Family planning &contraception Facilitator: Pawin Puapornpong

Contraception : วิธีการป้องกันการปฏิสนธิ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการวางแผนครอบครัว วัตถุประสงค์ 1.สามารถมีบุตรเฉพาะเวลาที่ต้องการ 2.เว้นระยะการตั้งครรภ์ให้ห่างพอควร 3.คู่สมรสมีข้อห้ามตั้งครรภ์ 4.จำกัดจำนวนบุตรให้เหมาะสมกับเศรษฐานะ

การคุมกำเนิดในอุดมคติ ประสิทธิภาพสูง ใช้ง่าย สะดวก ปลอดภัย ไม่จำเป็นต้องรับบริการจากแพทย์โดยตรง ไม่ขัดจังหวะการมีเพศสัมพันธ์ ไม่มีอาการข้างเคียง เมื่อหยุดใช้แล้วกลับมามีภาวะเจริญพันธ์เหมือนปกติโดยเร็ว เป็นที่ยอมรับในเชิงขนบธรรมเนียม วัฒนธรรม

Injectable contraception Implantable contraception permanent Tubal sterilization temporary Hormonal Oral contraception Combined pills Minipills Postcoital pills Injectable contraception Implantable contraception Non-hormonal Non-appliance method Coitus interruptus LAM Safe period BBT สังเกตมูกปากมดลูก Barrier method Male condom Female condom Cervical cap Contraceptive sponge spermcides IUD Non-medicated IUD Medicated IUD Copper IUD Hormone releasing IUD

Combine pills Progestin only minipills Postcoital pills Oral Contraception Combine pills Progestin only minipills Postcoital pills

Combined oral contraceptive pill Monophasic pill : ยาแต่ละเม็ด มีขนาดของฮอร์โมนทั้ง estrogen,progesterone เท่ากันทุกเม็ด สามารถแย่งได้เป็น 3 กลุ่ม คือ high dose : มีขนาดเอสโตรเจนและโปรเจสตินสูง และมี EE ≥ 50 mcg EE 50 mcg + progestrin 0.5-1 mg (Ovulen,Lyndiol,Minilyn) Low dose : มีขนาดเอสโตนเจนและโปรเจสตินต่ำ และมี EE 20 – 35mcg EE 35 mcg + progestrin 0.15-1 mg (Diane-35,Yasmin, Marvelon) ultra-low dose : มีขนาดเอสโตรเจนต่ำลง โดยมี EE 20 mcg (เลือดออกกระปริดกระปรอยมากขึ้น หรือ ขาดประจำเดือนบ่อย) EE 20 mcg + progestrin 0.1-1 mg (Mercilon,Yaz)

Combined oral contraceptive pill Multiphasic pill : มีส่วนประกอบของฮอร์โมนที่แตกต่างกันตามช่วง ระยะของเม็ดยาเพื่อเลียนแบบฮอร์โมนธรรมชาติ Biphasic pill : มีส่วนประกอบของฮอร์โมนต่างกัน 2 ระดับใน 1 แผง ตัวอย่างเช่น Oilezz Triphasic pill : มีส่วนประกอบของฮอร์โมนต่างกัน 3 ระดับใน 1 แผง เพื่อให้ระดับฮอร์โมนใกล้เคียงกับธรรมชาติมากที่สุด ตัวอย่างเช่น Triquilar Trinordiol

กลไกการคุมกำเนิด ยังยั้งการตกไข่ negative feedback ยับยั้งการทำงานของ hypothalamus,pituitary ไม่ให้หลั่ง FSH LH เยื่อบุมดลูกฝ่อบางไม่เหมาะต่อการฝังตัวของตัวอ่อน มูกปากมดลูกข้นเหนียวไม่เหมาะต่อการเคลื่อนของอสุจิ รวมถึงมีผลต่อการ เคลื่อนไหวของท่อนำไข่ทำให้ไข่เคลื่อนไหวได้ช้าลง

