บทที่ 3: แรงจูงใจ (อ.ชมพูนุท ศรีจันทร์นิล) บทที่ 3: แรงจูงใจ (อ.ชมพูนุท ศรีจันทร์นิล) จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม 1. นักศึกษาสามารถอธิบายความหมาย และประเภทของ “แรงจูงใจ” ได้ 2. นักศึกษาสามารถจำแนกแนวคิด ของทฤษฎีแรงจูงใจได้ 3. นักศึกษาสามารถแสดงความคิดเห็น เกี่ยวกับการนำทฤษฎีแรงจูงใจไปใช้ ในการทำความเข้าใจพฤติกรรมของมนุษย์ได้

บทนำ ในการศึกษาเกี่ยวกับพฤติกรรมของมนุษย์ นักจิตวิทยาเชื่อว่า พฤติกรรมที่เกิดขึ้นทุกอย่างจะต้องมีสาเหตุ ด้วยเหตุนี้จึงมักจะมีคำถามอยู่เสมอว่า ทำไมคนนั้นถึงทำแบบนี้ ทำไมคนนี้จึงทำเช่นนั้น เช่น ทำไมสมชายจึงตั้งใจเรียน ทำไมสมใจจึงขยันทำงาน เป็นต้น เนื่องด้วยเหตุนี้นักจิตวิทยาจึงพยายามศึกษาว่าอะไรที่เป็นตัวกระตุ้นให้บุคคลแสดงพฤติกรรมต่างๆ ซึ่งจากการศึกษาของนักจิตวิทยาพบว่า สาเหตุสำคัญที่ทำให้บุคคลแสดงพฤติกรรมก็เนื่องมาจากแรงจูงใจ (Motivation) ของบุคคลนั่นเอง

บทนำ(ต่อ) ดังนั้นการศึกษาเรื่องเกี่ยวกับแรงจูงใจ จะทำให้นักศึกษาเข้าใจถึงสาเหตุของพฤติกรรมได้ชัดเจนมากขึ้น อันจะเป็นประโยชน์ต่อการเข้าใจตนเอง และการดำเนินชีวิตอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมต่อไป

ความหมาย “แรงจูงใจ” แรงจูงใจ หมายถึง แรงผลักดันที่กระตุ้นให้บุคคลแสดงพฤติกรรม เพื่อบรรลุเป้าหมายตามที่ต้องการ จากความหมายดังกล่าว พฤติกรรมที่เกิดจากแรงจูงใจจะมีลักษณะที่สำคัญ 3 ประการ คือ

ความหมาย “แรงจูงใจ” 1. พฤติกรรมที่เกิดขึ้นจะมีทิศทางที่ชัดเจน กล่าวคือ แรงจูงใจจะเป็นสิ่งที่กำหนดทิศทางของพฤติกรรม บุคลคลจะรู้ว่าเป้าหมายของตนคืออะไร และจะบรรลุเป้าหมายนั้นได้อย่างไร 2. พฤติกรรมที่เกิดขึ้นจะมีพลัง กล่าวคือ แรงจูงใจจะเป็นตัวกระตุ้นให้บุคคลเกิดพลังและมีความกระตือรือร้นเพื่อที่จะบรรลุเป้าหมาย 3. พฤติกรรมที่เกิดขึ้นจะมีความต่อเนื่อง กล่าวคือ แรงจูงใจจะเป็นตัวกระตุ้นให้บุคคลมีความพยายามและยืนหยัดเพื่อที่จะบรรลุเป้าหมาย

ลักษณะของแรงจูงใจ นักจิตวิทยาแบ่งแรงจูงใจแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือ 1. แรงจูงใจภายใน (Intrinsic Motivation) เป็นแรงจูงใจที่เกิดขึ้นภายในตัวบุคล ทำให้บุคคลกระทำพฤติกรรมต่างๆ เนื่องด้วยความชอบ หรือความรักที่อยากจะทำสิ่งนั้นจากใจจริง โดยมิได้หวังรางวัลหรือสิ่งล่อใจภายนอก ซึ่งจะทำให้ผลงานที่ออกมามีภาพสูง ตัวอย่างเช่น การที่นายแดงมักจะฝึกซ้อมร้องเพลงเสมอ เพราะว่าเขามีความสุขกับการที่ได้ร้องเพลง

