วิวัฒนาการของ แมลงปอ

สมาชิกในกลุ่ม 1.นายกมล เรืองศรี ม.6/6 เลขที่ 1ก 2.นายนพสิทธิ์ อุบลสูตรวนิช ม.6/6 เลขที่ 6ก 3.นายภาณุพงศ์ กาญจนเดชะ ม.6/6 เลขที่ 8ก 4.นายพันธุ์เทพ ตุลาพันธ์ ม.6/6 เลขที่ 2ข 5.นายภาณุพงศ์ สันติมุนินทร์ ม.6/6 เลขที่ 4ข

อาจดูไม่น่าเชื่อหากใครสักคนบอกว่าแมลงปอตัวเล็กๆ ที่เราเห็นบินวนอยู่รอบบ่อน้ำนั้นมีบรรพบุรุษขนาดใหญ่เท่ากับเครื่องบินบังคับวิทยุ แถมยังถือกำเนิดบนโลกก่อนยุคไดโนเสาร์เสียอีก! จนได้ชื่อว่าเป็นหนึ่งใน “ฟอสซิลมีชีวิต” หรือสิ่งมีชีวิตที่สืบทอดทายาทและคงลักษณะดั้งเดิมมาตั้งแต่ยุคโบราณ

กำเนิดแมลงปอ “แมลงปอ” เป็นสัตว์ดึกดำบรรพ์ที่เกิดขึ้นมาบนโลกก่อนยุคของผีเสื้อ ดอกไม้ และแน่นอนว่าแมลงปอนั้นเกิดก่อนยุคไดโนเสาร์ครองโลก จากหลักฐานทางการขุดค้นของนักบรรพชีวินหรือผู้ที่ศึกษาเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตโบราณ พบว่าฟอสซิลของแมลงปอที่เก่าแก่ที่สุดแสดงว่าแมลงปอมีชีวิตบินว่อนอยู่ในยุคคาร์โบนิเฟอรัส(Carboniferous) หรือประมาณ 300 ล้านปีผ่านมาแล้ว

อันที่จริงบรรพบุรุษของแมลงปอมีช่วงการถือกำเนิดบนโลกมาพร้อมกับบรรพบุรุษของแมลงสาบ ซึ่งเป็นเรื่องน่าอัศจรรย์ที่แมลงทั้งสองชนิดยังมีรูปร่างลักษณะที่แทบไม่ต่างไปจากเดิมเมื่อหลายร้อยล้านปีที่ผ่านมา แสดงว่าแมลงทั้งสองชนิดนี้มีความสามารถในการปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อม และมีวิวัฒนาการจนสามารถดำรงเผ่าพันธุ์สืบต่อมาจนถึงทุกวันนี้ได้เป็นอย่างดี

นักบรรพชีวินสันนิษฐานว่าแมลงปอเคยอาศัยอยู่ใกล้ทะเลมาก่อน แล้วจึงมีวิวัฒนาการเพื่อปรับตัวมาอาศัยอยู่ใกล้แหล่งน้ำจืดอย่างในปัจจุบัน แมลงปอในอดีตมีขนาดใหญ่โตมาก ขนาดความยาวของปีกทั้งสองข้างรวมกันกว้างประมาณ 75 เซนติเมตร นับเป็นแมลงที่ใหญ่ที่สุดในบรรดาแมลงทั้งหมดที่มนุษย์รู้จักหลังจากนั้นแมลงปอได้มีวิวัฒนาการของขนาดและรูปร่าง จนกระทั่งตัวเล็กลงมาเรื่อยๆ จนปัจจุบันพันธุ์ที่ใหญ่ที่สุดมีขนาดความยาวจากปลายปีกทั้งสองข้างเหลือเพียง 19 เซนติเมตรเท่านั้น

ขนาดจำลองของแมลงปอยักษ์โบราณ หรือ Meganeuropsis (ซ้าย) และขนาดของฟอสซิลที่เทียบกับแมลงปอปัจจุบัน (ขวา)