วิธีกิน การเริ่มต้นกิน ลืมกินยา กินยาวันละ 1 เม็ด ตรงเวลาเดิม เริ่มยาเม็ดแรกที่เป็นฮอร์โมน เริ่มในวันที่1ของรอบเดือน ไม่เกินวันที่ 5 ถ้าอาเจียนเป็นเม็ดยาออกมาให้กินเข้าไปใหม่ หลังคลอดไม่เกิน 6 wks หลังแท้ง GA < 12 wks : เริ่มได้ทันที GA > 12 wks : รอ 2 wks ลืมกินยา ลืม 1 เม็ด กินทันทีที่นึกได้ ลืม 2 เม็ด กินยาวันละ 2 เม็ดติดต่อกัน 2 วัน แล้วกินที่เหลือตามปกติ ลืม 3 เม็ด เริ่มกินแผงใหม่ ใช้ถุงยางอนามัย backup 7วัน

การกลับคืนของการเจริญพันธุ์ : กลับมาตั้งครรภ์ได้ทันที ข้อดี ข้อเสีย ใช้ง่าย สะดวก ไม่ขัดขวางการมี SI ประสิทธิภาพการป้องกันสูง ประโยชน์อื่นนอกเหนือจากการคุมกำเนิด -รักษาอาการของ endometriosis ,อาการ ปวดระดูน้อยลง -วันและเลือดระดูน้อยลง -ระดูมาสม่ำเสมอ -ลด Mittelscmerz -รักษาสิว -ลดโอกาสเกิดมะเร็งรังไข่ มะเร็งเยื่อบุ โพรงมดลูก -ลดโอกาสการเป็นเนื้องอกตัวมดลูก และ เนื้องอกเต้านมชนิดไม่ใช่มะเร็ง ต้องรับประทานทุกวัน มี estrogen S/E (N/V, cholestasis, weight gain, MI, risk of breast cancer, migraine, gallbladder disease, HT, thromboembolism, น้ำนม ลดลง, ฝ้า, breast pain) มี progesterone S/E (N/V, weight gain, headache, HT, acne depression, hirsutim) drug interaction การกลับคืนของการเจริญพันธุ์ : กลับมาตั้งครรภ์ได้ทันที

contraindication Thromboembolism มะเร็งที่ไวต่อฮอร์โมน เช่น มะเร็งเต้านม กำลังเป็นโรคตับชนิดที่การทำงานตับบกพร่อง Coronary heart disease Migraine มี aura หญิงที่เลี้ยงลูกด้วยนมแม่

Minipills ยาเม็ดคุมกำเนิดที่ประกอบด้วย progesterone ขนาดต่ำเพียงอย่างเดียว และมีปริมาณฮอร์โมนเท่ากันทุกเม็ด เช่น Exluton , Ovrette ประสิทธิภาพ : ด้อยกว่ายาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม (COC) แต่ถ้า ใช้อย่างเคร่งครัด อัตราการตั้งครรภ์เท่าๆกับ COC

กลไกการคุมกำเนิด เปลี่ยนแปลงเยื่อบุโพรงมดลูกให้ฝ่อบาง ไม่เหมาะต่อการฝังตัว (กลไกหลัก) เปลี่ยนแปลงมูกปากมดลูกให้เหนียวข้น ไม่เหมาะต่อการฝ่านของอสุจิ

วิธีกิน เริ่มกินหลังคลอด โดยต้องกินทุกวันในเวลาเดียวกัน ลืมกิน ให้กินทันทีที่นึกได้ ใช้การคุมกำเนิดอื่นๆร่วมด้วย

ข้อดี ข้อเสีย ไม่มี S/E จาก estrogen ภาวะเจริญพันธุ์กลับมาได้เร็วหลังหยุดกิน ไม่มีผลต่อปริมาณน้ำนม มี progesterone S/E (N/V, weight gain, headache, HT, acne depression, hirsutim) drug interaction ประจำเดือนมาผิดปกติ กะปริดกะปรอย

Postcoital pills 1.High-dose Estrogen 2.High-dose progestin Premarin , Ethinyl estradiol , Diethylstillbestoll 2.High-dose progestin Levonorgestrel (Postinor , Madonna) 3.Yuzpe regimen Ethinyl estradiol + Levonorgestrel 4.Mifepristone (RU 486)

Postcoital pills Estrogen high dose Diethylstilbestrol 50 mg oral × 5 days Ethinyl estradiol 5 mg oral × 5 days Premarin 50 mg iv × 2 days กลไกการคุมกำเนิด : ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกไม่เหมาะสมกับการฝังตัวอ่อน ผลข้างเคียง : มีผลข้างเคียงสูง (คลื่นไส้-อาเจียน ปวดศีรษะ คัดตึงเต้านม ประจำเดือนผิดปกติ) จึงไม่นิยมในปัจจุบัน

