ประเพณีสงกรานต์

สารบัญ ประวัติความเป็นมา งานสำคัญบุญสงกรานต์ กิจกรรมวันสงกรานต์

ประวัติความเป็นมา ประเพณีสงกรานต์ ถือเป็นวันขึ้นปีใหม่ของไทย ซึ่งยึดถือปฏิบัติ สืบเนื่องกันมาแต่โบราณ และเป็นวัฒนธรรม ประจำชาติที่งดงามฝังลึกอยู่ในชีวิตของคนคำ ว่า “ สงกรานต์ ” มาจากภาษาสันสฤต แปลว่า ผ่านหรือเคลื่อนย้าย หมายถึง การเคลื่อนไทย มาช้านาน การย้ายของพระอาทิตย์เข้าไปจักรราศีใดราศี หนึ่ง จะเป็นราศีใดก็ได้ แต่ความหมายที่คน ไทยทั่วไปใช้ หมายเฉพาะวันและเวลาที่พระ อาทิตย์เคลื่อนเข้าสู่ราศีเมษในเดือนเมษายน เท่านั้น

งานสำคัญบุญสงกรานต์ วันที่ 13 เมษายน วันสังขานต์ ล่อง เริ่มจากตอนเช้ามีการยิงปืนขับ ไล่เสนียดจัญไร ให้ล่วงลับไป กับสังขานต์ และในแต่ละบ้านมี การทำความสะอาด ตลอดจน ตามถนนและตรอกซอยเข้าบ้าน จากนั้นก็ทำความสะอาดชำระ ล้างร่างกาย สระเกล้าดำหัวให้ สะอาดมีจิตใจผ่องใส หลังจาก นั้นไปเที่ยวตามหมู่บ้านหรือใน ปัจจุบันนิยมไปเที่ยวตาม สถานที่ท่องเที่ยวต่างๆ เรียกว่า “ ไปแอ่วปีใหม่ ” วันนี้มีการเล่นรด น้ำกันแล้ว

งานสำคัญบุญสงกรานต์ วันที่ 14 เมษายน วันเนา หรือวัน เน่า วัน “ ขนทราย ” หรือ วันเนาว์ วันปู๋ติ วันนี้จะทำสิ่งต่างๆ ที่เป็นมงคล ไม่ค่า ทอหรือทะเลาะวิวาท ตอนเช้าไปจ่าย ของและอาหาร เตรียมทำบุญถวาย พระ ในวันรุ่งขึ้น วันเตรียมอาหารและ เครื่องไทยทานเรียกว่า “ วันดา ” ( คำวัน สุกดิบทางภาคอื่น ) และทุกบ้านจะ ทำกับข้าวที่สามารถเก็บไว้ได้หลาย วัน เช่น แกงเส้นร้อน แกงอ่อม ฯลฯ หรือไม่ก็จำพวกห่อนึ่ง เช่น ห่อนึ่งไก่ ห่อนึ่งปลา ฯลฯ พร้อมทั้งตระเตรียม อาหารหวาน และเครื่องไทยทานไว้ ให้พร้อม

งานสำคัญบุญสงกรานต์ วันที่ 15 เมษายน วันพญาวัน หรือวัน เถลิงศก ตอนเช้า จัดเตรียมอาหารคาวหวานใส่ สำรับไปถวายพระที่วัด และทำบุญตัก บาตรและนำไปให้ผู้เฒ่า ผู้แก่ ครูอาจารย์ หรือบุคคลที่ตนเคารพนับถือ เรียกว่าไป ทานขันข้าว ( ตานขันข้าว ) การทานขัน ข้าวนี้ นอกจากจะทานให้พระ ผู้เฒ่าผู้แก่ ที่เคารพนับถือดังกล่าวแล้วก็มีการถวาย ทานเพื่ออุทิศส่วนกุศลถึงญาติพี่น้อง บิดามารดาที่ล่วงลับไปแล้ว โดยพระที่วัด จะแยกย้ายกันนั่งประจำที่บริเวณวัด เพื่อให้ศีลให้พร แก่ผู้ไปทานขันข้าว เสร็จจากการทำบุญตักบาตร ก็มีการถวาย ทานเจดีย์ทราย ปล่อยนกปล่อยปลา มี การสรงน้ำพระพุทธเจดีย์

