ด้วยเทคนิคหมวกการคิดหกใบ การสอนให้รู้จักคิด ด้วยเทคนิคหมวกการคิดหกใบ กีรติ ศรีวิเชียร

ความเข้าใจเบื้องต้นเกี่ยวกับ เทคนิคการคิดแบบหมวกหกใบ ตอนที่ 1 ความเข้าใจเบื้องต้นเกี่ยวกับ เทคนิคการคิดแบบหมวกหกใบ กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

จากผลงานเรื่อง Six Thinking Hats ของ Dr. Edward de Bono กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ปัญหาพื้นฐานสามประการเกี่ยวกับการคิด บ่อยครั้งเราทำโดยไม่คิดแต่ชอบทำโดยใช้อารมณ์ความรู้สึก อารมณ์ เราอาจมีปฏิกริยาตอบโต้กับความรู้สึกในเรื่องของความพร่อง การยอมแพ้ เก็บทุกสิ่งไว้ในใจในเวลาเดียวกัน ผลสุดท้ายสับสน ความสับสน กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ปัญหาพื้นฐานสามประการเกี่ยวกับการคิด อารมณ์เป็นส่วนสำคัญของการคิด ในที่สุดการตัดสินใจจะอยู่บนพื้นฐานของความรู้สึก การใช้อารมณ์ให้ถูกกาลเทศะในการคิดเป็นสิ่งจำเป็น หากผิดกาลเทศะอาจทำให้เกิดความเสียหายได้ เทคนิคหมวกหกใบจะช่วยให้เราใช้อารมณ์ ความรู้สึกอย่างถูกกาลเทศะ อารมณ์ การยอมแพ้ ความสับสน กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ปัญหาพื้นฐานสามประการเกี่ยวกับการคิด การยอมแพ้จะเกิดขึ้นเมื่อเราไม่มีการกระทำตาม ความคิดที่มีจุดประสงค์ เทคนิคหมวกหกใบจะให้ กรอบพื้นฐานในการคิดที่จะนำไปสู่การปฏิบัติของเรา อารมณ์ การยอมแพ้ ความสับสน กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ปัญหาพื้นฐานสามประการเกี่ยวกับการคิด ความสับสนจะเกิดขึ้นเมื่อเราพยายามทำอะไรหลายๆ อย่างในเวลาเดียวกัน เช่นเราพยายามคิดถึงอะไรอยู่สัก อย่าง แต่จิตเรากลับเตลิดเปิดเปิงไปในเรื่องอื่นๆ มากมายที่ไม่เกี่ยวข้องกัน อารมณ์ การยอมแพ้ ความสับสน กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

การคิดเป็นสีที่เต็มสมบูรณ์ - หนึ่งสีในหนึ่งครั้ง ในห้องเรียน คุณอ่านหนังสือ อธิบายบทเรียนให้เด็กๆฟัง สังเกต พฤติกรรมการเรียนของนักเรียนบางคน เขียนแผนผังประกอบการ อธิบายในเวลาเดียวกันได้หรือไม่ กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

เทคนิคการคิดแบบหมวกหกใบก็เช่นกัน เราต้องกำกับให้คิดทีละอย่างให้ได้ ซึ่งผลสุดท้าย การคิดแต่ละอย่างนั้นจะรวมกันเป็นความคิดที่สมบูรณ์ ภาพสีที่สวยงามสมบูรณ์นี้ แท้จริงเกิดจากการพิมพ์สีพื้นฐานทีละสี แต่ในที่สุด ทุกสีเป็นตัวเพิ่มความสมบูรณ์ในสีให้แก่ภาพ กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

หมวกหกใบ หกสี การระวัง การตัดสิน การประเมิน จริงหรือ มันจะได้ผลไหม จุดอ่อนอยู่ตรงไหน ข้อผิดพลาดคืออะไร “คนมีเมียเป็นงู ผู้หญิงชีช้ำแน่ๆ ฮิๆ” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

หมวกหกใบ หกสี ประโยชน์ ผลดี ทำไมเราต้องทำอย่างนี้ด้วย ประโยชน์มันอยู่ที่ตรงไหน สิ่งนั้นสมควรทำรึ “โครงการอนุรักษ์ควายไทยมีประโยชน์ เอาไว้ให้ลูกหลานขี่ไปโรงเรียนยามน้ำมันแพง” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

หมวกหกใบ หกสี ข้อมูล คำถาม “เดินบนถนนสายนี้ค่อยอุ่นใจหน่อย” เรามีข้อมูลอะไรอยู่แล้วบ้าง เราต้องการข้อมูลอะไรเพิ่ม “เดินบนถนนสายนี้ค่อยอุ่นใจหน่อย” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

