วิชา ศาสนศึกษาขั้นแนะนำ ศาสนาคืออะไร คำว่า “ศาสนา” แปลมาจากคำว่า “Religion” เป็นคำที่มาขากวัฒนธรรมแบบตะวันตก มีความหมายว่า การมอบศรัทธาบูชาผู้พระเจ้าผู้มีอำนาจอยู่เหนือตนด้วยความเคารพยำเกรง เกณฑ์การพิจารณาว่า อะไรเป็นศาสนาหรือไม่ นักปราชญ์ตะวันตกใช้เกณฑ์ ดังนี้ - มีหลักความเชื่อว่าพระเจ้าสร้างโลกและสรรพสิ่ง - มีหลักความเชื่อว่า คำสอนต่างๆ มาจากพระเจ้าทั้งส่วนที่เป็นธรรมจารรยาและกฏหมายสังคม

ศาสนาคืออะไร (ต่อ) มีหลักความเชื่อที่เป็นอจินไตย เชื่อไปตามคำสอน ไม่ต้องพิสูจน์ตามแนวทางวิทยาศาสตร์ แต่อาศัยอำนาจเทพเจ้าที่อยู่เหนือตนเป็นเกณฑ์ - มีหลักการยอมมอบตน มอบการกระทำของตนและอื่นใดที่เกี่ยวข้องกับตนให้แก่พระเจ้าด้วยความจงรักภักดีโดยไม่มีข้อโต้แย้ง (เสถียร พันธรังสี, ศาสนาเปรียบเทียบ หน้า ๙)

ความหมายของศาสนา สิ่งที่จะเชื่อได้ว่าเป็นศาสนา มีเกณฑ์พิจารณาดังนี้ มีศาสดา มีหลักธรรมคำสอนที่ชัดเจน มีหลักความเชื่อเกี่ยวกับสิ่งปรมัตถ์ คือสัจธรรมสูงสุด มีพิธีกรรม มีสถาบันทางศาสนา

ความสำคัญของศาสนา ความสำคัญระดับบุคคล พัฒนาจิตใจ ความสำคัญระดับบุคคล พัฒนาจิตใจ ความสำคัญระดับสังคม ความสามัคคี อยู่ร่วมกัน ความสำคัญระดับประเทศ เป็นฐานแห่งอารยธรรมทั้งด้านวัตถุและจิตใจ ความสำคัญในระดับสากล เป็นมรดกล้ำค่า ทุกคนมีสิทธิเสรีภาพในการนับถือศาสนา ไม่ควรมีการกีดกันในเรื่องนับถือศาสนา

วิธีการศึกษาวิชาศาสนศึกษา รวบรวมข้อมูล ด้านประวัติ คำสอน การเคลื่อนไหว วิเคราะห์ข้อมูล หาความเหมือนและความต่าง เหตุผล เหตุปัจจัยต่างๆ ความสำคัญและประโยชน์ การตั้งคำถามและการแสวงหาคำตอบ

เป้าหมายของศึกษาวิชาศาสนศึกษา เพื่อนำความรู้ไปพัฒนาตนเองให้มีคุณธรรมจริยธรรมงอกงามและช่วยพัฒนาสังคมให้มีคุณธรรมจริยธรรมเป็นฐาน เพื่อการเข้าใจอันดีระหว่างศาสนาอันนำไปสู่ความสงบสุขและเกิดสันติภาพ

ความสำคัญของความรู้เกี่ยวกับศาสนศึกษา ศาสนาเป็นแหล่งเกิดของคำสอนด้านคุณธรรมจริยธรรม คนนับถือศาสนาปฏิบัติตามคำสอน เป็นคนดี มีคุณธรรม มีระเบียบวินัย รู้วิชาการด้านศาสนาแล้วนำไปประยุกต์ใช้เพื่อพัฒนาชีวิต มีหลักในการดำรงชีวิต มีความรับผิดชอบต่อตนเองและสังคม

ความจำเป็นในการศึกษาวิชาศาสนา ทุกประเทศมีศาสนา - ศาสนาเป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิตตั้งแต่เกิดจนตาย ดังนั้นควรเรียนรู้ให้เข้าใจอย่างถูกต้อง การเรียนรู้ศาสนาในด้านวิชาการมีความจำเป็น - รู้ความจริง (fact, what it is)เกี่ยวกับศาสนา -รู้เหตุผลทำไมจึงเป็นเช่นนั้น (Why it is)

ความจำเป็นในการศึกษาวิชาศาสนา (ต่อ) การเรียนรู้ศาสนาในด้านวิชาการมีความจำเป็น (ต่อ) - มีใจเป็นกลาง ไม่ลำเอียงไปทางศาสนาที่ตนนับถือ

ความจำเป็นในการศึกษาวิชาศาสนา (ต่อ) ศาสนาใหญ่ๆ เป็นสถาบันที่คนนับถือมาก ศาสนาเป็นฐานชีวิตของคนในสังคม ถ้ารู้ความจริง เหตุผล และวางใจเป็นกลางก็จะเกิดการเข้าใจอันดีเกี่ยวกับศาสนาต่างๆ เช่นเรื่อง ชั้นวรรณะ (caste) ความรักกันฉันท์พี่น้อง (brotherhood) ความมีเอกภาพ (unity) ความแตกแยก (disunity) ของคนในชาติ การแบ่งแยกดินแดน (separationism) สงคราม (war) ปัญหาการเมือง (political problems) ปัญหาเศรษฐกิจ (economic problems)