Postcoital pills Progestin high dose Levonorgestrel 0.75mg (Postinor,Madonna) » 1 tab stat (within 72 hr.) then 1tab in12 hr กลไกการคุมกำเนิด : ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกไม่เหมาะสมต่อการฝังตัวของตัวอ่อน ผลข้างเคียง : การใช้โปรเจสตินเป็นที่นิยมมากเพราะพบผลข้างเคียงเช่น คลื่นไส้ อาเจียนน้อยกว่าการใช้เอสโตรเจนขนาดสูง และ COC มาก อัตราการตั้งครรภ์ร้อยละ 1.1 (ต่ำกว่า Yuzpe regimen )

Postcoital pills ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม ( Yuzpe regimen ) EE 100 µg+Levonorgestrel 0.5 mg » 1 tab stat (within 72 hr.) then 1tab in12 hr กลไกการคุมกำเนิด : ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกไม่เหมาะสมต่อการฝังตัวของตัว อ่อน ยับยั้งการทำงานของคอร์ปัสลูเตียมด้วย ผลข้างเคียง : คลื่นไส้-อาเจียน  ซึ่งส่งผลต่อประสิทธิภาพการคุมกำเนิด จึง แนะนำให้ใช้ยาแก้อาการคลื่นไส้ร่วมด้วย อัตราการตั้งครรภ์ร้อยละ 3.2

Postcoital pills Mifepristone (RU 486) รับประทานครั้งเดียวในขนาด 600 mg ภายใน 72 ชั่วโมง (อาจได้ผลถึง 5 วัน) กลไกการคุมกำเนิด : เมื่อให้ในระยะลูเตียลยาจะไปแย่งจับกับ progesterone receptor จึงทำให้โปรเจสเตอโรนไม่สามารถออกฤทธิ์ได้ รบกวนต่อการฝังตัวของ ตัวอ่อนที่เยื่อบุโพรงมดลูก ผลข้างเคียง : พบอาการคลื่นไส้ อาเจียนได้แต่น้อยมาก ผลข้างเคียงน้อยกว่า coc และโปรเจสตินขนาดสูง การใช้ยานี้ทำให้ระดูครั้งต่อไปเลื่อนออกไป (ร้อยละ 9 จะ เลื่อนออกไปเกิน 7 วัน) ปัญหาของการใช้ Mifepristone คือ ราคาแพง และเป็นยาที่ใช้ทำแท้งได้ผลดี จึง มีการควบคุมการใช้ในหลายประเทศ (รวมทั้งประเทศไทย) อัตราการตั้งครรภ์ร้อยละ 1-1.5

Injectable contraception DMPA

Injectable contraception Depot medroxyprogesterone Acetate อนุพันธ์ 17-hydroxy progesterone ผลิตอยู่ในรูปผลึกแขวนลอยเล็กๆ (microcrystalline) บรรจุในขนาด 150 mg IM ฉีดทุก 3 เดือน ประสิทธิภาพ : สูงเทียบเท่าการทำหมัน อัตราการล้มเหลวน้อย ซึ่งอาจเกิดจาก เทคนิคการฉีดยาไม่ถูกต้อง

กลไกการคุมกำเนิด ป้องกันการตกไข่ โดยยับยั้งการเกิด LH surge เปลี่ยนแปลงเยื่อบุมดลูกให้ฝ่อบาง ทำให้ไม่เหมาะแก่การฝังตัว เปลี่ยนแปลงมูกปากมดลูกให้เหนียวข้น รบกวนการเคลื่อนของอสุจิ

วิธีใช้ ภายใน 2 สัปดาห์หลังแท้งบุตร IM ฉีดทุก 3 เดือน เวลาที่เริ่มฉีด : ภายใน 5-7 วันของระดู ภายใน 2 สัปดาห์หลังแท้งบุตร ภายใน 3 วันหลังคลอดบุตร หรือ 4-6 สัปดาห์หลังคลอด เพราะไม่มีผลต่อน้ำนม