ลักษณะของแรงจูงใจ นักจิตวิทยาแบ่งแรงจูงใจแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือ 2. แรงจูงใจภายนอก (Extrinsic Motivation) เป็นแรงจูงใจที่เกิดจากสิ่งจูงใจภายนอกทั้งที่เป็นรูปธรรมและนามธรรม ส่วนที่เป็นรูปธรรม เช่น ทรัพย์สินเงินทอง ตำแหน่ง รางวัล เป็นต้น และส่วนที่เป็นนามธรรม เช่น ชื่อเสียง คำชมเชย การได้รับการยอมรับ เป็นต้น ตัวอย่างเช่น การที่นายดำฝึกเล่นดนตรีอยู่เสมอ เพราะเขาต้องการให้เพื่อนๆ ชื่นชมและยอมรับในตัวเขา

ประเภทของแรงจูงใจ นักจิตวิทยาแบ่งแรงจูงใจออกเป็น 2 ประเภท คือ 1. แรงจูงใจปฐมภูมิ (Primary Motivation) 2. แรงจูงใจทุติยภูมิ (Secondary Motivation)

ประเภทของแรงจูงใจ(ต่อ) 1. แรงจูงใจปฐมภูมิ (Primary Motivation) เป็นแรงขับขั้นพื้นฐานที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ โดยไม่จำเป็นต้องอาศัยการเรียนรู้ ซึ่งมีที่มาจากความต้องการทางด้านร่างกาย แบ่งได้เป็น 2 ประเภท

ประเภทของแรงจูงใจ(ต่อ) 1.1 แรงจูงใจทางกายภาพ (Physiological Motivation) เป็นแรงจูงใจที่เกิดจากความต้องการทางด้านร่างกาย เช่น ความหิว ความกระหาย ความต้องการทางเพศ เป็นต้น ซึ่งความต้องการเหล่านี้จะเป็นแรงขับให้ร่างกายแสดงพฤติกรรมเพื่อตอบสนองความต้องการที่เกิดขึ้น 1.2 แรงจูงใจทั่วไป (General Motivation) ได้แก่ ความต้องการเคลื่อนไหวทางด้านร่างกาย ความอยากรู้อยากเห็น ความต้องการหลีกหนีจากความกลัว

ประเภทของแรงจูงใจ(ต่อ) 2. แรงจูงใจทุติยภูมิ (Secondary Motivation) หรือที่เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า แรงจูงใจทางสังคม เป็นแรงจูงใจที่เกิดจากการเรียนรู้จากการมีปฏิสัมพันธ์กับบุคคล สังคม และสภาพแวดล้อมรอบตัว ได้แก่

ประเภทของแรงจูงใจ(ต่อ) 2.1 แรงจูงใจใฝ่สัมฤทธิ์ (Achievement Motivation) เป็นแรงจูงใจที่เกิดจากความต้องการที่จะประสบความสำเร็จ รวมทั้งต้องการที่จะได้รับความภาคภูมิใจจากการที่ตนสามารถบรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้ได้ แรงจูงใจใฝ่สัมฤทธิ์นี้จะผลักดันให้บุคคลมีความพยายามและยืนหยัดในการที่จะบรรลุเป้าหมายของตน 2.2 แรงจูงใจใฝ่สัมพันธ์ (Affiliation Motivation) เป็นแรงจูงใจที่เกิดจากความต้องการที่จะสร้างมิตรภาพและมีความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น เพื่อให้ตนเองเป็นที่ยอมรับ รักใคร่และนิยมชมชอบจากผู้อื่น แรงจูงใจใฝ่สัมพันธ์นี้เป็นตัวผลักดันให้บุคคลแสดงพฤติต่างๆเพื่อให้ผู้อื่นยอมรับ

ประเภทของแรงจูงใจ(ต่อ) 2.3 แรงจูงใจใฝ่อำนาจ (Power Motivation) เป็นแรงจูงใจที่เกิดจากความต้องการที่จะมีอิทธิพลเหนือผู้อื่น บุคคลที่มีแรงจูงใจใฝ่อำนาจสูงมักจะยึดถือตนเองเป็นศูนย์กลางและจะหาหนทางใช้อำนาจเอาชนะผู้อื่นเพื่อให้ผู้อื่นคล้อยตามตน

