตรง ขายาวเรียวได้ส่วนกับลำตัว

5. แมวศุภลักษณ์ คนต่างชาติมักเข้าใจว่าแมวทองแดงเป็นแมวพม่า เนื่องจากปี พ.ศ. 2473 ดร.โจเซฟ ซี ทอมสัน ชาวอเมริกัน ได้นำแมวตัวเมียสีน้ำตาลจากประเทศพม่ากลับไปจดทะเบียนที่ประเทศอังกฤษและตั้งชื่อว่า Burmese Cat หรือแมวพม่า แต่สำหรับคนไทยถือว่าแมวทองแดงเป็นแมวไทย เนื่องจากโครงสร้างและลักษณะนิสัยเป็นแบบฉบับแมวไทย ลักษณะประจำสายพันธุ์ ขนสั้น สีน้ำตาลเข้มคล้ายสีสนิม (สีทองแดง) ส่วนหู ใบหน้า ปลายขา หาง จะมีสีน้ำตาลเข้มกว่าบริเวณลำตัวทั่วๆ ไป หัวค่อนข้างกลมและกว้าง หนวดมีสีเหมือนลวดทองแดง หูตั้งใหญ่ มีนัยน์ตาสีเหลืองอำพัน? หางยาว ปลายหางแหลมชี้ตรง โคนหางใหญ่และค่อยๆ เล็กเรียวกลมไปจนสุดปลายหาง ขาวยาวเรียวได้ส่วนกับลำตัว

6. แซมเศวตร คนต่างชาติมักเข้าใจว่าแมวทองแดงเป็นแมวพม่า ลักษณะประจำสายพันธุ์ มีขนสีดำแซมด้วยสีขาวไปทั้งตัว แต่ขนบางและค่อนข้างสั้น ส่วนหัวไม่กลม หรือแหลมเกินไป หูตั้งใหญ่ มีนัยน์ตาสีเขียวอมเหลืองเหมือนแสงหิ่งห้อย หางยาว ปลายหางแหลมชี้ตรง ขายาวเรียวได้ส่วนกับลำตัว