นักชีววิทยาบางท่านสันนิษฐานว่าการลดขนาดของแมลงปอนั้นอาจจะขึ้นอยู่กับสัดส่วนที่เปลี่ยนไปของปริมาณก๊าซในอากาศโดยเฉพาะก๊าซออกซิเจน เนื่องจากแมลงปอต้องใช้หายใจเอาออกซิเจนไปเปลี่ยนเป็นพลังงานในการขยับปีกตลอดเวลา จึงอาจจะต้องปรับตัวให้เข้ากับปริมาณของก๊าซออกซิเจนที่มีอยู่ในอากาศลดลง ส่วนสิ่งที่โดดเด่นที่สุดของแมลงปอน่าจะเป็นปีกที่บางใสแต่แข็งแกร่งซึ่งมีการพัฒนาเรื่อยมาเป็นเวลานับล้านปี จากปีกที่บอบบางเพื่อใช้เพียงรองรับการกระโดดและโผบินไปในระยะใกล้ๆ วิวัฒนาการมาจนเป็นปีกที่มีความบางเบาและยืดหยุ่นมากขึ้น จนกระทั่งกลายเป็นปีกบางใสที่มีเส้นปีกสานกันอยู่เป็นโครงเช่นในปัจจุบัน

นักกีฏวิทยาได้ทำการศึกษาและค้นพบว่าบนโลกนี้มีแมลงปออยู่มากกว่า 5,000 ชนิด จัดอยู่ประมาณ 500 สกุล ศาสตราจารย์ G. H. Carpenter แห่งมหาวิทยาลัยแมนเชสเตอร์ ประเทศอังกฤษ ได้แบ่งแมลงปอเป็น 2 กลุ่ม โดยเกณฑ์ที่ใช้แบ่งดูจากลักษณะของเส้นปีก รูปร่างของปีก และลักษณะการวางของปีกขณะที่มันเกาะนิ่งอยู่กับที่ ลักษณะโดยทั่วไปของแมลงปอทั้ง 2 กลุ่ม คือ กลุ่มแมลงปอบ้าน (Dragonfly) และ กลุ่มแมลงปอเข็ม (Damselfly)

ลักษณะโดยทั่วไป ลักษณะโดยทั่วไปของแมลงปอทั้งสองกลุ่มคือ มีลำตัวยาวเรียว ปีกสองข้างบางใสมีเส้นปีกที่สานกันถี่ละเอียดเป็นโครงคล้ายร่างแห หัวใหญ่ มีตารวม(compound eyes ) ทำให้สามารถมองเห็นได้รอบตัว หนวดสั้นเล็กเหมือนเส้นขน ยาวประมาณ 5 - 8 ปล้องโคนหนวดปล้องแรกจะใหญ่หนาและค่อยๆเรียวไปจนถึงปล้องสุดท้าย ปากเป็นแบบกัดกิน มีขากรรไกรแข็งแรง ตามความหมายของชื่ออันดับ คือ Odon ที่แปลว่า “มีฟัน” ส่วนอกมี 3 ปล้อง

แมลงปอบ้าน หรือ Dragonfly แมลงปอเข็ม หรือ Damselfly

แมลงปอกินแมลงเป็นอาหาร บางคนเรียกว่า นักล่าแห่งเวหา เพราะมีความสามารถในการบินสูงมากแมลงปอสามารถบินได้ไกลถึง 100 กม. การขยับปีกขึ้น-ลง จะใช้ความเร็วเฉลี่ยประมาณ 5,000 ครั้งต่อวินาที มันสาสมารถจับเหยื่อได้อย่างแน่นหนา และมีประสิทธิภาพ มันชอบไล่จับเหยื่อที่มีชีวิตมากกว่าเหยื่อที่ตายแล้ว อาหารของแมลงปอ คือ ยุง ริ้น แมลงวัน ผีเสื้อ ผึ้ง รวมทั้งแมลงปอด้วยกัน  ด้วยเหตุที่ว่าแมลงปอมีนิสัยประจำตัวคือดุร้าย มีความแข็งแรงและว่องไวมาก ดังนั้นถ้าคิดย้อนไปถึงแมลงปอโบราณซึ่งมีขนาดใหญ่ แมลงปอคงเป็นสัตว์ที่อันตรายมาก แต่แมลงปอที่มีชีวิตจริงในปัจจุบันมีขนาดเล็กจิ๋ว

หากจะใหญ่ที่สุดเช่นกลุ่มแมลงปอยักษ์ และแมลงปอเสือก็มีขนาดไม่เกิน 15 เซนติเมตรเท่านั้น จึงไม่มีพิษไม่มีภัย ไม่ต่อยหรือกัดคน ยกเว้นแต่ว่าไปจับตัวโดยตรงก็อาจจะถูกกัดได้แต่ก็ไม่ได้อันตรายเหมือนมดกัดหรือผึ้งต่อย

อ้างอิง ที่มา: http://www.lib.ru.ac.th/journal/dragonfly.html http://www.malaeng.com/blog/?cat=42 http://th.wikipedia.org/แมลงปอ เครดิตภาพ: http://www.meslibellules.fr/art_Objets/sculp_img/fossile_two/meganeuropsis_reconstructio.jpg