ความจำเป็นในการศึกษาวิชาศาสนา (ต่อ) การศึกษาศาสนาในฐานะที่เป็นวิชาการเพื่อให้เข้าใจความจริงเกี่ยวกับเรื่องนั้นๆ และเหตุผลที่ความจริงเป็นเช่นนั้น จึงต้องศึกษาศาสนาตามลำดับดังนี้ - ศาสนาเกิดขึ้นได้อย่างไร อะไรเป็นมูลเหตุเกิดของศาสนา - ประเภท ความหมายของศาสนา - หลักคำสอน การแบ่งแยกเป็นนิกายต่างๆ

ความจำเป็นในการศึกษาวิชาศาสนา (ต่อ) มูลเหตุเกิดศาสนา -ศาสนาพราหมณ์อินดู เกิดจากความเชื่อในอำนาจของธรรมชาติ (annimatism) เช่น พระวรุณ คือเทพแห่งฝน พระอัคนี คือเทพแห่งไฟ เทพแห่งลมเรียกว่า พระวายุ เทพแห่งน้ำเรียกว่า พระแม่คงคา

ความจำเป็นในการศึกษาวิชาศาสนา (ต่อ) มูลเหตุเกิดศาสนา (ต่อ) - มีมูลเหตุมาจากความต้องการรู้ความจริงเกี่ยวกับชีวิตและการแก้ปัญหาชีวิต เช่น ศาสนาพุทธ และศาสนาเชน - มีมูลเหตุมาจากปัจจัยทางการเมืองและความสับสนทางความเชื่อถือของคนในชาติ เช่น ศาสนาอิสลาม ศาสนาสิกข์ (Sikhism)

ความจำเป็นในการศึกษาวิชาศาสนา (ต่อ) ประเภทของศาสนา แบ่งตามแนวคิดเกี่ยวกับพระเป็นเจ้า (God) 1. เทวนิยม (theism) ศาสนาที่นับถือพระเจ้าและเชื่อพระเจ้าว่าเป็นผู้สร้างสรรพสิ่งและกำหนดชะตาชีวิตของสรรพสิ่ง เช่น ศาสนาคริสต์ ศาสนาพราหมณ์ฮินดู ศาสนาอิสลาม ศาสนาสิกข์ 2. อเทวนิยม (atheism) ศาสนาที่ไม่มีแนวคิดที่เชื่อว่าพระเจ้าว่าเป็นผู้สร้างสรรพสิ่งและกำหนดชะตาชีวิตของสรรพสิ่ง เช่นพุทธศาสนาเชื่อในกรรมและปฏิจจสมุปบาท ศาสนาเชน (jainism) เชื่อในหลักกรรมและอัตตาบริสุทธิ์

วิชา ศาสนศึกษาขั้นแนะนำ สิ่งเคารพสูงสุด (สัจธรรมสูงสุด) ของศาสนาต่างๆ ลักษณะของสิ่งเคารพสูงสุดทางศาสนาที่สำคัญ คือ 1)สิ่งนั้นจะมีความหมายยิ่งใหญ่กว่ามนุษย์ 2) สิ่งนั้นจะเป็นสิ่งที่คนในแต่ละศาสนาให้ความเคารพยำเกรง ที่สำคัญศาสดาในศาสนานั้นก็ให้ความเคารพยำเกรงอย่างยิ่งด้วย 1.ธรรม คือสิ่งเคารพสูงสุดในพุทธศาสนา ธรรม ในที่นี้ ใช้ภาษาสมัยวิทยาศาสตร์ หมายถึง กฎ ธรรมชาติ (นิยาม ๕ ได้แก่ อุตุนิยาม พีชนิยาม จิตนิยาม กรรมนิยม และ ธรรมนิยาม)

สิ่งเคารพสูงสุด (สัจธรรมสูงสุด) ของศาสนาต่างๆ 2. สิ่งเคารพสูงสุดในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู คือ พรหมัน หรือ ปรมาตมัน เชื่อกันว่า เป็นผู้สร้างจักรวาลและสรรพสิ่งพร้อมกับกำกับดูแลความเป็นไปของจักรวาลและสรรสิ่ง 3. สิ่งเคารพสูงสุดในศาสนาคริสต์ คือ พระเจ้า มีชื่อเรียกว่า พระยะโฮวา เป็นผู้สร้างจักรวาลและสรรพสิ่งพร้อมกับกำกับดูแลความเป็นไปของจักรวาลและสรรสิ่ง 4. สิ่งเคารพสูงสุดในศาสนาอิสลาม คือ พระเจ้า มีชื่อเรียกว่า พระอัลเลาะฮ์ เป็นผู้สร้างจักรวาลและสรรพสิ่งพร้อมกับกำกับดูแลความเป็นไปของจักรวาลและสรรสิ่ง