ข้อดี ข้อเสีย ไม่มี S/E จาก estrogen ประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดสูง ไม่มีผลต่อปริมาณน้ำนม ไม่มี drug interaction มี progesterone S/E (N/V, weight gain, headache, HT, acne depression, hirsutim) ประจำเดือนมาผิดปกติ กะปริดกะปรอย หรือไม่มีเลย น้ำหนักเพิ่มขึ้น ภาวะเจริญพันธุ์หลังหยุดยามาช้ากว่า combined pills (75% ตั้งครรภ์ภายใน 1 ปี 95% ตั้งครรภ์ภายใน 2 ปี)

contraindication Absolute contraindication Relative contraindication การตั้งครรภ์ เลือดออกผิดปกติทางช่องคลอดโดยไม่ทราบสาเหตุ การแข็งตัวของเลือดผิดปกติรุนแรง Relative contraindication โรคตับ โรคหัวใจและหลอดเลือดรุนแรง ภาวะซึมเศร้ารุนแรง ต้องการมีบุตรเร็วหลังหยุดคุมกำเนิด

Implant contraception

Implant contraception ยาฝังคุมกำเนิด (implants) เป็นวิธีการคุมกำเนิดชั่วคราวทีมีฮอร์โมนบรรจุใน หลอดนำมาฝังใต้ผิวหนัง ตัวยาจะค่อยซึมกระจายออกมาทีละน้อย แต่มีประสิทธิภาพในการ คุมกำเนิดได้ดี คุมได้นานหลายปีและสะดวก สำหรับผู้รับบริการ levonorgestrel Norplant® : ยาจำนวน 6 แท่ง แต่ละแท่งบรรจุ levonorgestrel 36 mg อายุการใช้งาน 5 ปี Jadelle® : ยาจำนวน 2 แท่ง แต่ละแท่งบรรจุ levonorgestrel 75 mg อายุ การใช้งาน 5 ปี etonogestrel Implanon ® : ยาจำนวน 1 แท่ง แต่ละแท่งบรรจุ etonogestrel อายุการใช้งาน 3 ปี (ไม่ค่อยพบปัญหาเรื่องเลือดออกกะปริดกะปรอย)

กลไกการออกฤทธิ์ ป้องกันการตกไข่ เปลี่ยนแปลงเยื่อบุโพรงมดลูกให้ไม่เหมาะต่อการฝังตัว เปลี่ยนแปลงมูกปากมดลูกให้เหนียวข้น ปริมาณน้อยไม่เหมาะต่อการเคลื่อน ผ่านของอสุจิ

ข้อดี ข้อเสีย ไม่มี S/E จาก estrogen ประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดสูง ไม่มีผลต่อการหลั่งน้ำนม ปลอดภัย ใช้ได้นาน ไม่ต้องวิตกกังวล ลด ectopic pregnancy มี progesterone S/E (N/V, weight gain, headache, HT, acne depression, hirsutim) ภาวะเจริญพันธุ์กลับมาหลังหยุดยา 3-6 เดือน มี drug interaction

indication ต้องการเว้นระยะห่างการตั้งครรภ์ ต้องการวิธีคุมกำเนิดทีมีประสิทธิภาพสูง ใช้ได้ระยะยาว มีอาการข้างเคียงจากการใช้ฮอร์โมนเอสโตรเจนคุมกำเนิด มีบุตรเพียงพอแล้วแต่ยังไม่อยากทำหมัน มีประวัตประจำเดือนมามากจนมีภาวะซีด รอทำหมัน แต่ขณะนี้ยังไม่พร้อมต่อการผ่าตัด มีโรคประจำตัวรุนแรงที่อาจเกิดอันตรายหากตั้งครรภ์

contraindication มีภาวะ active thrombophlebitis หรือ thromboembolic disease มีเลือดออกผิดปกติทางช่องคลอดที่ยังไม่ได้หาสาเหตุ เป็นโรคตับระยะเฉียบพลัน เป็นเนื้องอกของตับหรือมะเร็งตับ สงสัยหรือเป็นมะเร็งเต้านม กำลังตั้งครรภ์

ขั้นตอนการฝังยาคุมกำเนิด เตรียมผู้ป่วย 1.1 นัดเวลาให้บริการ สตรีทั่วไปควรฝังยาภายใน 5 วันแรกของระดู หลังแท้งบุตรควรฝังยาทันทีหรือภายใน 2 สัปดาห์หลังแท้ง หลังคลอดบุตร 4-6 สัปดาห์ 1.2 ประเมินว่าผู้ป่วยต้องไม่มีข้อห้ามในการใช้ยาฝังคุมกำเนิด 1.3 ให้ความรู้ ข้อดี ข้อเสีย และผลข้างเคียงของยาคุมกำเนิด เตรียมอุปกรณ์ ขั้นตอนหัตถการ