หมวกหกใบ หกสี การสร้างสรรค์ ความคิดที่แตกต่าง ความคิดใหม่ คำแนะนำ ข้อเสนอแนะ ทางแก้ปัญหาควรเป็นอย่างไร มีทางเลือกอื่นหรือไม่ “ผมขอเสนอแบบบ้านใหม่ ประหยัดแต่เย็นสบาย” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

หมวกหกใบ หกสี อารมณ์ ความรู้สึก เรารู้สึกอย่างไรเกี่ยวกับสิ่งนั้น “ผมบอกคุณกี่ครั้งแล้วว่าผมเบื่อความคิดนี้เต็มที” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

หมวกหกใบ หกสี “เอ! เราคิดครอบคลุมทุกขั้นตอนยังหว่า” การจัดระบบการคิด เป็นการคิดเกี่ยวกับการคิด เราดำเนินการมาได้แค่ไหนแล้ว ขั้นต่อไป เราจะทำอะไร กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

หมวก กับ การแสดงบทบาท หมวก สวมง่าย ถอดง่าย ไม่มีเสื้อผ้าชิ้นใดที่จะสวมง่ายถอดง่ายและเร็วเท่าหมวก เมื่อมีหมวกหลายใบ (หลายสี) จึงจำเป็นต้องคำนึงถึงเรื่องการสวมง่าย ถอดง่าย หมวก ยังสามารถแสดงให้เห็นถึงบทบาทของผู้สวมได้อีกด้วย กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

การเปลี่ยนบทบาท เป็นสิ่งจำเป็นที่นักคิดทุกคนต้องสามารถเปลี่ยนบทบาทได้ (สวมหมวก – ถอดหมวก – เปลี่ยนหมวก) คนเราต้องเปลี่ยนแปลงความคิดได้ กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

หมวกที่ใส่ไม่ได้แบ่งประเภทของคน เขาเป็นนักคิดหมวกสีดำ พูดผิด เขาใช้แต่หมวกสีดำ กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

เทคนิคการคิดแบบหมวกหกใบ มุ่งช่วยให้คนสามารถใช้ความคิดทั้งหกอย่าง กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

กันอัตตา (Ego) ออกจากการคิด นั่นไม่ใช่ผมนะ แต่เป็นการพูดตามหมวกสีดำ จะฝึกการคิดแบบหมวกหกใบ ต้อง ปล่องวางอัตตา อย่าเอามาปนกับการคิด กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ก้าวให้พ้นการแก้ตัว เมื่อความคิดใดไม่ได้ผล อย่าไปเสียเวลาแก้ตัว เทคนิคการคิดแบบหมวกหกใบ ให้โอกาสในการสวมหมวกสีเหลือง การสวมหมวกสีเหลืองจะแสดงให้เห็นว่า แม้ ความคิดจะดูไร้ประโยชน์ แต่ก็อาจช่วยให้เห็นสิ่งดีๆที่มีอยู่ได้ คิดเสียว่า คนขับหมดทุกข์ไม่ต้องมานั่งกังวลกับค่าน้ำมันที่เพิ่มมากขึ้นทุกอาทิตย์ รณรงค์เมาแล้วขับไม่ได้ผล ทำให้เป็นสาเหตุการตายจากอุบัติเหตุเป็นลำดับที่ 3 กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ด้วยเทคนิคการคิดแบบหมวกหกใบ ถ้าเราไม่ชอบข้อเสนอของใคร เรายังมีโอกาสวิพากย์แนวคิดนั้นด้วยหมวกสีดำ แล้วยังแสดงเป็นความรู้สึกออกมาได้ด้วยหมวกสีแดง กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

การนำหมวกไปใช้ในชั้นเรียน 1. การให้สวมหมวกแล้วแสดงความคิดตามสีของหมวกที่ใส่ “สวมหมวกดำแล้ว คิดอย่างไรเกี่ยวกับเรื่องนี้ มีข้อผิดพลาดที่ตรงไหน” “คิดไม่ออก เธอลองสวมหมวกเขียว แล้วให้ความคิดใหม่ๆเพื่อแก้ปัญหานี้หน่อยนะ” “ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับเรื่องนี้เป็นอย่างไร แล้วเราจะรู้ได้อย่างไร ลองให้ความคิดแบบหมวกสีขาวแก่ครูหน่อย” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