ทฤษฎีแรงจูงใจ นักจิตวิทยาพยายามศึกษาและอธิบายถึงสาเหตุที่มาของแรงจูงใจว่ามีกระบวนการและขั้นตอนอย่างไร อันจะเป็นประโยชน์ต่อการทำความเข้าใจในพฤติกรรมต่างๆที่มนุษย์แสดงต่อกันในสังคม ซึ่งทฤษฎีแรงจูงใจที่จะกล่าวถึงในบทนี้แบ่งออกเป็น 3 ทฤษฎี ได้แก่ 1. ทฤษฎีกลุ่มสัญชาตญาณ 2. ทฤษฎีกลุ่มพฤติกรรมนิยม 3. ทฤษฎีกลุ่มมนุษยนิยม

ซิกมัน ฟรอยด์ (Sigmund Freud:1856-1936) ทฤษฎีกลุ่มสัญชาตญาณ ซิกมัน ฟรอยด์ (Sigmund Freud:1856-1936)

ทฤษฎีกลุ่มสัญชาตญาณ(ต่อ) ทฤษฎีนี้เป็นแนวคิดของซิกมัน ฟรอยด์ (Sigmund Freud:1856-1936) จิตแพทย์ชาวออสเตรียผู้มีชื่อเสียง โดยฟรอยด์เชื่อว่ามนุษย์เกิดมาพร้อมกับสัญชาตญาณ (Instincts) 2 ชนิด คือ ก. สัญชาตญาณแห่งชีวิต (Life Instinct) เป็นสัญชาตญาณที่ทำให้เกิดแรงขับที่ผลักดันให้เกิดพฤติกรรมที่แสวงหาความสุขความพึงพอใจให้แก่ตนเอง เช่น การกินเพื่อดับความหิว การดื่มเพื่อดับกระหาย การไปท่องเที่ยว รวมไปถึงการตอบสนองความต้องการทางเพศ เป็นต้น

ทฤษฎีกลุ่มสัญชาตญาณ(ต่อ) ข. สัญชาตญาณแห่งความตาย (Death Instinct) เป็นสัญชาตญาณที่ผลักดันให้บุคคลแสดงพฤติกรรมในรูปของความก้าวร้าวทั้งต่อตนเองและผู้อื่น เช่น การทะเลาะเบาะแว้ง การต่อสู้ การแย่งชิง การก่อสงคราม รวมไปถึงการฆ่าตัวตาย เป็นต้น

ทฤษฎีกลุ่มสัญชาตญาณ(ต่อ) ฟรอยด์เชื่อว่า พฤติกรรมต่างๆที่บุคคลแสดงออกมาส่วนใหญ่เป็นอิทธิพลมาจากสัญชาตญาณแห่งการมีชีวิตมากกว่าสัญชาตญาณแห่งความตาย แต่ทั้งสองสัญชาตญาณก็มักจะเกิดควบคู่กันตลอดเวลา เช่น พฤติกรรมการกินอาหาร เรากินอาหารเพื่อให้มีชีวิตรอด ซึ่งเป็นการตอบสนองสัญชาตญาณแห่งชีวิต แต่การฉีก กัด หรือเคี้ยวอาหาร นั้นเป็นลักษณะ ของการตอบสนองสัญชาตญาณ แห่งความตาย

ทฤษฎีกลุ่มพฤติกรรมนิยม นักจิตวิทยากลุ่มพฤติกรรมนิยม คือ ดอลลาร์ด มิลเลอร์ และ ฮัลล์ (Dollard, Miller and Hull) ได้อธิบายสาเหตุที่มาของแรงจูงใจ โดยพิจารณาจากพื้นฐานการเกิดพฤติกรรมที่ว่าโดยธรรมชาติแล้วเมื่อร่างกายอยู่ในสภาวะขาดสมดุล อันเนื่องมาจากความต้องการทางด้านร่างกาย เช่น ความหิว ความกระหาย ความต้องการนอนหลับพักผ่อน เป็นต้น