เทคนิคการฝังยาคุมกำเนิด ทำความสะอาดบริเวณด้านในแขนที่จะฝัง ใช้เทคนิคปราศจากเชื้อ ฉีดยาชา เฉพาะที่ตามตำแหน่งที่จะฝัง แล้วใช้มีดกรีดตามแนวขวางยาวประมาณ 3 มม. จากนั้นฝังหลอดเข้าไปผ่านทาง trocar ใช้ pull-technique คล้ายกับการใส่ห่วงอนามัย ไม่ต้องเย็บปิดแผล ให้ใช้ผ้าก๊อซและแบนเดจ ปิด

คำแนะนำหลังการฝังยาคุมกำเนิด ปิดแผลไว้ 3-5 วัน ไม่ให้แผลเปียกน้ำ สามารถทำงานได้ตามปกติ แต่ควรระวังการกระทบกระแทกที่รุนแรงและ หลีกเลี่ยงการทำงานหนักด้วยขนข้างที่ฝังยาคุมกำเนิดประมาณ 7 วัน ครบ 7 วัน ให้กลับมาตรวจซ้ำเพื่อดูการเรียงตัวของหลอดยา การอักเสบ การเขียวคล้ำ และการเลื่อนหลุดของยา อาจมีความผิดปกติของระดูภายหลังการฝังยาคุมกำเนิด ต้องเปลี่ยนยาฝังคุมกำเนิดตามกำหนด

เทคนิคการถอด ฉีดยาชาเฉพาะที่ ใช้มีดกรีดบริเวณแผลเดิมยาวประมาณ 5 มม. ใช้คีมจับ ขนาดเล็กแหวกจับปลายหลอด ใช้มืออีกข้างช่วยขยับหลอดยาอีกด้านให้ ปลายโผล่ออกมาที่แผลเพื่อให้จับและดึงออกง่าย อาจมีพังผืดรอบๆหลอดก็ ให้ใช้มีดกรีดพังผืดออก

Non – appliance Methods Coitus interruptus LAM Safe period BBT สังเกตมูกปากมดลูก

Non-appliance Methods Coitus interruptus ถอนองคชาตออกจากช่องคลอดก่อนที่จะหลั่งน้ำอสุจิ ทำให้เกิดการตั้งครรภ์ได้เพราะอสุจิบางส่วนเล็ดลอดปนออกมากับมูกของฝ่าย ชายก่อนที่จะรู้สึกว่ามีการหลั่งน้ำอสุจิ อัตราความล้มเหลวร้อยละ 27

Non-appliance Methods Lactation amenorrhea method ; LAM เลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือนแรกหลังคลอด ไม่มีประจำเดือนตั้งแต่หลังคลอด โอกาสตั้งครรภ์ 2 % ลูกดูดนม  prolactin สูงขึ้น, GnRH LH ลดลง  anovulation

Non-appliance Methods Safe period Indication : ต้องบันทึกรอบเดือน 12 เดือนเพื่อดู interval วันแรกที่อาจตั้งครรภ์ = รอบเดือนที่สั้นที่สุด - 18 วันสุดท้ายที่อาจตั้งครรภ์ = รอบเดือนที่ยาวที่สุด – 11 *ไม่เหมาะกับคนที่รอบเดือนสั้นที่สุดกับยาวที่สุดต่างกันมากกว่าสิบวัน และ คนที่ประจำเดือนไม่แน่นอน

Non-appliance Methods  ผู้หญิงคนหนึ่งมีรอบประจำเดือนอยู่ระหว่าง 26 วัน ถึง 31 วัน จงคำนวณหาช่วงระยะ ที่"ไม่ปลอดภัย" (ช่วงที่มีไข่ตก) และช่วงเวลาที่ "ปลอดภัย" (safe period) วิธีการ   รอบเดือนที่สั้นที่สุด ( 26 วัน) – 18 = 8 รอบเดือนที่นานที่สุด (31 วัน) – 11 = 20         ดังนั้น ช่วงเวลาที่"ไม่ปลอดภัย" คือ วันที่ 8 ถึงวันที่ 20 ของรอบประจำเดือน      ช่วงเวลาที่"ปลอดภัย" คือ วันที่ 1 ถึงวันที่ 7 และ วันที่ 21 ถึงวันที่ 31 ของรอบเดือน 