การนำหมวกไปใช้ในชั้นเรียน 2. การให้ถอดหมวก “นั่นเป็นการคิดแบบหมวกสีแดง เธอถอดหมวกแดงออกสักครู่ได้ไหม” “เธอให้ความคิดแบบหมวกสีดำได้ดีทีเดียว ทีนี้เธอลองถอดหมวกดำออกบ้าง” “เธอให้ความคิดมากมายและเป็นไปได้ด้วย แต่ครูคิดว่าตอนนี้เธอควรจะถอดหมวกสีเขียวออกก่อน” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

การนำหมวกไปใช้ในชั้นเรียน 3. การให้เปลี่ยนหมวก “เราได้ฟังแต่เรื่องดีๆ ทีนี้เธอลองเปลี่ยนจากหมวกเหลืองเป็นหมวกดำบ้าง ลองบอกซิถ้าเราทำต่อไป จะเกิดปัญหาอะไรขึ้นบ้าง” “ด้วยหมวกสีดำเธอชี้ให้เห็นว่าทำไมความคิดนี้จึงไม่ได้ผล ทีนี้เธอลองเปลี่ยนเป็นหมวกเขียวเพื่อดูว่าเราจะสามารถแก้ปัญหาได้หรือไม่ ดูบ้าง” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

การนำหมวกไปใช้ในชั้นเรียน 4 การให้สัญญาณการคิด “ใส่หมวกเขียวซะ ฉันอยากจะบอกความคิดใหม่ๆแก่คนที่นั่งทำงานอยู่หน้าจอคอมพิวเตอร์นานๆ มันเป็นเพียงข้อเสนอแนะเท่านั้นนะ” “ใส่หมวกแดงซะ ฉันต้องพูดว่าฉันไม่ชอบความคิดที่จะเอาม้วนแผนที่เหล่านี้มาวางไว้หน้าชั้นเลย แต่ฉันไม่แน่ใจว่าเพราะอะไร” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ใช้หมวกทีละใบและใช้เป็นลำดับไป ครูสอนให้เด็กคิดแบบหมวกทีละใบ จะเป็นใบไหนก่อนก็ได้ แต่ถ้าจะสอนคราวละ สองสามใบร่วมกันเพื่อวัตถุประสงค์บางอย่างก็อาจทำได้ เช่น สอนให้คิดแบบหมวกสีเหลืองก่อน แล้วตามด้วยหมวกสีดำเพื่อประเมินแนวความคิดที่ได้จากหมวกสีเหลือง จากนั้นตามด้วยหมวกสีเขียวเพื่อปรับปรุงรูปแบบให้ดีขึ้น กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

แบบฝึกหัด สมมติว่ามีใครสักคนมาแนะนำให้โรยเกลือป่นใส่ไอศกรีม แล้วจะทำให้ไอศกรีมมีรสชาติแปลกใหม่ขึ้น เบิ้ม “เราอาจใส่ถั่วลิสงคลุกเกลือลงไปได้นะ” แดง “ผมไม่ชอบความคิดนี้เลย” นิด “มันคงทำให้รสชาติเข้มข้นขึ้น” เปี๊ยก “ต้องใส่เกลือมากน้อยแค่ไหนล่ะ” โต้ง “ทำไมเราไม่คิดถึงข้อดีของมันก่อน แล้วค่อยหาข้อด้อยล่ะ” หน่อย “ไม่ได้เรื่องหรอก เกลือจะทำให้ไอศกรีมละลาย” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

สรุปการคิดแบบหมวกหกใบ ความรู้สึก รู้สึกอย่างไรเกี่ยวกับสิ่งนั้น “เยี่ยมจังเลยครับพี่ สิ่งที่พี่พูดน่ะ” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

สรุปการคิดแบบหมวกหกใบ ข้อดี สิ่งนั้นมีข้อดีอะไรบ้าง “บริษัทนี้ ยื่นข้อเสนอดีจังวุ้ย ยังงี้อยู่ที่ไหนก็ไม่พลาดโอกาส ฮิๆๆ” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

สรุปการคิดแบบหมวกหกใบ ข้อด้อย สิ่งนั้นมีข้อผิดพลาด บกพร่องที่ตรงไหน “อ้ายพริ้นเตอร์รุ่นนี้ใช้ไปสักพักเดียวกระดาษติดเสียอีกแล้ว ขืนใครซื้อไปใช้ซวยแน่ๆ” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

สรุปการคิดแบบหมวกหกใบ ความคิดใหม่ สิ่งที่จะเป็นไปได้คืออะไร “ทางเลือกใหม่ สำหรับจักรยานในอนาคตอันใกล้” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