ทฤษฎีกลุ่มพฤติกรรมนิยม(ต่อ) ความต้องการทางด้านร่างกายเหล่านี้จะสร้างแรงขับกระตุ้นให้ร่างกายแสดงพฤติกรรมตอบสนองความต้องการที่เกิดขึ้น และเมื่อร่างกายได้รับการตอบสนองความต้องการดังกล่าวแล้ว ความต้องการที่เกิดขึ้นก็จะลดลง และหมดไปด้วย นั่นก็คือร่างกายได้กลับสู่สภาวะสมดุลอีกครั้ง ซึ่งแนวคิดนี้อยู่ในทฤษฎีที่ชื่อว่า“ทฤษฎีลดแรงขับ” (Drive Reduction Theory)

ทฤษฎีกลุ่มมนุษยนิยม อับราฮัม มาสโลว์ (Abraham Harold Malow;1908-1970) คือผู้ที่เสนอ ทฤษฎีลำดับขั้นความต้องการ (Maslow's hierarchy of needs )

ทฤษฎีกลุ่มมนุษยนิยม(ต่อ) โดยมาสโลว์ได้อธิบายไว้ว่าแรงจูงใจเกิดจากความต้องการของมนุษย์ซึ่งจะเป็นไปตามลำดับขั้น ซึ่งมี 5 ขั้น ดังแผนภาพต่อไปนี้ ทฤษฎีลำดับขั้นความต้องการ (Maslow's hierarchy of needs)

ทฤษฎีกลุ่มมนุษยนิยม(ต่อ) จากแผนภาพดังกล่าวสามารถอธิบายลำดับขั้นของแรงจูงใจของมนุษย์ได้ดังนี้ 1 ความต้องการทางด้านร่างกาย (Physiological Needs) เป็นความต้องการขั้นพื้นฐานที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตอยู่ของมนุษย์ เช่น ความต้องการอาหาร ความต้องการอากาศ ความต้องการการนอนหลับพักผ่อน ความต้องการเครื่องนุ่งห่ม เป็นต้น

ทฤษฎีกลุ่มมนุษยนิยม(ต่อ) 2 2 ความต้องการความมั่นคงและปลอดภัย (Safety Needs) คือ ความต้องการที่จะแสวงหาหลักประกัน และความมั่นคงปลอดภัยให้กับชีวิต ซึ่งความต้องการ นี้จะผลักดันให้บุคคลกระตือรือร้นที่จะแสวงหางานทำที่มั่นคง เก็บออมเงินที่หามาได้ รวมไปถึงการทำประกันชีวิตและทรัพย์สิน เป็นต้น

ทฤษฎีกลุ่มมนุษยนิยม(ต่อ) 2 3 3 ความต้องการความรักและการเป็นส่วนหนึ่งของหมู่คณะ (Love and Belonging Needs) เป็นความต้องการที่จะมีสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อื่น ปรารถนาที่จะได้รับความรักจากผู้อื่น และได้รับการยอมรับว่าเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม

ทฤษฎีกลุ่มมนุษยนิยม(ต่อ) 4 ความต้องการที่จะรู้สึกว่าตนเองมีคุณค่า (Esteem Needs) เป็นความต้องการที่จะได้รับการยกย่อง และการให้เกียรติจากผู้อื่น ปรารถนาจะให้ผู้อื่นเห็นว่าตนเองมีความสามารถ มีความสำคัญ และมีคุณค่า

ทฤษฎีกลุ่มมนุษยนิยม(ต่อ) 2 5 ความต้องการที่จะรู้จักตนเองอย่างแท้จริงและและพัฒนาตนเองอย่างเต็มที่ตามศักยภาพของตน (Self-actualization Needs) เป็นความต้องการที่จะรู้จักตนเองตามความเป็นจริง และต้องการจะพัฒนาตนเองอย่างเต็มที่ตามศักยภาพสูงสุดของตน

Link ค้นคว้าเพิ่มเติม http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%81%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B8%88%E0%B8%B9%E0%B8%87%E0%B9%83%E0%B8%88 http://en.wikipedia.org/wiki/Abraham_Maslow#Maslow_hierarchy