Non-appliance Methods Basal body temperature วัดตอนเช้าก่อนลุกจากที่นอน (ต้องนอนไม่น้อยกว่า 4-5 ชม.) รอบเดือนที่มีการตกไข่อุณหภูมิจะเป็น biphasic วันแรกที่อาจตั้งครรภ์ = รอบเดือนที่สั้นที่สุด – 18 วันสุดท้ายที่อาจตั้งครรภ์ = วันที่สามนับตั้งแต่ BBT เริ่มสูงขึ้น

สังเกตมูกปากมดลูก มีการเปลี่ยนแปลงตามระดับของเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน ใช้มือสอดเข้าไปในช่องคลอดเพื่อสังเกตความหนืด ความเปียกชื้น การหล่อลื่น และความสามารถในการถูกยืด ระยะปลอดภัยคือ ระยะที่มีมูกน้อย ข้น หนืดและยืดไม่ได้มาก

Barrier Methods of Contraception Male Condom Female Condom Diaphragm Cervical Cap Spermicide Contraceptive Sponge

Male condom ประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด การแตกรั่วของถุงยางอนามัย ทางทฤษฎีหากใช้อย่างถูกต้องจะมีอัตราการล้มเหลวเพียงร้อยละ 2 ในทางปฎิบัติมีอัตราการล้มเหลวร้อยละ15 ซึ่งแสดงถึงการใช้ไม่ถูกวิธี ใช้ไม่สม่ำเสมอ การแตกรั่วของถุงยางอนามัย อัตราน้อยกว่าร้อยละ 1-8 โดยเฉพาะถุงยางที่ไม่ได้มาตรฐาน เก็บรักษาไม่เหมาะสม หมดอายุการใช้งาน ขนาดไม่เหมาะสม การเลื่อนหลุดของถุงยางอนามัย เกิดจากขนาดถุงยางใหญ่เกินไป พบร้อยละ 1-5 การเก็บรักษา เก็บไว้ที่แห้งและเย็น หลีกเลี่ยงแสงแดด ความร้อน ความชื้น เก็บได้ 5 ปี

ข้อดี ข้อเสีย ใช้เพื่อคุมกำเนิด ซื้อหาง่าย ราคาถูก ป้องกัน STD ไม่กระทบต่อภาวะเจริญพันธุ์ เมื่อเลิกใช้ สามารถตั้งครรภ์ได้ทันที ช่วยให้องคชาตแข็งตัวได้นานขึ้น ป้องกัน sperm allergy ในฝ่าย หญิง ลดความรู้สึกสัมผัสทั้งฝ่ายหญิงและชาย ขัดขวางขั้นตอนการมีเพศสัมพันธ์ ไม่เหมาะในชายที่ไม่สามารถคงตัวการ แข็งขององคชาตได้หลังใส่ถุงยางอนามัย อาการแพ้ของผู้ใช้ชนิดlatex การใส่ต้องอาศัยการร่วมมือของฝ่ายชาย

Female Condom เป็นถุงบางใส รูปทรงกระบอก ประกอบด้วยวงแหวน 2 วง (flexible ring) อยู่ที่ส่วนปลายทั้งสองด้าน ด้านหนึ่งเป็นปลายปิด อีกด้านเป็น ปลายเปิด วงแหวนในอยู่ที่ส่วนปลายปิดของถุง สามารถถอดออกได้ ช่วย ให้การใส่ถุงยางง่ายขึ้นและยึดให้อยู่ในตำแหน่งปลายบนสุดของช่อง คลอด วงแหวนนอกช่วยยึดให้ส่วนปลายถุงปกคลุมอวัยวะเพศภายนอก ทำหน้าที่เปิดปากถุงเพื่อรองรับการสอดของอวัยวะเพศชาย ประสิทธิภาพในการกำเนิด มีอัตราการล้มเหลวร้อยละ5 แต่ใช้จริงล้มเหลวร้อยละ21