สรุปการคิดแบบหมวกหกใบ ข้อมูล ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสิ่งนั้นคืออะไร “ได้ข้อมูลมาแล้วค่ะ ผอ.ขา คุณพักตร์ผ่องพิมพ์หนังสือ 1 หน้าใช้กระดาษไป 30 แผ่น” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

สรุปการคิดแบบหมวกหกใบ การคิดเกี่ยวกับการคิด การคิดอย่างไรเป็นที่ต้องการ “ขับรถก็น้ำมันแพง คนเขาเปลี่ยนไปขี่จักรยาน ขี่ควายกัน ฉันมีแต่แก ฉันขี่แกดีกว่า แต่เอ! แกกินอาหารอะไรวะ หิวๆขึ้นมาแกจะล่อฉันเสียหรือเปล่า” กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ข้อควรจำ หมวกมีสีต่างๆหกสี หมวกหนึ่งสีแทนการคิดหนึ่งแบบ คุณสามารถสวมหรือถอดหมวกได้ทีละใบ คุณสวมหมวกใบไหน คุณเล่นบทบาทที่ติดมากับหมวกใบนั้น คุณสามารถบอกให้ใครสวมหมวก ถอดหมวก หรือเปลี่ยนหมวกได้ เมื่อคุณสวมหมวกสีใด คุณต้องคิดแบบที่หมวกใบนั้นแสดงเท่านั้น กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ขั้นตอนการสอนหมวกหกใบ กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ขั้นตอนการสอนหมวกหกใบ นำรูปภาพ หรือตัวอย่าง หรือแบบฝึกหัดง่ายๆที่แสดงให้เห็นถึงกระบวนการใช้หมวกที่ต้องการสอน กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ขั้นตอนการสอนหมวกหกใบ อธิบายความหมายของทักษะการคิดที่ต้องการให้เด็กเรียนรู้ ซึ่งจะใช้แทนด้วยสีของหมวก กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ขั้นตอนการสอนหมวกหกใบ ให้ตัวอย่างที่แสดงให้เห็นถึงกระบวนการใช้หมวกสีที่ต้องการสอนให้มากขึ้น กระตุ้นให้เด็กอภิปราย ให้ข้อเสนอแนะ ตั้งคำถาม ฯลฯ กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ขั้นตอนการสอนหมวกหกใบ เป็นขั้นสำคัญที่สุด เตรียมชุดการฝึกตามสีของหมวกมาให้มากๆ ให้เด็กได้ฝึก อย่าเสียเวลาในเรื่องหนึ่งเรื่องใดนานเกินไป ถ้าชุดฝึกใดไม่ได้ผล ควรเปลี่ยนชุดฝึกใหม่ กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ขั้นตอนการสอนหมวกหกใบ ครูกระตุ้นให้เด็กคิดหาสถานการณ์ที่จะใช้กระบวนการคิดด้วยหมวกสีที่กำลังเรียนอยู่ สถานการณ์นั้นเด็กอาจนึกเอาเองจากสถานการณ์ในชีวิตจริงหรืออาจหามาจากหนังสือพิมพ์ก็ได้ แล้วก็เอาสถานการณ์นั้นมาฝึกกัน กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ขั้นตอนการสอนหมวกหกใบ เป็นการสรุปแบบการคิดตามสีของหมวก เน้นย้ำประเด็นสำคัญ และเน้นให้เด็กเห็นว่าทำไมการคิดตามหมวกสีนั้นจึงมีความ สำคัญ กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ข้อเสนอแนะเรื่องแบบฝึกการคิดตามสีของหมวก เป็นเรื่องที่อยู่ใกล้ตัวในท้องถิ่นหรือในชุมชนที่เด็กรับรู้ได้ ครูคิดเองหรืออาจจะดัดแปลงเอาจากที่เสนอไว้ในชุดการฝึกอบรมนี้ก็ได้ แบบฝึกต้องให้สนุก เด็กจะได้ไม่เบื่อ ข้อผิดพลาดอย่างหนึ่งก็คือครูคิดว่าเรื่องที่เอามาให้ฝึกต้องมีความสำคัญอย่างยิ่งทั้งหมด หรือ ไม่ก็เอาแต่เรื่องที่เป็นนามธรรมไกลตัว โดยหวังว่าเด็กจะสรุปอ้างอิงไปใช้ในสถานการณ์จริงได้เองทั้งหมด อาจเป็นเรื่องที่อยู่ไกลตัวเด็กได้ กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

ผลที่ได้จากการฝึกดูจากอะไร คำพูด สิ่งที่เขียน สิ่งที่วาด สะท้อนความคิดตามสีของหมวกได้ถูกต้อง กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

จบตอนที่ 1 กีรติ ศรีวิเชียร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา