เทคนิคพื้นฐานในการปรับปรุงพันธุ์พืช

ความแตกต่างระหว่างพืชผสมตัวเอง และพืชผสมข้าม ลักษณะ พืชผสมตัวเอง พืชผสมข้าม ให้ลูกหลาน ลักษณะเหมือนเดิมหรือคงที่ ลักษณะแตกต่างจากพ่อแม่ การเสื่อม-ลดถอยของลักษณะจาก inbreeding ไม่มี มี การผสมตัวเองไม่ติด ความแข็งแรงเหนือพ่อแม่ (heterosis) อาจไม่แสดง แสดง เป้าหมาย พันธุ์แท้ ลูกผสม

วิธีการปรับปรุงพันธุ์พืช วิธีการปรับปรุงพันธุ์พืชผสมตัวเอง ผสมพันธุ์ หรือใช้วิธีอื่น เพื่อให้มีความปรวนแปรทางพันธุกรรม เลือกเฉพาะ genotype ที่ดีจากข้อ 1 เพื่อใช้เป็นพันธุ์ใหม่

วิธีการปรับปรุงพันธุ์พืชผสมตัวเอง ขั้นตอนและวิธีการ 1. การนำพืชมาจากแหล่งอื่น 2. การคัดเลือก 2.1 การคัดเลือกพันธุ์บริสุทธิ์ (Pure-line Selection) 2.2 การคัดเลือกเป็นหมู่ (Mass Selection) 2.3 การคัดเลือกเป็นกลุ่มพันธุ์ (Clonal Selection)

วิธีการปรับปรุงพันธุ์พืชผสมตัวเอง ขั้นตอนและวิธีการ 3. การผสมพันธุ์ 3.1 คัดเลือกพันธุ์แบบบันทึกประวัติ (Pedigree Method) 3.2 คัดเลือกพันธุ์แบบเก็บรวม (Bulk Method) 3.3 คัดเลือกพันธุ์แบบหนึ่งเมล็ดต่อต้น (Single-seed Descent Method) 3.4 วิธีผสมกลับ (Backcross Method)

วิธีการปรับปรุงพันธุ์พืชผสมตัวเอง ขั้นตอนและวิธีการ 4. การปรับปรุงพันธุ์โดยวิธีการกลายพันธุ์ (Mutation Breeding) 5. การผสมระหว่างพืชต่างชนิดหรือสปีชีส์ 6. การเพิ่มจำนวนโครโมโซม (Polyploidy)

วิธีการปรับปรุงพันธุ์พืช วิธีการปรับปรุงพันธุ์พืชผสมข้าม ผลิตสายพันธุ์ที่ดี และสามารถผสมกับสายพันธุ์อื่น ๆ ได้ดี ผลิตลูกผสมจากสายพันธุ์เหล่านี้

วิธีการปรับปรุงพันธุ์พืชผสมข้าม ขั้นตอนและวิธีการ 1. การนำพืชมาจากแหล่งอื่น 2. การคัดเลือก 2.1 การคัดเลือกพันธุ์บริสุทธิ์ (Pure-line Selection) 2.2 การคัดเลือกเป็นหมู่ (Mass Selection) 2.3 การคัดเลือกโดยทดสอบรุ่นลูก (Progeny Selection) 2.4 การคัดเลือกซ้ำ (Recurrent Selection)

วิธีการปรับปรุงพันธุ์พืชผสมข้าม ขั้นตอนและวิธีการ 3. การผสมพันธุ์ 3.1 การผลิตพันธุ์สังเคราะห์ (Synthetic Variety) 3.2 การผลิตลูกผสม (Hybrid)

เทคนิคในการผสมพันธุ์พืช เทคนิคในการผสมตัวเอง เพื่อให้เกิดพันธุ์แท้ ผลิตสายพันธุ์ - พืชผสมตัวเอง : ปล่อยให้ผสมตัวเอง โดยไม่ต้องควบคุมละออง เกสร เช่น ข้าว ถั่วเขียว มะเขือเทศ ฯลฯ อาจต้องคลุมดอกด้วย ถุงหรือซองกระดาษ เพื่อขจัดการผสมข้ามให้หมด - พืชผสมข้าม : ต้องควบคุมทุกขั้นตอน

เทคนิคในการผสมพันธุ์พืช 2. เทคนิคในการผสมข้าม การผสมข้าม (crossing) คือการนำพืชที่มี genotypes ต่างกันมาผสมกัน 2.1 การตอนดอกตัวผู้ (Emasculation): ดึงดอกตัวผู้ออกจากดอกที่จะใช้เป็นดอกตัวเมีย ก่อนที่ดอกตัวผู้จะปล่อยละอองเกสรออกมา เลือกดอกที่จะผสมหรือบานในวันรุ่งขึ้น

เทคนิคในการผสมพันธุ์พืช 2.1 การตอนดอกตัวผู้ (Emasculation): - การดึงดอกตัวผู้ทิ้ง ใช้กรรไกร/ ปากคีบที่มีปลายแหลม วิธีการขึ้นอยู่กับชนิดพืช การดึง cap ออกเพื่อทำ emasculation ช่อดอกที่เริ่มบาน ช่อดอกที่ emasculate แล้ว

เทคนิคในการผสมพันธุ์พืช 2.1 การตอนดอกตัวผู้ (Emasculation): - การฆ่าละอองเกสรโดยใช้ความร้อน ความเย็น และแอลกอฮอล์ ความร้อน: น้ำอุ่น ~45-48 °ซ เช่น ข้าว ข้าวฟ่าง ความเย็น: ~0 °ซ เช่น ข้าว ข้าวสาลี แอลกอฮอล์: ~57 %

เทคนิคในการผสมพันธุ์พืช 2.1 การตอนดอกตัวผู้ (Emasculation): - การใช้การเป็นหมันของดอกตัวผู้ (male-sterility) ยีนที่ทำให้ตัวผู้เป็นหมันพบในพืชหลายชนิด เช่น ข้าวโพด ข้าว หอม ฯลฯ - การทำให้ดอกตัวผู้เป็นหมันโดยใช้สารเคมีฉีดพ่นที่ดอก เช่น 2,4-D, naphthalene acetic acid (NAA) ฯลฯ

เทคนิคในการผสมพันธุ์พืช 2.2 การผสม เก็บรวบรวมละอองเกสรจากพันธุ์ที่ตั้งใจมาโปรยหรือแตะบน stigma ของดอกตัวเมียที่เตรียมไว้ ละอองเกสรต้องมีชีวิต ลูบช่อดอกของพันธ์พ่อบนช่อดอกของพันธุ์แม่เบา ๆ ใช้พู่กันป้ายละอองเกสรบนช่อดอกของพันธุ์แม่

เทคนิคในการผสมพันธุ์พืช 3. การตั้งหลักเกณฑ์ในการคัดเลือก (criteria for selection)แล้วแต่ชนิดของพืช และจุดประสงค์ของการปรับปรุงพันธุ์