นิราศภูเขาทอง

นิราศภูเขาทอง ผู้แต่ง สุนทรภู่ ผู้แต่ง สุนทรภู่ ลักษณะคำประพันธ์ แต่งด้วยกลอนแปด มีความยาว ๘๙ คำกลอนลักษณะเฉพาะของกลอนนิราศคือ มักขึ้นต้นด้วยวรรครับ และลงท้ายด้วยเอย สุนทรภู่

ลักษณะคำประพันธ์ สุนทรภู่

กลอนแปดคณะหนึ่ง จะมี  4 วรรค ทุกวรรคมี แปดคำ - วรรคแรก เรียกว่า วรรคสดับ - วรรคสอง เรียกว่า วรรครับ - วรรคสาม เรียกว่า วรรครอง - วรรคสี่ เรียกว่า วรรคส่ง **อ่านเป็นสามตอนในทุกวรรค สามคำ สองคำ และสามคำและมีกำหนดสัมผัสด้วย  กลอนแปดนั้นไม่บังคับวรรณยุกต์ บังคับแต่รูปสระ **ส่วนใหญ่แล้วคนมักชอบแต่งกลอนแปด 2 บท ซึ่งในแต่ละบท  จะมี  บาทเอก  และ  บาทโท  เพื่อรับส่งกันในแต่ละบท  

นิราศภูเขาทอง ที่มาของเรื่อง เป็นวรรณคดีประเภทนิราศ ที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นนิราศเรื่องที่ดีที่สุดของสุนทรภู่ (พ.ศ.๒๓๒๙ – ๒๓๘๙)ท่านแต่งเมื่อครั้งเดินทางไปนมัสการเจดีย์ ภูเขาทองที่กรุงเก่า (จังหวัดพระนครศรีอยุธยา) เมื่อเดือน สิบเอ็ด ปีชวด (พ.ศ. ๒๓๗๑) ขณะบวชเป็นพระภิกษุ เมื่ออายุราว ๔๒ ปี เจดีย์ภูเขาทอง

นิราศภูเขาทอง ที่มาของเรื่อง เป็นวรรณคดีประเภทนิราศ ที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นนิราศเรื่องที่ดีที่สุดของสุนทรภู่ (พ.ศ.๒๓๒๙ – ๒๓๘๙)ท่านแงนิราศเรื่องนี้จากการเดินทางไปนมัสการเจดีย์ ภูเขาทองที่กรุงเก่า (จังหวัดพระนครศรีอยุธยา) เมื่อเดือนสิบเอ็ด ปีชวด (พ.ศ. ๒๓๗๑) ขณะบวชเป็นพระภิกษุ เมื่ออายุราว ๔๒ ปี

นิราศภูเขาทอง จุดมุ่งหมายในการแต่ง เพื่อไปนมัสการพระเจดีย์ภูเขาทองในวัดภูเขาทอง ด้วยเชื่อว่ามีพระบรมสารีริกธาตุบรรจุอยู่

นิราศภูเขาทอง สาระสำคัญของเรื่อง หลังจากออกพรรษาและรับกฐินในเดือน ๑๑ แล้วสุนทรภู่พร้อมกับหนูพัด ซึ่งเป็นบุตรชาย ที่ยังเด็กอยู่โดยลงเรือแจวจากวัดราชบูรณะ (วัดเลียบ) ไปจังหวัดพระนครศรีอยุธยา

นิราศภูเขาทอง ล่องไปตามลำน้ำเจ้าพระยาผ่านมาทางพระบรมมหาราชวัง และผ่านสถานที่ ต่าง ๆ ตามลำดับ เช่น วัดประโคนปัก โรงเหล้า บางจาก บางพลู บางพลัด บางโพ บ้านญวน วัดเขมาภิรตาราม ตลาดแก้ว ตลาดขวัญ นนทบุรี บางธรณี เกาะเกร็ด บางพูด บ้านใหม่ บางเดื่อ (ในจังหวัดปทุมธานี) บางหลวง สามโคก บ้านงิ้ว เกาะใหญ่ราชคราม เมื่อเข้าเขตพระนครศรีอยุธยา ผ่านหน้าจวนเจ้าเมืองวัดพระเมรุ แล้วจึงเดินทางถึงเจดีย์ภูเขาทอง ส่ในวันเดินทางกลับออกเรือตั้งแต่เช้าตรู่ เดินทางเพียง วันเดียวก็ถึงกรุงเทพ ขึ้นบกที่ท่าวัดอรุณราชวราราม ระหว่างการเดินทางเมื่อกวีพบเห็นสิ่งใดที่น่าสนใจหรือสอดคล้องกับความคิดที่ต้องการนำเสนอก็จะนำมากล่าวไว้