Diaphragm เป็นอุปกรณ์ที่ผลิตมาจากน้ำยางธรรมชาติ มีลักษณะเป็นรูปถ้วยคล้ายโดม ที่ขอบมีแกนโลหะยืดหยุ่นและคืนรูปได้ ข้อดี ข้อเสีย -ไม่มีผลกระทบต่อฮอร์โมนเพศ -ลดความเสี่ยง STD -มีอัตราการล้มเหลวน้อย ทางทฤษฎีร้อยละ6 แต่อัตราการล้มเหลวในการใช้จริงร้อยละ16 -เพิ่มโอกาสการเกิด UTI 2-3เท่าจากการที่ขอบหน้าไดอะแฟรมกดท่อปัสสาวะ -ไม่เหมาะในผู้ที่มีกายวิภาคของช่องคลอดผิดปกติ -ไม่สามารถป้องกันการติด HIV ได้

Cervical Cap ผลิตจากน้ำยางธรรมชาติหรือสารสังเคราะห์ มีลักษณะเป็นรูปถ้วยขนาดเล็ก ลึก ใส่เข้าไปแล้วจะครอบบริเวณปากมดลูกพอดี จึงขวางกั้นไม่ให้น้ำอสุจิผ่าน เข้าสู่ปากมดลูก ข้อดี ข้อเสีย ไม่สัมพันธ์กับ UTI -ไม่มีผลกระทบต่อฮอร์โมนเพศ -ลดความเสี่ยง STD -ไม่เหมาะในผู้ที่มีกายวิภาคของช่องคลอดผิดปกติ -ไม่สามารถป้องกันการติด HIV ได้

Spermicide ส่วนประกอบของยาฆ่าอสุจิ กลไก: Spermicidal agent : nonoxynol-9 นิยมใช้มากที่สุด รูปแบบ : cream gel ยาเหน็บช่องคลอด ยาเม็ดฟองฟู กลไก: - ทำให้อสุจิอ่อนกำลังหรือตาย โดยทำลายเยื่อหุ้มเซลล์ - เปลี่ยนแปลงมดลูกให้ไม่เหมาะสมต่อการเคลื่อนที่ของอสุจิ - เป็นเกราะป้องกันไม่ให้อสุจิเคลื่อนผ่านไปผสม

ปลอดภัย ภาวะแทรกซ้อนน้อย แพร่หลาย ราคาไม่แพง ให้ผลได้ทันที ข้อดี ข้อเสีย ปลอดภัย ภาวะแทรกซ้อนน้อย แพร่หลาย ราคาไม่แพง ให้ผลได้ทันที เหมาะสมต่อสตรีที่ต้องการคุมกำเนิดเป็นครั้งคราว ช่วยให้เกิดความหล่อลื่น ไม่มีผลข้างเคียงต่อระบบอื่น หากมีการตั้งครรภ์ขึ้นมาจะไม่ทำให้เกิดการแท้งบุตรหรือคลอดก่อนกำหนด ประสิทธิภาพด้อยกว่าวิธีอื่น อัตราล้มเหลวร้อยละ 20-25 มีผลข้างเคียง ได้แก่ อาการแพ้ร้อยละ1-5, เพิ่มการเกิด UTI โดยทำลาย Lactobacilli, ส่งเสริมให้เกิด Bacterial vaginosis, ส่งเสริมให้เกิดการบาดเจ็บต่ออวัยวะสืบพันธุ์จากการทำลายเยื่อบุผิว ใช้ร่วมกับการคุมกำเนิดวิธีอื่นเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ

Contraceptive Sponge ใช้ร่วมกับ spermicide ทิ้งไว้ในช่องคลอดหลังมีเพศสัมพันธ์อย่างน้อย 6 ชั่วโมง แต่ไม่ควรเกิน 24 ชั่วโมง

Contraceptive Sponge ข้อดี ข้อเสีย -สามารถซื้อได้เอง โดยไม่ต้องให้แพทย์สั่ง -ไม่มีผลกระทบต่อฮอร์โมนเพศ -ลดความเสี่ยง STD มีโอกาสแพ้ 4% ช่องคลอดแห้ง เจ็บปวดหรือคัน 8% -ไม่เหมาะในผู้ที่มีกายวิภาคของช่องคลอดผิดปกติ -ไม่สามารถป้องกันการติด HIV ได้