กิจกรรมวันสงกรานต์ วันจ่ายสงกรานต์ ในวันจ่ายสงกรานต์ นอกจาก เตรียมเครื่องเสื้อผ้าใหม่ๆ ไว้แต่ง เขายังทำขนมกวน สำหรับทำบุญ ถวายพระ และแจกชาวบ้าน ขนม นั้นโดยมากเป็นขนมเปียกข้าว เหนียวแดง และขนมกะละแมเป็น พื้น การแจกนอกจากจะเป็นเครื่อง แสดงไมตรียังเป็นเรื่องอวดฝีมือ ด้วยว่าใครกวนขนมได้ดีกว่ากัน

กิจกรรมวันสงกรานต์ ทำบุญตักบาตร สงกรานต์วันต้นหรือวัน มหาสงกรานต์ ชาวบ้านลุกขึ้นแต่ ไก่ขัน เพื่อเตรียม ไปตักบาตร ถวายพระ พอหุงหาอาหารเสร็จ ก็ จัดเตรียมอาหารและสิ่งของถวาย พระ บรรจุลงภาชนะมีถ้วยโถโอชา มอย่างดี แล้วแต่จะมี แล้วเอาวาง เรียงลงในถาด หรือภาชนะอย่าง อื่นๆ ที่นิยมในท้องถิ่น เพื่อนำไป ทำบุญตักบาตรและเลี้ยงพระ ประจำหมู่บ้านของตน

กิจกรรมวันสงกรานต์ ก่อพระเจดีย์ทราย ไม่มีกำหนดแน่นอนว่า จะต้องก่อในวันสงกรานต์ ถึง วันอื่นๆ ที่อยู่ใกล้เคียงกับ สงกรานต์ ก็มีก่อกัน และไม่ จำเป็นต้องก่อที่ในวัดบาง แห่งที่อยู่ใกล้แม่น้ำ ตอน เหนือๆ ก่อพระเจดีย์ทรายที่ หาดทรายในแม่น้ำก็มี เช่น จังหวัดกำแพงเพชร

กิจกรรมวันสงกรานต์ ปล่อยนกปล่อยปลา เรื่องปล่อยนกปล่อยปลานั้น ที่ทำกันมากคือปล่อยปลา เพราะในกรุงเทพฯ ถ้ามีเงินก็หา ซื้อเอาไปปล่อยได้สะดวก ปลา ที่ปล่อยโดยมากเป็นปลาชนิดที่ เขาไม่กินกัน เพราะเป็นลูกปลา ตัวเล็กๆ จับเอามามากๆ ได้ สะดวกเพราะ มันตกคลักจับ เอามาได้ก็รวมเอามาขายส่ง โดยมากเป็นลูกปลาหมอ เพราะ มันอดทน ไม่ตายง่ายเหมือน ปลาชนิดอื่น

กิจกรรมวันสงกรานต์ สรงน้ำ รดน้ำ และสาดน้ำ การสรงน้ำพระพุทธรูป มี ดอกไม้ ธูปเทียน ไปบูชา แล้ว เอาน้ำอบไปประพรมที่องค์พระ ทำเป็นสังเขปพอเป็นพิธีว่าได้ แสดงความเคารพบูชาและสรง น้ำท่านในวันขึ้นปีใหม่แล้ว สรง น้ำพระเสร็จแล้ว ก็ชวนกันเล่น สนุก สาดน้ำ และเลี้ยงกันที่ลาน วัด เหตุที่มีการสรงน้ำ รดน้ำ และ สาดน้ำในวันสงกรานต์ เนื่องมาจากความเชื่อ ที่ว่าการ สาดน้ำ จะช่วยให้ฝนฟ้าตก บริบูรณ์

กิจกรรมวันสงกรานต์ รดน้ำดำหัว เครื่องดำหัวของภาค พายัพ ที่เขานำไปรดน้ำ ผู้ใหญ่ในวันพญาวัน นอกจากดอกไม้ธูปเทียน และผ้าใหม่สำหรับผลัด เขา ยังมีหมากพลูไปด้วย เพราะ หมากพลูเป็นเครื่องแสดง ความเคารพนับถือและเป็น เครื่องแสดงไมตรีจิตด้วยอีก โสดหนึ่งและยังมีน้ำส้มป่อย และน้ำอบ