สถานที่ที่กวีเดินทางผ่าน

นิราศภูเขาทอง ถีงหน้าวังดั้งหนึ่งใจจะขาด คิดถึงบาทบพิตรอดิศร โอ้ผ่านเกล้าเจ้าประคุณของสุนทร แต่ปางก่อนเคยเฝ้าทุกเช้าเย็น ถีงอารามนามวัดประโคนปัก ไม่เห็นหลักลือเล่าว่าเสาหิน เป็นสำคัญปันแดนในแผ่นดิน มิรู้สิ้นสุดชื่อที่ลือชา

นิราศภูเขาทอง จะเหลียวหลังกลับลับเขตประเทศสถาน ทรมานหม่นไหม้ฤทัยหมอง ถึงเขมาอารามอร่ามทอง พึ่งฉลองเลิกงานเมื่อวานซืน ถึงแขวงนนท์ชลมารคตลาดขวัญ มีพ่วงแพแพรพรรณเขาค้าขาย ทั้งของสวนล้วนเรืออยู่เรียงราย พวกหญิงชายประชุมกันทุกวันคืน

นิราศภูเขาทอง ถึงเกร็ดย่านบ้านมอญแต่ก่อนเก่า ผู้หญิงเกล้ามวยงามตามภาษา เดี๋ยวนี้มอญถอนไรจุกเหมือนตุ๊กตา ทั้งผัดหน้าจับเขม่าเหมือนชาวไทย …………………… ถึงเกาะใหญ่ราชครามพอยามเย็น ดูห่างย่านบ้านช่องทั้งสองฝั่ง ระวังทั้งสัตว์น้ำจะทำเข็ญ

นิราศภูเขาทอง มาจอดท่าหน้าวัดพระเมรุข้าม ริมอารามเรือเรียงเคียงขนาน บ้างขึ้นล่องร้องรำเล่นสำราญ ทั้งเพลงการเกี้ยวแก้กันแซ่เซ็ง ครั้นรุ่งเช้าเข้าเป็นวันอุโบสถ เจริญรสธรรมาบูชาฉลอง ไปเจดีย์ที่ชื่อภูเขาทอง ดูสูงล่องลอยฟ้านภาลัย

นิราศภูเขาทอง ประทับท่าหน้าอรุณอารามหลวง ค่อยสร่างทรวงทรงศีลพระชินสีห์ นิราศเรื่องเมืองเก่าของเรานี้ ไว้เป็นที่โสมนัสทัศนา

นิราศภูเขาทอง คุณค่าของเรื่อง คุณค่าด้านวรรณศิลป์ ภาพพจน์อุปมา คือ โวหารที่เปรียบเทียบของสองสิ่งว่าเหมือนกัน มักใช้คำว่าเหมือน คล้าย ดุจ ดูราว ราวกับ ภาพพจน์กล่าวเกินจริง คือ การที่กวีอาจกล่าวมากหรือน้อยกว่าความเป็นจริง เพื่อสื่อให้เกิดความเข้าใจ และมองเห็นภาพในความคิดคำนึงได้ดีขึ้น การเลียนเสียง คือ กวีนำให้เสียงที่ได้ยินมาบรรยายให้เกิดมโนภาพและความไพเราะน่าฟังยิ่งขึ้น

นิราศภูเขาทอง คุณค่าด้านวรรณศิลป์ สัมผัสสระ คือ คำที่ใช้สระตัวเดียวกัน สัมผัสอักษร คือ คำที่มีอักษรคล้องจองกัน การซ้ำเสียง คือ การสัมผัสอักษรอย่างหนึ่ง นับเป็นการเล่นคำที่ทำให้เกิดเสียงไพเราะ การซ้ำเสียงจะต้องเลือกตำที่ให้จินตภาพแก่ผู้อ่านอย่างแจ่มชัดด้วย การใช้กวีโวหาร คือนิราศภูเขาทองมีภาพพจน์ลักษณะต่าง ๆ ที่กวีเลือกใช้ ทำให้ผู้อ่านได้เข้าถึงความคิด ความรู้สึกของกวี การเล่นคำ คือ การใช้ถ้อยคำคำเดียวในความหมายที่ต่างกันเพื่อให้การพรรณนาที่ไพเราะน่าอ่านและมีความลึกซึ้งยิ่งขึ้น

นิราศภูเขาทอง คุณค่าด้านสังคม นิราศภูเขาทอง สะท้อนวิถีการดำเนินชีวิตไปถึงขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรม ตลอดจนเป็นการบันทึกเส้นทางการเดินทางในสมัยนั้นและเป็นการบันทึกประวัติสถานที่ ในเรื่องนี้สุนทรภู่ยังให้ข้อคิดและคติธรรมที่สามารถนำไปใช้ในชีวิจของคนอีกด้วย