Intrauterine device Non-medicated IUD (ไม่ได้รับความนิยม) Copper IUD Hormone releasing IUD

Copper IUD Stimulated prostaglandin and cytokine  cytotoxic to sperm

Hormone releasing IUD Progestin-mediated mechanisms Renders the endometrium atrophic Stimulates thick cervical mucus  May decrease tubal motility May also inhibit ovulation

Timing of insertion Shortly after menses Immediately after 1st trimester abortion 2 wk after 2nd trimester abortion Within 48 hr or > 4 wk postpartum Within 120 hrs after UPSI (Copper only)

Adverse effect Uterine bleeding Uterine cramping Amenorrhea IUDs related infection

Contraindication Pregnancy Puerperal sepsis PID/STDs current or within the past 3 months Endometrial or cervical cancer Undiagnosed genital bleeding Uterine anomalies, and fibroid tumors that distort the endometrial cavity Copper allergy and Wilson’s disease (copper)

การทำหมันชาย (vasectomy) การทำหมันหญิง ( female sterilization)

Female sterilization การทำหมันหญิง เป็นวิธีการคุมกำเนิดชนิดถาวรในสตรี แบ่งเป็น 4 แบบง่ายๆ การทำหมันหญิงขณะที่ทำผ่าตัดคลอดทางหน้าท้องหรือการผ่าตัดอื่น Postpartum minilaparotomy Interval minilaparotomy Laparoscopic tubal sterilization

indication มีบุตรที่แข็งแรงดี 2 คน หรือมากกว่า มีโรคประจำตัวที่การตั้งครรภ์จะทำให้การดำเนินโรคเลวลง เช่น โรคหัวใจ โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคไตบกพร่อง โรคจิตหรือบกพร่องทางสติปัญญา มีปัญหาทางเศรษฐกิจและสังคม

Contraindication การติดเชื้อและไข้สูง โรคหัวใจที่มีอาการรุนแรงอยู่ โรคเบาหวานที่ควบคุมไม่ได้ โรคโลหิตจางที่ยังไม่ได้รับการแก้ไข โรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ โรคปอดที่มีอาการมาก มีแนวโน้มกลับมาขอแก้หมัน

Laparoscope เป็นการทำหมันโดยใช้ Laparoscope ใส่เข้าไปในช่องท้องและใช้ เทคนิคต่างๆ ทำให้ท่อนำไข่ตีบตันหรือแยกขาดออกจากกัน ระยะเวลาการทำ ประมาณ 10 นาทีหลังทำพักประมาณ 2-3 ชั่วโมง ก็สามารถกลับบ้านได้ Contraindication โรคหัวใจรุนแรง การอักเสบในอุ้งเชิงกรานรุนแรง โรคเลือด ไส้เลื่อน อื่นๆ เหมือนการทำหมันผ่านทาง minilaparotomy

Laparoscopy ข้อเสีย ข้อดี แผลเล็กมาก เมื่อแผลหาย แผล สวยงาม และมีระยะเวลาพักฟื้นสั้น สะดวก ปลอดภัย ใช้เวลาผ่าตัดสั้น ในคนอ้วน ทำได้ง่ายกว่าการทำ ผ่านทาง minilaparotomy ไม่จำเป็นต้องอยู่ในโรงพยาบาล ข้อเสีย เครื่องมือราคาแพง และต้องได้รับการดูแลเป็นพิเศษ แพทย์ต้องชำนาญ ภาวะแทรกซ้อน เช่น ขณะใส่ Gas เข้าช่องท้อง อาจเกิด embolism หรือ แทรกตามผิวหนัง

คุมกำเนิดด้วยวิธีไหนดี?? ผู้หญิงอายุ 20 ปี เชื้อชาติไทย สัญชาติไทย ศาสนาพุทธ อาชีพ รับจ้าง P 2-0-0-2 last 6 wks F/U PPC ลูก 2 คนแข็งแรงดี

คุมกำเนิดด้วยวิธีไหนดี?? ผู้หญิงตั้งครรภ์อายุ 36 ปี เชื้อชาติไทย สัญชาติไทย ศาสนาอิสลาม อาชีพธุรกิจส่วนตัว G4P3A0 GA 39 wks ANC risk : elderly gravidarum, GDM A1 นัดมา C/S due to previous C/S ลูก 3 คนแข็งแรงดี